تنش آسیای میانه، منافع ملی ایران

محمود اشرفی * ترتیبات سیاسی- نظامی و امنیتی دوران جنگ سرد هنوز آثار پایداری دارد. هر چند با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق و پیمان ورشو این دوران به پایان رسید، اما تنش‌های اخیر قزاقستان نشان داد که آثار باقی‌مانده از دوران جنگ سرد هنوز تاثیرگذار است.

برای روسیه به عنوان میراث‌دار اصلی اتحاد جماهیر شوروی تنش سیاسی در مناطق حیاتی از جمله قزاقستان قابل پذیرش نیست، زیرا بخش عمده‌ای از تاسیسات زیربنایی نظامی و راهبردی دوران جنگ سرد هنوز در قزاقستان وجود دارد. قزاقستان برای روسیه اهمیت ژئواستراتژیک بالایی دارد. از این رو تنش‌های قزاقستان بر رویداد‌های جاری از جمله بحران ژئوپلیتیک اوکراین تاثیرگذار است. دامنه این بحران بر معادلات سیاسی روسیه و آمریکا تاثیراتی به نفع حوزه غرب خواهد داشت. دامنه این تاثیرات محدود به کشمکش آمریکا و روسیه بر سر عضویت اوکراین در ناتو نخواهد بود. تنش در آسیای‌میانه و در مرزهای روسیه قدرت چانه‌زنی روسیه در تمام زمینه‌ها از جمله مذاکرات‌ هسته‌ای ایران را کاهش می‌دهد. روسیه هر چند مخالف شکل‌گیری کشوری با قدرت هسته‌ای در منطقه خلیج‌فارس است اما در رقابتی تنگاتنگ با آمریکا خواهان حل تدریجی جریان هسته‌ای ایران است. از این رو در کشاکش رویداد‌های اخیر ایران نباید هرگز منافع ملی خود را با منافع حیاتی و بالا رفتن و پایین آمدن قدرت چانه‌زنی هیچ کشوری گره بزند. تنش قزاقستان در میانه آسیای مرکزی و درست در پایین‌دست مرزهای جنوبی روسیه نشان داد که روسیه نباید تنها از اوکراین و مناطق واقع در حاشیه پیمان ناتو هراسان باشد، بلکه بحران مناطق میانی گاهی تاثیرگذار‌تر بوده و هزینه سیاسی آن بیشتر است؛ هزینه‌ای که روسیه در تمام معادلات و رویدادهای سیاسی جاری ناگزیر به پرداختن آن است.

* روزنامه‌نگار