درس‌های قزاقستان برای ایران به روایت کارشناسان/آینه عبرت
به گزارش جهان صنعت نیوز: اعتراضات مردمی در قزاقستان به گران شدن سوخت با دخالت خشونت‌بار دولت به درگیری کشیده شده و همچنان ادامه دارد. رییس‌جمهوری این کشور به نیروهای امنیتی خود دستور داده که «بدون هشدار» به معترضانی که آنان را «تروریست و راهزن» خوانده، شلیک کنند! جالب اینکه کار این اعتراضات به دخالت بیگانگان هم کشیده و روسیه به عنوان دایه مهربان‌تر از مادر نیروهای خود که اسمشان را «صلح‌بانان» گذاشته رهسپار کرده است!
در چنین شرایطی بد نیست یک بار دیگر اقداماتی که دولت محترم در دستور کار دارد و به گفته کارشناسان آسیب‌زاست را مورد بررسی قرار دهیم، باشد که از تجربه قزاقستان درس گرفته شود چون آنجا دیگر «حسن روحانی» ندارد که همه کاسه‌کوزه‌ها را سر او بشکنند و بگویند او بنزین را بد گران کرد و ما خوب گران می‌کنیم!
بازی با آتش
سیاسیون در هر دو جبهه سیاسی اصلاح‌طلب و اصولگرا به اهمیت استفاده از تجارب داخلی و خارجی تاکید دارند و نسبت به عواقب نادیده گرفتن آن هشدار می‌دهند. مثلا عزت‌الله یوسفیان‌ملا نماینده پیشین مجلس در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» اقدام احتمالی در راستای افزایش نرخ بنزین را «بازی با آتش» توصیف کرد و گفت: «تصمیمات خلق‌الساعه پرهزینه کم نداشته‌ایم. مثلا بحث یارانه از یک شعار انتخاباتی- شعار نه برنامه- شروع شد و این همه مشکل درست کرد. الان نزدیک ۱۷ سال است که ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان یارانه می‌دهند و مشکلاتی در ابعاد مختلف دارد. یک بخش مسائل اجتماعی است و یک بخش هم فرهنگی. مثال بزنم؛ فقط ببینید چه تعدادی از مردم از اینکه یارانه به سرپرست خانوار داده می‌شود و او هم اصلا نیست یا معتاد است و… شکایت دارند. این فقط یک مثال است. از طرف دیگر می‌بینیم که این رقم پرداختی اصلا عدد قابل توجهی نیست حتی پول یک شانه تخم‌مرغ و یک سطل ماست هم نمی‌شود. اما اگر این رقم را ضرب در ۷۲ میلیون نفری که دریافت می‌کنند و ضرب در ۱۲ کنیم یک عدد نجومی می‌شود که هر وقت می‌خواهند پرداخت کنند در خزانه کشور زلزله ایجاد و آسیب می‌زند.»
وی افزود: «هر اقدامی در این بخش‌ها کرده‌اند بعدا با مشکل مواجه شده است اما معلوم نیست که با چه جراتی الان یک مرتبه می‌گویند که می‌خواهیم سهمیه بنزین را ۱۵ لیتر کنیم! اینطور کنیم و آن‌طور کنیم! می‌گویند مار گزیده از ریسمان سیاه و سفید می‌ترسد اما دل آقایان در دولت چقدر قوی و بزرگ است که در این شرایط چنین تصمیماتی می‌گیرند!»
ساده نگیریم
این فعال سیاسی اصولگرا با بیان اینکه «یقین بدانید که با این کارها اتفاق بدی خواهد افتاد» گفت: «این بازی با آتش است. آتشی که ممکن است شعله آن به جاهای دیگری بکشد که اصلا فکرش را نمی‌کنیم.»
یوسفیان‌ملا با تاکید بر اینکه «نباید مساله را ساده دید» گفت: «همین مساله قزاقستان را ببینید. این اتفاق چندین سال پیش هم افتاد . یعنی در زمان مراد نیازف حرکتی صورت گرفت و اعتراضاتی شکل گرفت و سرکوب شد. خود او زمانی فهمید که ادامه کار مقدور نبود لذا یک نفر دیگر را رییس‌جمهور کرد و اختیارات خود را در سایه برد و مجسمه‌هایی از خود گذاشت که همین دیروز، پریروز توسط مردم پایین آورده شد. حالا دیگر خودش و خانواده و… در خطر هستند و کشت و کشتار درست کردند و کشور دیگری هم مثل روسیه مثل برق نیرو فرستاد چون می‌داند که اگر این اعتراضات ادامه یابد در چهار کشور دیگر هم در آسیای میانه چنین خواهد شد و قطعا در روسیه هم اتفاقاتی خواهد افتاد.»
مشکل جدید نتراشیم
نماینده پیشین مجلس تاکید کرد: «در این شرایط که کشور از مشکلات فعلی خلاص نشده حیف است که آقایان مساله دیگری بتراشند و مشکل جدید درست کنند. الان همه نگران حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و عواقب آن هستند. اگر این ارز موجب دزدی و فساد است باید مانع از افزایش فساد شد. اگر چون ممکن است شب دزد بیاید نیروی انتظامی بیانیه بدهد که کسی خانه‌اش را ترک نکند که فقط صورت‌مساله پاک شده است. اگر اینطور است که چون سالی ۲۰ هزار کشته در جاده‌های کشور می‌دهیم، باید گفت کسی حق سفر ندارد. اینکه بگوییم ارز ۴۲۰۰ تومانی چون فسادزاست، باید حذف شود هم یک نوع پاک کردن صورت‌مساله است. عرضه دولت در این است که با وجود سفرها از تلافات جاده‌ای کم کند یا با وجود فسادها هم ارز ۴۲۰۰ تومانی را بدهد و هم فساد را کم کند.»
این فعال سیاسی اصولگرا ضمن اشاره به اینکه باید از تجارب داخلی و خارجی مشابه درس گرفت، گفت: «متاسفانه درس نمی‌گیریم چون اگر می‌گرفتیم حتما این کارها را نمی‌کردیم. عاقل از یک سوراخ دو بار گزیده نمی‌شود. چرا ما باید دوباره سراغ قیمت بنزین برویم؟! می‌توان نرخ بنزین را به قیمت عادلانه رساند اما با رعایت الزامات قانونی و شرایط مساعد. وقتی از سهمیه ۱۵ لیتری می‌گویند، مردم می‌فهمند که این یک محاسبه یک‌طرفه است به نفع دولت تا بنزین کمتری بدهد و مردم بنزین آزاد بخرند. این یعنی می‌خواهند قیمت بنزین را به دست مردم بالا ببرند. عملا تیغی که دست دولت بود را دست مردم داده و می‌گویند که خودزنی کنید. این طرح طبعا موجب گرانی بنزین است و دست آخر می‌گویند که شما خودتان قیمت را بالا برده‌اید. این عمل دولت، عمل درستی نیست و نباید با مردم اینطور برخورد کرد. بهتر است که دولت احتیاط کند.»
جامعه بی‌تحمل
این هشدارها را از سوی طیف رقیب دولت یعنی اصلاح‌طلبان نیز می‌شنویم. مثلا ناصر قوامی فعال سیاسی اصلاح‌طلب در گفت‌وگویی با «جهان‌صنعت» گفت: «ارز ۴۲۰۰ تومانی از جهاتی خوب بود و مانع از این می‌شد که قیمت مایحتاج عمومی مردم سر به فلک بزند اما متاسفانه مافیایی وجود دارند که این ارزها را می‌گیرند و دولت هم نظارت می‌کند لذا رانت‌خواری بسیاری شکل گرفت. این اما به معنای آن نیست که باید ارز ۴۲۰۰ تومانی را حذف کرد. راهش این است که نظارت را قوی کنند و ارز را از دست مافیا خارج کنند تا این ارز واقعا برای دارو و کالاهای اساسی صرف شود.»
وی افزود: «وقتی این ارز حذف شود مسلما دارو و سایر اقلامی که با آن وارد می‌شدند خیلی گران می‌شوند و همان طور که کارشناسان می‌گویند، آثار تورمی بالایی خواهد داشت. جامعه نیز دیگر توان تحمل این گرانی و تورم را ندارد.»
این نماینده پیشین مجلس تاکید کرد: «فکر می‌کنم اقداماتی که مد نظر دارند نه کارشناسی و نه عقلایی است و نه مردم از آن استقبال می‌کنند. این روش‌ها هم توهین به شخصیت مردم است و هم راه اداره کشور نیست. مگر می‌شود به هر نفر ۱۵ لیتر بنزین داد و بعد گفت که حالا ببر مشتری پیدا کن و بفروش. این کارها معنا ندارد. اصلا بنزین را گران کنید، اما اینکه ۲۰ میلیون از مردم را فروشنده بنزین کنید، واقعا توهین به مردم است.»
قوامی با تاکید بر اینکه «این کار درست نیست و حتما تبعاتی خواهد داشت.» گفت: «وضعیت آنقدر مشخص است که نیازی نیست از قزاقستان درس بگیریم. در همین داخل هم مشخص است که مردم توان تحمل این گرانی را ندارند. خطر بروز اعتراضات مردم را هم به دنبال دارد.»
واکنش‌های اجتماعی احتمالی
یکی دیگر از چهره‌های سیاسی که از باب تبعات و آثار برخی برنامه‌های اقتصادی دولت احساس نگرانی می‌کند، علی‌محمد نمازی عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران است. او در گفت‌وگویی با «جهان‌صنعت» گفت: «شرایط زندگی اکثریت مردم ایران و خانوارها در حداقل از درجه رفاه و برخورداری قرار دارد. هر حرکتی که بخواهد به سطح معیشت مردم ضربه بزند قطعا با واکنش‌های اجتماعی و در ادامه با واکنش‌های سیاسی همراه خواهد شد. لذا مسوولان اگر چنین تصمیماتی دارند باید حتما زمینه اجرای آن را فراهم کنند و به دقت بررسی کنند تا اگر ارز ۴۲۰۰ تومانی حذف شود یا اگر به قیمت حامل‌های انرژی مخصوصا بنزین اضافه شود، چه تبعاتی در پی خواهد داشت. هم باید مردم را نسبت به این تبعات توجیه کنند و هم تدابیر لازم را برای جبران این آسیب‌ها اندیشیده باشند و برنامه داشته باشند.»
وی با تاکید بر اهمیت توجیه و اقناع افکار عمومی گفت: «در غیر این صورت چون اکنون بیش از ۶۰ درصد مردم زیر خط فقر هستند و دیگر تحملی برایشان باقی نمانده است، هر اقدامی موجب تنش خواهد شد.»
درس بگیریم
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب با اشاره به اینکه باید از تجارب داخلی و خارجی مشابه درس گرفت، گفت: «می‌گویند مسوولانی شرایط لازم را برای اداره کشور دارند که از تجربیات درس لازم را بگیرند. اکنون در شرایط مشابه قرار داریم و ممکن است که همین اتفاق برای ما هم رخ دهد. باید آمادگی داشته باشند.»
وی همچنین گفت: «مردم نظام جمهوری اسلامی را دوست دارند و می‌خواهند که دولت کشور را خوب اداره کند و پیش برود. بر این اساس مهم‌ترین کار اتخاذ تصمیمات درست، اجرای درست تصمیمات و قبل از آن هم توجیه مردم برای برنامه‌ها است. اینکه فکر کنیم چون مردم ما را قبول دارند نیازی به توجیه آنان نیست، درست نیست. سال ۹۸ هم دیدیم که یک کار درست را در زمان نامناسب به صورت غیرتخصصی اجرا کردند و آن مسائل برای کشور به وجود آمد. متخصصان امر می‌دانند که راه نجات اقتصاد کشور رقابتی کردن عرصه اقتصاد است و این یعنی اینکه دولت باید در قیمت‌ها دخالت نکند، اما وقتی مردم توجیه نشده باشند و کار درست انجام نشود، مشکل‌ساز خواهد بود. باید هرچه سریع‌تر از این اقتصاد دولتی عبور کنیم و عرصه اقتصاد را رقابتی کنیم و این می‌طلبد که یارانه به شیوه درست پرداخت شود. به نظر من این پرداخت یارانه به صورت غیرمستقیم که از طریق ارز ۴۲۰۰ تومانی انجام می‌شد، روش درستی نیست و از آثار آن هم «بی‌عدالتی» است چون افرادی که بیشتر برخوردار هستند، بیشتر مصرف می‌کنند و از یارانه استفاده می‌کنند، اما مردم زیر خط فقر که شاید یک ماشین هم نداشته باشند از این خدمات استفاده نمی‌کنند.»
هشدار پشت هشدار
آن‌طور که کارشناسان می‌گویند و آن‌طور که تجربه تلخ آبان ۹۸ و آنچه این روزها در قزاقستان می‌گذرد، نشان داده لازم است که دولت و تصمیم‌گیرندگان محترم قبل از هر اقدامی در حوزه حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی یا تغییر نحوه توزیع بنزین – فارغ از اینکه کی در کل کشور اجرا شود- فکر جدی برای جلوگیری از تبعات اجتماعی و سیاسی احتمالی کنند. برخی ساده‌انگارانه از افزایش یارانه و حتی دو برابر شدن آن می‌گویند و معتقدند که این شیوه به کار می‌آید. مثلا همین دیروز روزنامه «وطن امروز» در گزارشی ادعا کرده بود که اگر دولت در قزاقستان به مردم بسته حمایتی داده بود کار به اینجا نمی‌رسید!
یارانه ۴۵ هزارتومانی، دوبرابر که هیچ، اگر چهار برابر هم شود در مقابل آثار تورمی اقدامات مورد بحث دردی از مردم دوا نمی‌کند. بگذریم از اینکه یارانه به همه مردم تعلق نمی‌گیرد اما تورم گریبان همه طبقات اجتماعی را خواهد گرفت. نکته دیگر آنکه نارضایتی انباشته در جامعه باوجود اینکه عمدتا ناشی از تصمیمات اقتصادی است اما نباید تا این حد تقلیل داده شده و تصور شود که با ۴۵ هزار تومان اضافه می‌توان آن را رفع کرد.
در چنین شرایطی است که حتی اگر گوش شنوایی در دولت و تیم اقتصادی آن نباشد، درباره آثار اقداماتی که در دستور دارند، هشدار می‌دهیم. این هشدارها حتی اگر فایده نداشته باشد و موجب تغییر تصمیم آقایان نشود، حتما در تاریخ ثبت خواهد شد تا فردا روز نگویند که نمی‌دانستیم و پیش‌بینی نکرده بودیم و قرار نبود چنین شود و از این دست توجیهات.
عمومیلینک کوتاه :