خودروهای برقی بخش کوچکی از جهانی هوشمند
علی قنادی اسلامی * پس از پایان جنگ جهانی دوم، یکی از برنده‌های اصلی و بزرگ مسابقات اقتصادی در سطح جهانی، شرکت‌های تولید‌کننده خودرو بوده‌اند. صنعت حمل‌و‌نقل (اتومبیل‌ها)، طی چند دهه گذشته با پیشرفت تکنولوژی، دستخوش تغییرات زیادی شده‌اند اما در ده سال گذشته یک جهش بزرگ، برای تغییر کلی اتومبیل از سوخت فسیلی به برقی صورت گرفته که چهره جهان آینده ما را قطعا دچار دگرگونی زیادی می‌کند. مرتبا این سوال در ذهن بسیاری از خوانندگان ایجاد می‌شود که آینده اتومبیل در دنیا چه خواهد شد ؟ آیا اتومبیل‌های برقی در آینده موفق خواهند شد سهم زیادی از بازار اتومبیل را به خود اختصاص دهند؟ آیا فقط باید میزان مصرف برق آنها مورد ارزیابی قرار گیرد؟ آیا خط‌کش ما برای ارزیابی هر اتومبیلی، فقط سوخت هنگام پیمایش اتومیبل است؟ و اینکه شنیده می‌شود آینده باتری‌های مورد استفاده در اتومبیل‌های برقی (پس از پایان عمر آنها) چه خواهد شد و آیا به عنوان یک منبع آلودگی باعث ایجاد چالشی جدید در دنیا می‌شوند؟ همچنین راه‌حل چالش بالا بودن زمان شارژ باتری‌ها نسبت به زمان پر کردن باک بنزین چیست؟
دیدگاه جزیره‌ای منتقدان
با اینکه از ساخت اولین خودرو برقی در جهان بیش از یکصد سال می‌گذرد، ولی چرا در یک دهه گذشته اسم اتومبیل‌های برقی بر سر زبان ها افتاده و تقریبا همه برندهای تولید‌کننده مهم اتومبیل در دنیا، تصمیم به گذار از اتومبیل با سوخت فسیلی و تولید خودرو برقی گرفته‌اند؟
همه این سوالات و ابهامات در این خصوص باعث شده تا برخی کارشناسان نسبت به گرفتن سهم بازار در آینده توسط اتومبیل‌های برقی به دیده تردید بنگرند. تغییر و تحول در سیستم حمل‌و‌نقل، تلفیقی از محیط‌زیست، انرژی و اقتصاد است که در آینده همگی دستخوش تحول می‌شوند.
در حال حاضر برای تولید هر اتومبیل برقی نسبت به اتومبیل‌های احتراق داخلی، میزان بیشتری کربن منتشر می‌شود (موقع ساخت). همچنین ایرادی که به درستی به آن گرفته می‌شود این است که برقی که برای شارژ در حال حاضر استفاده می‌شود، عمدتا در دنیا و در کشورهای در حال توسعه، از منابع غیرپاک همچون زغال‌سنگ (مثلا در چین بیشتر برق مصرفی از زغال‌سنگ تولید می‌شود) و یا کلا سوخت‌های فسیلی تولید می‌شود. در این حالت برخی مخالفان اتومبیل برقی می‌گویند، در اینصورت چه تقاوتی بین اتومبیل برقی و اتومبیل احتراق داخلی وجود دارد؟ (یکی مستقیم و دیگری غیرمستقیم سوخت فسیلی مصرف می‌کند.)
در گذشته هنوز فناوری اینچنین برای باتری که بخش مهمی از اتومبیل برقی است توسعه پیدا نکرده بود. در گذشته بیشترین تولید برق در اکثر کشورها و حتی کشورهای توسعه‌یافته فقط از نیروگاه‌های سوخت فسیلی صورت می‌گرفت و نیروگاه‌های بادی و خورشیدی اصلا جایگاهی در تولید برق نداشتند. در حال حاضر در دنیا بیش از نود میلیون وسیله نقلیه در هر سال تولید می‌شود که بیشترین آن مربوط به اتومبیل‌های سواری بوده و مطابق برخی تخمین‌ها حدود یک میلیارد و چهار صد میلیون خودرو در سراسر جهان در حال تردد هستند. (چین حدود ۲۰ میلیون خودرو در سال تولید می‌کند.)
با این حال به نظر می‌رسد، چنین انتقاداتی ناشی از نگاه از یک زاویه خاص و کاملا جزیره‌ای است. اگر نگاهی به تاریخچه پیدایش اتومیبل اولیه داشته باشیم، می‌بینیم که در دو قرن پیش، برای اولین بار سعی در تغییر سیستم حمل‌و‌نقل از اسب و گاری به اتومیبل ایجاد شد؛ در حالی که هنوز جاده‌ای وجود نداشت و طبیعی بود که این سوال همزمان پیش می‌آمد که اسب توانایی حرکت در مناطق ناهموار را دارد ولی اتومبیل این توانایی را ندارد؛ زیرا هنوز جاده مناسبی برای آن ساخته نشده بود.
لذا اگر همان زمان به همه اینها به عنوان یک سیستم یکپارچه نگاه می‌شد، قطعا این سوالات نیز پیش نمی‌آمد. در حال حاضر هم همین وضعیت برای اتومبیل‌های برقی صادق است. یعنی هدف بشر به طور کلی کاهش یا حذف سوخت‌های فسیلی از سبد انرژی جهان است و در آن صورت هم برای تولید قطعات اتومبیل و هم برای تولید برق و شارژ اتومبیل‌ها دیگر قرار نیست از سوخت‌های فسیلی استفاده شود. در واقع اتومبیل برقی فقط یک بخش کوچکی از یک سیستم یکپارچه حذف سوخت‌های فسیلی است و نه هدف اصلی آن.
با این حال متاسفانه در بسیاری از جراید دیده می‌شود که درباره انتشار بیشتر کربن در هنگام تولید خودرو برقی نسبت به اتومبیل‌های سوخت فسیلی و نیز برق برای شارژ آن بحث‌های زیادی مطرح می شود.
گام نخست برای رسیدن به جهانی هوشمند
لازم به ذکر است که استفاده از اتومبیل برقی، قدمی کوچک برای شرکت‌های خودروسازی به امید رسیدن به جهشی بزرگ برای بشریت در جهت ایجاد جهانی هوشمند با استفاده از هوش مصنوعی و حذف سوخت‌های فسیلی (جهانی پاک و بدون آلودگی) است. راه‌اندازی سیستم یکپارچه اتومبیل‌های خودران و هوشمند نیز جزئی از یک برنامه بزرگ است.
برخی از کارشناسان منتقد، اعتقاد دارند که کشورهای در حال توسعه به ادامه استفاده از اتومبیل‌های با سوخت فسیلی با وجود استفاده گسترده از اتومبیل‌های برقی در اروپا و آمریکا در دو دهه آینده، ادامه می‌دهند زیرا توسعه اقتصادی آنها برمبنای انرژی‌های فسیلی استوار است. اما این دسته از کارشناسان این نکته را در نظر نگرفته‌اند که در حال حاضر تقریبا کشورهای توسعه‌یافته و دارنده برندهای معتبر، تحقیقات روی اتومبیل‌های با احتراق داخلی خود را به کمترین حد رسانده و حتی در مواردی متوقف کرده‌اند. چراکه اتومبیل به عنوان یک کالای تقریبا لوکس مصرفی، جهت فروش و صادرات به کشورهای مختلف، نیاز به پویایی و توسعه مداوم داشته و توقف تحقیقات روی آن عملا به معنی پایان تولید، پایان فروش و حیات اتومبیل‌های سوخت فسیلی و سرآغاز استفاده از تکنولوژی‌های جدید برقی می‌شود. مطابق شکل یک
شکل یک- چرخه گسترش یک تکنولوژی جدید با کاهش قیمت و افزایش تقاضا به طور حتم در آینده سوخت‌های پاک و تجدیدپذیر، جایگزین سوخت‌های فسیلی خواهند شد و حتی برخی پیش‌بینی می‌کنند که در آینده دور، با تسلط بر انرژی جوش هسته‌ای (این نوع نیروگاه‌ها برخلاف نیروگاه‌های شکافت هسته‌ای امروزی، خطر آلایندگی ندارند) و توانایی بشریت برای ساخت نیروگاه‌های بسیار کوچک و حتی قابل حمل در اتومبیل‌ها نیز بتوان از این سیستم‌ها بهره برد.
اتومبیل برقی بخشی از یک پازل بزرگ‌تر
در حال حاضر حدود چهار میلیون و ششصد هزار نفر (۶/۴ میلیون نفر) سالانه در جهان به دلیل بیماری‌های تنفسی ناشی از آلودگی هوا (به دلیل آلودگی حاصل از سوخت اتومبیل‌ها) جان خود را از دست می‌دهند که این آمار بیشتر از میزان تلفات حاصل از تصادفات است. (در مجموع مطابق آمار بانک جهانی در سال ۲۰۱۸ نزدیک به نه میلیون نفر سالانه بهدلیل کل آلودگی‌های ناشی از سوخت‌های فسیلی سالانه فوت می‌کنند.)
طی سالیان اخیر، تحقیقات بسیاری روی باتری‌های اتومبیل‌های برقی انجام شده است؛ به طوری که ظرف مدت ۱۰ سال، زمان شارژ باتری‌ها در شرکت تسلا از حدود نه ساعت به حدود ۷۵ دقیقه رسیده که این نشان از رشد سریع تکنولوژی است. قیمت این خودرو‌ها هم در چند سال آینده قابل رقابت با خودروهای سوخت فسیلی خواهند شد.
اتومبیل برقی بخشی از یک پازل بسیار بزرگ‌تر بنام دنیای هوشمند و کنترل شده با هوش مصنوعی و بدون کربن (یا سوخت فسیلی) است که در مراحل ابتدایی آن قرار داریم. یکی از بخش‌های کوچک این پازل استفاده از خودروهای خودران (بدون راننده همراه با شبکه 5G) است که شرط لازم آن، استفاده از خودروهای برقی است. در کشور ما هم، باید از هم اکنون به فکر زیرساخت‌هایی برای تولید بیشتر برق (جهت استفاده در خوردوهای برقی) باشند که بهتر است این ظرفیت‌ها با استفاده از نیروگاه‌هایی برمبنای انرژی‌های تجدیدپذیر همچون خورشید و باد صورت بگیرد. همچنین در آینده وضعیت کسب‌و‌کارها و مشاغل زیادی تحت تاثیر قرار می‌گیرند که باید کشور را برای این وضعیت آماده کنیم؛ زیرا تبعات اجتماعی، فرهنگی، امنیتی، اقتصادی و حتی سیاسی بزرگی می‌تواند ایجاد کند. (بسیاری از کسب‌و‌کارها تعطیل شده و معیشت افراد زیادی تحت تاثیر قرار می‌گیرد.)
بنابراین اظهارنظر جزیره‌ای در خصوص اتومبیل‌های برقی، بدون بررسی و درنظر گرفتن ابعاد پیرامونی آن باعث می‌شود که به نتیجه‌ای بسیار متفاوت برسیم که می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌های غلط در حوزه مدیریت اقتصاد انرژی شود. لذا باید بپذیریم که دیر یا زود باید به استقبال اتومبیل‌های آینده رفت؛ چراکه راه دیگری نیست.
* کارشناس آب و انرژی
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :