وضعیت نامناسب آرامگاه احیاکننده زبان فارسی
به گزارش جهان صنعت نیوز: برخی منابع قدمت بنای آرامگاه را حدود ۸۰۰ سال برآورد می‌کنند و گفته می‌شود از زمان سلجوقیان به جا مانده است؛ با این وجود در طول تاریخ همواره مرمت‌هایی روی بنا صورت گرفته است.
آرامگاه یعقوب لیث صفاری سرداری که با لقب احیاکننده زبان فارسی شناخته می‌شود در ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی دزفول و در روستای شاه‌آباد استان خوزستان قرار دارد.
حال و روز این روزهای آرامگاه یعقوب لیث اما خوش نیست. کف زمین آرامگاه مالامال از خاک است و با هر گامی که بردارید خاک در فضای بسته پراکنده می‌شود و تنفس را سخت می‌کند.
از سوی دیگر نبود حصار و نگهبان در اطراف بنای آرامگاه باعث شده که مقبره یعقوب لیث تبدیل به تفریحگاه کودکان و نوجوانانی شود که همراه با خانواده‌هایشان در اطراف بنا ساکن شده‌اند.
نبود سرویس بهداشتی و خدمات رفاهی در اطراف آرامگاه و بی‌توجهی به استفاده از راهنمایان گردشگری برای معرفی آرامگاه و شخصیت یعقوب لیث صفاری باعث شده که بسیاری از گردشگران حتی در صورت مراجعه به مقبره از اهمیت و تاریخچه آن آگاه نباشند.
خسرو معتضد تاریخ‌نگار با انتقاد از این وضعیت آرامگاه یعقوب لیث صفاری می‌گوید: در این مملکت قبر یعقوب لیث که افتخارات بسیاری برای ایران درست کرده به چه وضعیتی افتاده است؟
این نقد اما تنها انتقادی نبوده که از وضعیت آرامگاه یعقوب لیث صورت گرفته و حتی مسوولان میراث فرهنگی در منطقه هم از وضعیت راضی نیستند و تصمیم گرفته‌اند با توجه به نبود بودجه دولتی کافی، با کمک گرفتن از مردم و خیرین حوزه میراث فرهنگی اقدامی عملی برای حل این مشکل کنند.
اولین شهریار ایرانی و زنده‌کننده زبان فارسی
بسیاری یعقوب لیث صفاری را در کنار فردوسی به عنوان دو چهره اثرگذار در تاریخ ایران می‌دانند که باعث احیای زبان فارسی شده‌اند.
با حمله عمربن خطاب به ایران و تسلط اعراب بر کشورمان، زبان عربی به زبان رسمی حکومت‌های ایرانی- اسلامی تبدیل شد و این اجبار به تکلم عربی تا زمان روی کار آمدن یعقوب لیث صفاری تداوم داشت.
در واقع یعقوب لیث صفاری اولین حاکم ایرانی بود که پس از ۲۰۰ سال ممنوعیت تکلم فارسی این محدودیت را کنار زد و دستور داد زبان فارسی دری زبان رسمی کشور و دربار شود.
با اقدام انقلابی یعقوب لیث راه برای احیای زبان فارسی توسط حاکمان و سلسله‌های بعدی نیز باز شد؛ به این ترتیب سامانیان هم که پس از صفاریان به حکومت رسیدند اقدامات یعقوب لیث را تداوم بخشیده و زبان فارسی را بیش از پیش به شکوفایی رساندند.
آن‌طور که در منابع تاریخی آمده یعقوب لیث صفاری دستور داد که کسی حق ندارد در سرزمین تحت تسلط او، به زبان عربی حرف بزند.
مورخان در خصوص حساسیت این سردار ایرانی در زمینه احیای زبان فارسی روایت شنیدنی نقل می‌کنند. آن‌طور که در این روایت ذکر شده وقتی یکی از شاعران شعری در مدح یعقوب لیث به زبان عربی سرود و برای او خواند، یعقوب به او می‌گوید: «چرا به زبان پارسی شعر نگویی؟ چیزی را که من اندر نیابم نباید گفت.»
با شنیدن این حرف یعقوب لیث، «محمد بن وصیف» که اداره امور دیوان یعقوب را بر عهده داشت، قصیده‌ای به فارسی در مدحش سرود و این قصیده (براساس روایت مولف ناشناس تاریخ سیستان که قصیده را نقل کرده) آغاز سرودن شعر درباری به زبان فارسی شده است.
در یک نگاه کلی می‌توان گفت اقدامات یعقوب لیث صفاری جریانی برای احیای شعر و زبان فارسی را به راه انداخت که باعث شد سلسله بعدی یعنی سامانیان بتوانند رستاخیز ادبی ایجاد شده توسط یعقوب لیث را بسط و توسعه دهند و زبان فارسی را به جایگاه رفیعی برسانند. در نتیجه می‌توان گفت زبان فارسی که ما امروز با آن تکلم می‌کنیم ثمره تلاش‌های این گذشتگان است.
آرامگاه یعقوب لیث صفاری
آرامگاه یعقوب لیث صفاری در شمال شرق روستای شاه‌آباد در شهر دزفول در استان خوزستان قرار دارد.
این بنا در هشتم دی ۱۳۷۸ با شماره ۲۵۵۰ در ردیف آثار ملی قرار گرفت. آرامگاه گنبدی دندانه‌دار و مخروطی شکل به رنگ سفید دارد که ظاهری زیبا به آن داده است. سازه اصلی این بنا با خشت خام ساخته شده و نقش‌های برجسته‌ای در آن مشاهده می‌شوند که از ملات گچ و خاک تشکیل شده است.
آرامگاه یعقوب در واقع در یکی از محوطه‌های تاریخی شهر جندی‌شاپور قرار گرفته است. این محوطه که ویرانه‌هایی از آن باقی مانده گورستانی با قبرهای باستانی نیز در دل خود جای داده است.
برخی از صاحب‌نظران معتقدند وجود این قبرستان، گواه قدمت آرامگاه یعقوب لیث صفاری است. گنبد آرامگاه یعقوب یکی از بهترین انواع گنبدهای مخروطی در ایران است که زیبایی آن از دور نیز دیده می‌شود.
این گنبد برای گردشگران جذابیت دارد و در جذب آنها برای بازدید از آرامگاه تاثیر زیادی دارد. بنای آرامگاه ورودی دارد که فضای داخلی آن را از فضای بیرونی جدا می‌کند.
برخی منابع تاریخی قدمت آرامگاه یعقوب لیث را به دوره سلجوقیان می‌رسانند. البته مشاهده آرامگاه نشان می‌دهد که بنای آن در دوره‌های تاریخی مختلف مرمت شده و قدیمی‌ترین بخش آن به دوره سلجوقی می‌رسد.
در حال حاضر هیچ کتیبه‌ای در این آرامگاه نیست، اما مردم محلی نقل می‌کنند که در گذشته کتیبه‌ای در آرامگاه وجود داشته که نام یعقوب لیث بر آن حک شده بود.
با وجود اهمیت شخصیت یعقوب لیث در تاریخ ایران اما در سال‌های گذشته به آرامگاه یعقوب لیث رسیدگی لازم و کافی نشده و در نتیجه نبود راهنمایان گردشگری، نگهبان و نظافتچی، این بنای تاریخی که یادآور سردار زنده‌کننده زبان فارسی است وضعیت نامناسبی پیدا کرده است.
حضور کودکان و نوجوانانی که برای بازی به مقبره هجوم برده و از در و دیوارهای آن بالا می‌روند علاوه بر آسیب‌هایی که ممکن است برای بنا در پی داشته باشند باعث شده‌اند که فضایی شلوغ و پرسروصدا در کنار این مقبره تاریخی به وجود آید.
نبود امکانات بهداشتی اولیه در اطراف بنا، تمیز نبودن و گرد و خاکی که در هر گوشه مقبره به هوا بلند می‌شود و شلوغی بازی کودکان و نبود نگهبان و امنیت پایین مقبره باعث شده که گردشگران حتی در صورت شناخت یعقوب لیث صفاری تمایلی به بازدید از آرامگاه نداشته باشند.
مشکلی به نام کمبود اعتبار
برای بررسی بیشتر موضوع و اطلاع از مشکلات و دلایل رسیدگی نشدن به وضعیت آرامگاه یعقوب لیث صفاری موضوع را با «عباس چراغ‌چشم» رییس اداره میراث فرهنگی شهرستان دزفول مطرح کردیم که وی کمبود اعتبارات را یکی از موانع اصلی در راه‌حل مشکلات آرامگاه یعقوب لیث صفاری عنوان کرد.
رییس اداره میراث فرهنگی شهرستان دزفول در پاسخ به این پرسش «جهان‌صنعت» که چرا در سال‌های اخیر به این وضعیت نامناسب در خصوص آرامگاه یعقوب لیث صفاری رسیدگی نشده و وضعیت فعلی آرامگاه یعقوب لیث چگونه است، گفت: اقداماتی برای بهبود وضعیت آرامگاه صورت گرفته، اما در خصوص بحث حصار دور آرامگاه در تعارض با کشاورزان و کسانی که آنجا اسکان موقت می‌یابند- عشایر- هستیم.
وی افزود: از سوی دیگر پایگاه حفاظت آرامگاه باید یک پایگاه حفاظت ملی باشد، نیروی انسانی آن باید تقویت شوند و مرمت آن باید ادامه داشته باشد. اگر گردشگری مثلا از خارج از کشور آمد باید امکانات بهداشتی مناسبی برایش در آنجا فراهم کنیم که اکنون این امکانات بهداشتی اولیه وجود ندارد.
رییس اداره میراث فرهنگی دزفول در خصوص اینکه مشکل اصلی برای مرمت و رسیدگی به وضعیت آرامگاه یعقوب لیث چیست به «جهان‌صنعت» گفت:
مساله آرامگاه یعقوب لیث نیازمند یک‌سری اعتبارات است که در خصوص آن با انجمن «خیرین میراث فرهنگی» رایزنی می‌کنیم. در حال حاضر یک‌سری از افراد نیز اعلام آمادگی کرده‌اند که آنجا ورود پیدا کنند. باتوجه به این چالش که به دلیل مشکلات مالی نمی‌توانیم از اعتبارات دولتی نیازمان را مرتفع کنیم از افراد خیر با نگاه خیرین میراث کمک می‌گیریم.
ضعف اطلاع‌رسانی در خصوص مرمت بنا
اگرچه در سال‌های اخیر یک‌بار در دهه ۱۳۶۰ و بار دیگر در سال ۱۳۹۸ بنای آرامگاه یعقوب لیث صفاری مرمت شده اما اطلاع‌رسانی ضعیف در خصوص چند و چون مرمت این شائبه را به وجود آورده که اقدامی برای مرمت انجام نشده و یا اقدامات صورت گرفته اصولی نبوده است.
به دنبال این اطلاع‌رسانی ضعیف در سال ۹۸ یک فعال میراث فرهنگی استان خوزستان از تخریب شدن آرامگاه یعقوب لیث صفاری که در فهرست آثار ملی نیز ثبت شده است، خبر داد.
قاسم منصورآل‌کثیر از فعالان میراث فرهنگی خوزستان در این مقطع گفته بود: اخیرا آرامگاه تاریخی یعقوب لیث در شهرستان دزفول و درون محوطه تاریخی جندی‌شاپور بر اثر آنچه که اشتباه پیمانکار عنوان شده تخریب شد.
در همین مقطع انتشار تصاویری از ریزش حجم انبوهی از آجرهای آرامگاه یعقوب لیث باعث رنجش خاطر فعالان میراث فرهنگی کشور نیز شد.
معاون وقت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان خوزستان اما پس از ناراحتی فعالان میراث فرهنگی و پرسش‌های خبرنگاران در خصوص تخریب آرامگاه یعقوب لیث اعلام کرد: تخریبی در آرامگاه یعقوب لیث صفاری در دزفول صورت نگرفته و تصاویری که در فضاهای مجازی منتشر شده مربوط به عملیات مرمت است.
احمدرضا حسینی‌بروجنی در این خصوص خاطرنشان کرد: فعالیت‌های مرمتی بقعه یعقوب لیث صفاری در سه فصل آغاز شده و اقداماتی چون سبک‌سازی پشت‌بام، آجرفرش و مرمت دیواره ضلع غربی بنا انجام شده است.
وی اظهار کرد: اواخر دهه ۶۰ الحاقات آجری به منظور استحکام بنا به دور بقعه تاریخی یعقوب لیث اضافه شده بود که به دلایل مختلف از جمله بارندگی، فرسودگی بر اثر گذشت زمان تخریب شده بودند در حالی که هسته اصلی بنا از جنس سنگ است.
وی اضافه کرد: ساماندهی داخل بقعه در دو مرحله زیر نظر معاونت میراث فرهنگی استان خوزستان از دو سال پیش انجام و امسال مرمت ضلع جنوبی آغاز شده بود.
حسینی‌بروجنی اظهار کرد: الحاقات اضافه‌شده که در دهه ۶۰ به دور ضلع جنوبی اضافه شده بود با هسته اصلی بنا همخوانی نداشت.
وی افزود: تصاویر تخریب آرامگاه که در فضای مجازی منتشر شده‌اند جزو عملیات مرمت بوده و ریختن طاق آن نیز به علت فرسودگی بوده ضمن اینکه تخریب‌های صورت گرفته مربوط به الحاقاتی است که تاریخی نیست و مربوط به دهه ۶۰ است.
معاون میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان خوزستان در این مقطع بدون اشاره به دلایل و مقصران احتمالی ریختن طاق تاریخی بنا صرفا با تاکید بر اینکه هسته اصلی بقعه که تاریخی است هیچ آسیبی ندیده، گفت: محوطه آرامگاه یعقوب لیث کاملا حفاظت شده و زیر نظر یگان حفاظت میراث فرهنگی است ولی برخی افراد با شیطنت اقدام به انتشار تصاویری در فضای مجازی کرده و مردم را تحریک کرده بودند.
وی البته در این مقطع توضیحی در خصوص علت عدم وجود امکانات بهداشتی و خدمات رفاهی و نبود نگهبان و راهنمایان گردشگری در کنار این اثر تاریخی ارائه نکرد.
امیدواری به بهبود وضعیت آرامگاه
بدون شک یعقوب لیث صفاری به سبب نقش مثبتی که در احیای زبان فارسی داشته تبدیل به چهره‌ای دوست‌داشتنی در تاریخ و فرهنگ ایران زمین شده و گردشگران داخلی و خارجی زیادی خواهان حضور در مقبره وی و آشنایی بیشتر با این شخصیت تاریخی هستند.
وجود مجسمه نقره‌ای رنگ یعقوب لیث صفاری در شهر دزفول که سوار بر اسب و با شمشیر از نیام برکشیده به سوی دشمنان می‌تازد و میل وافری که گردشگران برای ثبت عکس و دیدن مجسمه دارند گویای اهمیت و جایگاه رفیع یعقوب لیث برای مردم و گردشگران است.
از سوی دیگر نظر مثبت مسوول میراث فرهنگی منطقه برای مرمت بنای آرامگاه و ارائه خدمات مناسب گردشگری در اطراف آن این امیدواری را ایجاد می‌کند که بعد از سال‌ها شاهد مرمت اساسی و ارائه خدمات بهینه گردشگری در اطراف مقبره یعقوب لیث صفاری باشیم.
مطمئنا روزنامه «جهان‌صنعت» باتوجه به وظیفه رسانه‌ای خود در شماره‌های آتی نیز پیگیر وضعیت رسیدگی به آرامگاه یعقوب لیث صفاری خواهد بود و تا زمان حصول نتیجه و ارائه خدمات استاندارد و مرمت بنای آرامگاه اقدامات صورت گرفته را بررسی و نتیجه را به مخاطبان خود اعلام خواهد کرد.
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهاقتصاد کلانخواندنیلینک کوتاه :