خسارت ۲۰ میلیاردی سیل به بناهای تاریخی هرمزگان

به گزارش جهان صنعت نیوز:  آن‌طور که عباس نوروزی معاون میراث فرهنگی استان هرمزگان به «جهان‌صنعت» گفته تعمیر و مرمت پنج بنای آسیب‌دیده به چیزی حدود ۲۰ میلیارد هزینه نیاز دارد و البته مرمت اصولی قلعه هرمز نیز شاید هزینه‌ای به اندازه نیمی از کل بودجه وزارت میراث را طلب کند.

معاون میراث فرهنگی استان هرمزگان همچنین خبر از ورود سامانه بارشی دیگری به هرمزگان در ۲۵ دی ماه داد و اعلام کرد که وزارت میراث تمهیداتی برای مهار خسارات احتمالی به آثار تاریخی خواهد داشت.

واقعیتی که وجود دارد آن است که باتوجه به آنکه کشور ما در هر گوشه و کنارش چندین اثر تاریخی وجود دارد و نیز با توجه به شرایط اقتصادی کشور و بودجه محدود دولت، بودجه لازم برای تعمیر و مرمت تمام آثار تاریخی کشور فراهم نیست.

در چنین شرایطی به نظر می‌رسد ورود سازمان‌های مردم‌نهاد و خیرین میراث فرهنگی برای حل مشکل به وجود آمده در استان هرمزگان امری ضروری است.

جهت اطلاع از برنامه‌های وزارت میراث جهت مرمت و رسیدگی به آثار تاریخی استان هرمزگان با عباس نوروزی معاون میراث فرهنگی این استان تماس گرفتیم.

وی ضمن برشمردن آثار آسیب‌دیده در هرمزگان برآوردی نسبی از خسارات واردشده را مطرح کرد. نوروزی همچنین در پاسخ به پرسش خبرنگار «جهان‌صنعت» در خصوص برنامه‌های وزارت میراث هرمزگان برای کمک گرفتن از خیرین میراث و نیز در راستای حفظ و مرمت بافت تاریخی این استان نکات جالب توجهی را مطرح کرده است.

مشروح مصاحبه “جهان‌صنعت” با عباس نوروزی معاون میراث فرهنگی استان هرمزگان در پی می‌آید.

* گفته می‌شود در سیلی که به تازگی در استان هرمزگان آمده هشت اثر تاریخی این استان به دلیل بارش باران شدید و جاری شدن سیلاب، آسیب و خسارت‌ دیده‌اند؛ دقیقا چه آثار تاریخی آسیب دیده‌اند و وضعیت فعلی آنها به چه شکل است؟

بارندگی در استان هرمزگان اتفاق افتاده و به موجب آن خساراتی به بناهای تاریخی این استان وارد شد. بر اساس آخرین خبری که کارشناسان ما ارسال کرده‌اند نسبت به یکی دو روز اول وقوع بارندگی خسارات افزایش یافته است.

همان‌طور که مستحضر هستید بارندگی در بناهایی که خشتی باشد پس از گذشت چند روز خودش را بیشتر نشان می‌دهد و به این ترتیب روند آسیب ادامه‌دار خواهد بود.

 قلعه کردر میناب، قلعه گوربند میناب، قلعه هزاره میناب، قلعه مغویه در شهرستان بندرلنگه، قلعه‌خان شهر بستک، قلعه پرتغالی‌های جزیره هرمز و حمام‌خان بستک از جمله آثاری بودند که در این بارندگی آسیب دیدند.

افزون بر این یکسری محوطه‌های تاریخی همچون محوطه تاریخی نخل میناب نیز چون محوطه‌اش مسطح بوده آب آن را فراگرفته است که به مرور این آب تخلیه خواهد شد. البته قطعا با نظر به اینکه قبلا ما سازه‌هایی از آنجا بیرون آورده‌ایم خساراتی در پی خواهد داشت.

در روزهای اول و دوم بارش برآورد ما از خسارات وارده چیزی حدود ۵/۸ میلیارد تومان بود اما الان بازدیدها و تصاویری که همکاران برای ما ارسال کرده‌اند هزینه خسارات وارده را بیشتر از میزان اعلام شده نشان می‌دهد.

ضمن آنکه ما در واقع آماده هستیم که با سامانه بارشی بعدی که براساس اعلام هواشناسی در ۲۵ دی ماه در پی خواهد بود مواجه شویم. بر همین اساس مسیرهایی که (احتمال می‌رود) آب جمع شود را در اطرافشان کانال‌های موقتی ایجاد می‌کنیم تا از جمع شدن آب خصوصا در اطراف قلعه‌ها جلوگیری کنیم.

من به این نکته اشاره کنم که قلعه هرمز از آنجا که آب در آن نفوذ کرده و نشست‌هایی در آن مشاهده می‌شود قطعا به مراتب خسارات مالی بیشتری خواهد داشت.

حدودا یک سال و نیم پیش نحوه مرمت قلعه هرمز با انتقادات رسانه‌ای زیادی همراه شد. وضعیت امروز این قلعه تاریخی به چه شکل است و آیا اقدامی در جهت رفع ایرادات واردشده صورت گرفته است؟

در قلعه هرمز ما مرمت اضطراری انجام دادیم؛ در حال حاضر نیز از اعتبار محل ریاست‌جمهوری (با مبلغی) حدود پنج میلیارد تومان کارگاهمان دایر (شده) است و به نوعی یکسری کارهای حفاظتی و مرمت‌های اضطراری مثل استحکام‌بخشی پی‌های ضلع شمالی، ایجاد سیستم پشتیبان در تالار قلعه، آواربرداری طاق‌ها و سبک‌سازی سقف را انجام دادیم و کارهای مرمتی رو به اتمام است.

در مورد انتقاداتی که سال گذشته از نمای ضلع شمالی قلعه هرمز ایجاد شده بود؛ باید توجه داشت که در بنا از سنگ‌های جدید و نه ناهمگون استفاده شد و سنگ‌های استفاده‌شده نیز از معادن خود هرمز بودند و دقیقا پرتغالی‌ها نیز که اینجا بودند از همین سنگ‌ها استفاده کرده بودند. اما به دلیل آنکه کنار قلعه هرمز خاک (اطرافش) سرخ بود و این خاک سرخ به نوعی قلعه هرمز را قرمز جلوه می‌داد اکثرا به این قائل بودند که خیلی از سنگ‌های نصب‌شده باید به رنگ قرمز باشند. این سنگ‌ها به دلیل معدنی بودن به مرور رنگ خود را نشان خواهد داد. رنگ سبز به خصوص خودش را نشان خواهد داد و رنگ سفید هم آثارش را نشان می‌دهد.

البته هیچی مرمتی بدون ایراد نیست و یکسری ایرادات جزئی در مرمت وجود داشت اما این ایرادات در حدی که در رسانه‌ها مطرح شد نبود و ایرادات وجود‌داشته قابل رفع بودند. در مرمتی که امسال انجام دادیم این مسائل (مشکل در بندکشی) را حل کردیم.

*در صورتی که بودجه لازم برای ترمیم و مرمت خسارات وارده به بناهای هرمزگان که در اثر سیل بوده تامین شود، برای مرمت آنچه برنامه‌ای وجود دارد و کار تعمیر آن چقدر زمان خواهد برد؟

اگر بخواهم به عنوان نمونه قلعه هرمز را مطرح کنم؛ این قلعه در کنار ساحل و دریا قرار دارد به شکلی که امواج در برخی از اضلاع به بدنه آن ضربه می‌زند و به مرور ملات آن را می‌شورد.

 آنچه که مسلم است این است که اگر ما پی را مقاوم‌سازی و مرمت کنیم به دلیل مواجهه با آب‌های زیرزمینی دریا و جزر و مد که آن را پر و خالی می‌کند به مرور دوباره آسیب می‌بیند. راه اصولی آن است که ما در واقع با ایجاد طرحی که به تایید شورای فنی استان و وزارتخانه برسد به دنبال آن باشیم که در مرحله اول با ایجاد موج‌شکنی با فاصله به نوعی آب دریا را کنترل کنیم و در مرحله بعد اقدامات مرمتی صورت گیرد. در واقع از این طریق ما آن عواملی که به مرور دارد برای بنا خطر ایجاد می‌کند را (کنترل کرده) و رفع خطر می‌کنیم که (البته) هزینه بسیار بالایی دارد. برای ورود برای مرمت و ایجاد موج‌شکن نیاز به هزینه بالایی دارد که شاید نصف کل اعتبار وزارتخانه را بگیرد.

در خصوص سایر بناهایی که نام بردم و آسیب دیده‌اند باتوجه به آنکه خشتی هستند خشت براثر آب شسته می‌شود. برای پنج بنایی که به جز قلعه هرمز اسم بردم براساس بررسی کارشناسانمان حداقل ۲۰ میلیارد تومان هزینه لازم است.

در حال حاضر نیز کارشناسانمان را به غربی‌ترین شهرستان استان هرمزگان یعنی شهرستان «پارسیان» فرستاده‌ام تا بناهای خشتی آن شهر را بررسی کنند. پس از ارسال گزارش در خصوص این شهرستان قطعا هزینه بناهای مرمتی ما به لحاظ اعتباری بالا خواهد رفت.

* در برخی از شهرهای کشور از جمله در استان خوزستان مردم یکسری انجمن‌های خیریه تشکیل داده‌اند و برای کمک به مرمت میراث فرهنگی اقدام می‌کنند آیا در هرمزگان اقدام مشابهی انجام می‌شود؟

در بسیاری از موارد ما از خیرین دعوت کرده‌ایم و دو یا سه سال است که در این خصوص اقدام کرده‌ایم. از طرفی خیرین مناطق مختلف استان هرمزگان دوست دارند مساجد را مرمت کنند.

خیلی از خیرین در استان هرمزگان هستند که در مدرسه‌سازی، در ساخت مساجد و در ساخت بناهای عام‌المنفعه واقعا حضور دارند. ما به این موضوع ورود پیدا کرده‌ایم و با انجمن‌های مربوطه و خیرین صحبت کرده‌ایم و خوشبختانه با صحبت‌هایی که داشتیم تعدادی اعلام آمادگی کرده‌اند که بیایند و در این زمینه کمک کنند.

نمونه آن در (شهر) «رویدر» بود که یکی از خیرین اعلام آمادگی کرده کارشناسان ما معرفی شوند تا هر کمکی که از دستشان بر بیاید -چه برای ثبت و چه برای نگهداری- صورت داده و به ما کمک کنند.

به نظرم باید با خیرین یک مقدار بیشتر صحبت شود و اهمیت آثار (تاریخی) را به آنها بگوییم. اکنون ورود خیرین در عرصه بناهای مذهبی راحت‌تر است. این را هم بگویم که خیلی از خیرینی که در استان هرمزگان هستند خیرینی هستند که در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و در مناطق خود استان هرمزگان ساکن هستند. اما بسیاری از آنها دوست دارند مسجد تاریخی که قرار است مرمت شود نوسازی شود. برای نمونه مسجد جامع بستک را مرمت کرده و تا یک مرحله‌ای رساندیم و مشاور هم برایشان آوردیم اما خیرین دوست داشتند بازسازی به روش امروزی باشد. قطعا یک چنین رویکردی با قوانین و شیوه‌های مرمت یک بنای تاریخی سازگار نیست.

در حال حاضر اما صحبت‌هایی داشتیم و خیرین نیز انشاءالله دارند توجیه می‌شوند که با حفظ اصالت میراث فرهنگی مساجد را مرمت کنیم. برخی اما درست هم می‌گویند که جمعیت زیاد شده و مساجد نیاز به گسترش دارند. این موضوع هم با ارائه طرحی به شورای فنی وزارتخانه (در بعضی موارد) قابل اجراست.

* در خصوص خانه‌های تاریخی هرمزگان گفته می‌شود که تعداد آنها بسیار محدود است و از سوی دیگر در سال‌های اخیر چند موردی از آنها تخریب شده‌اند و حتی برای تخریب یک مورد دستور دیوان عدالت اداری نیز وجود داشته است در این خصوص چه اقدامی انجام داده‌اید؟ آیا برای حفظ و جلوگیری از تخریب بافت قدیمی و خانه‌های تاریخی استان هرمزگان ساز‌و‌کار مشخصی وجود دارد؟

در بندر «کنگ» و در بندر «لافت» استان هرمزگان بافت تاریخی داریم که در آنها خانه‌های تاریخی وجود دارد. در بندر کنگ به دلیل آنکه خود شهردار علاقه‌مند است و خودش هم مدیر پایگاه آنجاست کارهای فرهنگ‌سازی و حفظ این بناها دارد انجام می‌شود و در نتیجه اقدامات صورت گرفته در این شهر از سایر نقاط استان رضایت‌بخش‌تر است. اما در جاهایی همچون بندر لافت که به گونه‌ای هم مناطق آزاد و هم میراث فرهنگی دخیل هستند لازم است که یکسری هماهنگی‌های بهتری شود. در ضمن حمایت‌های دفتر بافت‌های تاریخی وزارتخانه وجود دارد و در این رابطه دکتر رضایی آمده و بازدیدی داشتند. بر همین اساس حمایت و مرمت‌های اضطراری دارد انجام می‌شود.

با این وجود بعضی مالکان که چند نمونه آن در شهر بندرعباس و نمونه‌هایی در چند شهر دیگر داریم خانه‌هایشان در جاهای تجاری و جاهایی که ارزش قیمتی بالایی دارد قرار دارند.

استان هرمزگان نیز یکی از استان‌هایی است که یک خانه تاریخی آن از ثبت (فهرست ثبت آثار تاریخی) به موجب رای دیوان عدالت اداری خارج شد. قطعا اگر حمایت نشود مشکل ایجاد می‌شود، ما الان این را احساس می‌کنیم که مالکان به دلیل آنکه فرزندانشان بزرگ شده و زمین‌ها و خانه‌ها ارزشمند شده‌اند چه از طریق حقوق و چه از طرف وزارتخانه پیگیر خواهند شد.

 راهکارهایی وجود دارد مثل آنکه بنا را (وزارتخانه) تملک کند و یا به گونه‌ای حمایت‌های دیگری شود. در مواردی بوده که مالکان قانع بوده‌اند و با حمایت‌هایی که شد خانه‌های تاریخی خود را حفظ کرده و آنها را تبدیل به بوم‌گردی کرده‌اند، در همین راستا تسهیلاتی نیز به این مالکان داده می‌شود. لذا اگر یکسری حمایت‌هایی ایجاد شود می‌توان این خانه‌های تاریخی استان هرمزگان را حفظ کرد.

البته این مشکل نه تنها در استان ما بلکه در استان‌های دیگر نیز شاید باشد و مالکان بیشتر دوست دارند میراث فرهنگی خانه‌هایشان را تملک کند و آن را با قیمت روز بخرد که قیمت‌ها نیز متاسفانه بالاست.

اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهخواندنی