مثلث قدرت در شرق
به گزارش جهان صنعت نیوز: سیاست و هدف جمهوری اسلامی ایران تغییر موازنه قدرت در دنیا و ایجاد یک مثلث قدرت جدید در منطقه است. این را حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، عضو سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم پیش‌تر در یادداشتی برای «جهان صنعت» مورد اشاره قرار داده بود. او نوشته بود: «واقعیت این است که نوع مناسباتی که ایران با روسیه و چین شکل‌می‌دهد و دغدغه‌هایی که آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها دارند، این است که در دنیای امروز اگر کشور بتواند ضلع سوم یک همکاری نئومنطقه‌گرایانه جدید در مقابل آمریکا باشد، این کشور حتما ایران است. این اراده البته در ایران حتما وجود دارد و شکل‌گیری این مثلث منوط به شکل‌گیری این اراده در چین و روسیه است.»
بر اساس رزمایش دیروز و همکاری‌های اقتصادی و سیاسی که ایران با دو کشور برقرار کرده، می‌توان اینطور برداشت کرد که اراده مورد اشاره در چین و روسیه نیز ایجاد شده است. شاهدش هم همراهی‌های آنها به ویژه روسیه در جریان مذاکرات برجامی است؛ مذاکراتی که حتما در تعاملات و مناسبات ایران و غرب نقش ویژه‌ای خواهد داشت. همان‌طور که سه‌گانه قدرت ایران، روسیه و چین متقابلا بر آن مذاکرات و نتایج آن اثرگذار است.
رزمایش دریایی
آخرین و البته بارزترین نشانه شکل‌گیری این سه‌گانه قدرت در منطقه یا اصطلاحا «شرق» همان رزمایش مرکب کمربند امنیت دریایی ۲۰۲۲ است که دیروز با حضور یگان‌های سطحی و پروازی نیروهای دریایی ارتش، سپاه و نیروی دریایی کشورهای چین و روسیه در منطقه شمال اقیانوس هند آغاز شد.
آنطور که امیر دریادار دوم مصطفی تاج‌الدینی سخنگوی این رزمایش گفته، «برابر برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته انواع تمرینات تاکتیکی ازجمله نجات شناور دچار حریق، آزادسازی شناور ربوده شده و تیراندازی علیه اهداف مشخص دریایی در شب و روز از جمله تمرینات تاکتیکی و عملیاتی پیش‌بینی شده جهت اجرا توسط یگان‌های سه کشور ایران، چین و روسیه در این رزمایش است.»
وی منطقه شمال اقیانوس هند را به دلیل وجود آبراه‌ها و تنگه‌های مهم باب‌المندب، مالاکا و هرمز بسیار حائز اهمیت برشمرد و گفت: «از این سه تنگه به عنوان مثلث طلایی در منطقه یاد می‌شود و همچنین دریای عمان و شمال اقیانوس هند نیز از جمله مناطق حیاتی تجارت جهانی است؛ لذا تلاش جمهوری اسلامی ایران و کشورهای چین و روسیه، تلاشی جمعی برای رسیدن به امنیت دریانوردی پایدار در این منطقه و آبراه‌های حیاتی آن است تا منافع سه کشور حفظ شود.»
امیر دریادار دوم تاج‌الدینی با اشاره به برگزاری این رزمایش برای سومین سال متوالی، افزود: «پیام برگزاری این رزمایش، رسیدن هر سه کشور به سطح معنادار و قابل توجهی از روابط نظامی است و همچنین نشان می‌دهد که امروز جمهوری اسلامی ایران به سطحی از قدرت در عرصه دریا رسیده است که می‌تواند محوریت و فرماندهی رزمایش‌ها در کنار قدرت‌های بزرگ دریایی را عهده‌دار شود.»
سخنگوی رزمایش مرکب کمربند امنیت دریایی ۲۰۲۲ گفت: «شعار این رزمایش «با هم برای صلح و امنیت» است و مصداق بارزی است از اینکه جمهوری اسلامی ایران در منطقه و جهان با ایجاد اتحادهای راهبردی متکی بر منافع و احترام متقابل، هیچگاه منزوی نبوده و نخواهد ماند.»
پیام رزمایش و واکنش‌ها
رزمایش دیروز اما همان‌طور که گفته شد حاوی پیام و توام با واکنش‌هایی بود. فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درباره پیام این رزمایش گفت: «برگزاری این رزمایش در خلیج‌فارس در واقع قدرت‌نمایی قدرت‌های منطقه در مقابل بیگانگان است و از آنجا که کشورهای بیگانه همیشه در منطقه به دنبال ناامنی هستند، لذا برگزاری این رزمایش قطعا پیام خوبی برای بیگانگان خواهد داشت.»
وی ادامه داد: «آمریکایی‌ها و صهیونیست‌ها باید بسیار هوشیار باشند که این منطقه دارای صاحب و بزرگ است پس نباید طمعی نسبت به منابع این منطقه داشته باشند.»
مالکی گفت: «آمریکایی‌ها در رابطه با ایجاد ائتلاف همانند همه سیاست‌های کهنه و پوسیده خود شکست خورده‌اند؛ مثلا ائتلافی از کشور جمهوری آذربایجان، ترکیه و رژیم صهیونیستی علیه ایران ایجاد کردند، اما با تدابیر ایران و قدرت‌نمایی آن، این ائتلاف راهی جز شکست برای خود پیدا نکرد.»
وی افزود: «آمریکایی‌ها ائتلافی با ناتو ایجاد کردند و به عراق و افغانستان لشگرکشی کردند که حدود ۲۰ سال است هیچ دستاوردی جز ویرانی در منطقه نداشته‌اند؛ پس این ائتلاف‌ها در منطقه جایی ندارند.»
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: «تشکیل ائتلافی دریایی در خلیج فارس توسط آمریکایی‌ها هم سرنوشتی همانند ائتلاف‌های گذشته خواهد داشت؛ زیرا در خلیج فارس نیروی نظامی قدرتمندی همانند ایران وجود دارد.»
پیام این رزمایش را از همه بهتر غربی‌ها دریافت کردند و این را از واکنش‌هایشان می‌توان فهمید. شاهد، آنکه وزیر امور خارجه انگلیس که به تازگی برای دیدار با همتای استرالیایی خود به این کشور سفر کرده است، ادعاهایی را علیه ایران، چین و روسیه مطرح کرد.
لیز تراس وزیر امور خارجه انگلیس که همراه با بن والاس وزیر دفاع این کشور به تازگی به استرالیا سفر کرده و با ماریس پاین همتای استرالیایی‌اش دیدار کرده است، در بخشی از کنفرانس خبری مشترک با پاین، والاس و پیتر داتون وزیر دفاع استرالیا گفت: «واقعیت این است که تهدیدها در سراسر جهان رو به افزایش است. روسیه اوکراین را تهدید می‌کند و نظامیانش را در مرز آن کشور مستقر می‌سازد. ایران در تلاش است به یک سلاح هسته‌ای دست بیابد و چین از قدرت اقتصادی‌اش علیه استرالیا و دیگر متحدان مانند لیتوانی استفاده می‌کند.»
او با بیان این ادعاها ادامه داد: «آنچه امروز نشان دادیم، این است که ما کاملا در راستای پاسخ دادن به این تهدیدات متحدیم. ما مصمم هستیم با این تهدیدهای فزاینده مقابله کنیم.»
لازم به ذکر است که وزارت دفاع روسیه نیز دیروز در بیانیه‌ای با اشاره به اجرای موفقیت‌آمیز رزمایش دریایی مشترک روسیه، ایران و چین، گزارشی از روند اجرای این مانور نظامی ارائه داد.
وزارت دفاع روسیه در این بیانیه نوشت: ناوهای جنگی روسیه، ایران و چین در رزمایش مشترک دریایی خود در دریای عرب، عملیات‌های امداد و نجات دریایی و مبارزه با دزدی دریایی را تمرین کردند.
در این بیانیه آمده است، در مجموع، ۱۴ کشتی جنگی و امدادی[روس] از سه ناوگان مختلف در این رزمایش شرکت دارند.
به گفته وزارت دفاع روسیه، گروهی متشکل از ناو موشکی «واریاگ»، کشتی ضدزیردریایی «ادمیرال تریبیوتس» و کشتی پشتیبانی «بوریس باتوما» از ناوگان پاسیفیک[اقیانوس آرام] روسیه در این رزمایش شرکت کرده‌اند.
در ادامه بیانیه وزارت دفاع روسیه آمده است: در جریان اقدامات تمرینی، کشتی‌های نیروی دریایی روسیه به همراه نیروهای دریایی چین و ایران، حملات توپ‌خانه‌ای علیه اهداف دریایی، مانور تاکتیکی مشترک و عملیات‌های جست‌وجو و نجات انجام شده است.
طبق گزارشی که وزارت دفاع روسیه در این باره ارائه داده است، پس از پایان رزمایش، کشتی‌های ناوگان اقیانوس آرام روسیه به فعالیت خود ادامه داده و به اقیانوس آرام منتقل خواهند شد تا در آنجا به همراه نیروهای ناوگان شمال و بالتیک روسیه در رزمایش دیگر ناوگروه‌های نیروی دریایی این کشور شرکت کند.
همکاری با چین
همان‌طور که گفته شد، همکاری‌های ایران با چین و روسیه ابعاد مختلفی دارد. از تعاملات اقتصادی گرفته تا مناسبات سیاسی و امنیتی. اکنون اما با توجه به اوضاع اقتصادی ایران که تا حد زیادی تحت تاثیر تحریم‌های غرب و مشخصا آمریکاست، برای ما بخش اقتصادی این همکاری‌ها بیشتر حائز اهمیت شده است. از این رو، وقتی چین به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان، آماری را به صورت عمومی منتشر می‌کند که نشان می‌دهد این کشور در دسامبر مجموعا ۹/۱ میلیون بشکه نفت از ایران وارد کرده، در مرکز توجه رسانه‌های ایرانی قرار می‌گیرد. دلیلش واضح است؛ چون ایران تحریم است؛ آمریکا تمام تلاش خود را می‌کند که نتوانیم نفت بفروشیم یا پولش را بگیریم و این اطلاعاتی که از سوی گمرک چین منتشر شده نخستین افشای علنی خرید نفت ایران از سوی چین از دسامبر سال ۲۰۲۰ است. به عبارت دقیق‌تر اعلام این اطلاعات تاکید صریحی بر تن ندادن چین به تحریم نفت ایران است و این در چارچوب همین اراده‌ای است که برای ایجاد یک سه‌گانه قدرت در «شرق» شکل گرفته است.
همکاری با روسیه
مساله اما برای ما فقط نفت نیست. یکی از مشکلات اصلی و جدی ایران در این شرایط تحریمی، روابط پولی و بانکی است که گویا مسکو قصد دارد در این زمینه با ما همراهی کند. این را نیز سیدابراهیم رییسی رییس‌جمهور کشورمان در بازگشت از سفر دوروزه خود گفت. او با بیان اینکه در این سفر درباره مساله پولی و بانکی بین دو کشور گفت‌وگو داشتیم، اظهار کرد: «دو کشور می‌توانند در جهت شکست سلطه دلار بر روابط پولی و بانکی گام بردارند و مبادلات خود را با پول ملی انجام دهند.»
رییس‌جمهور ادامه داد: «همچنین وزیر نفت کشورمان توافقات خوبی با مسوولین انرژی روسیه در حوزه توسعه میادین نفت و گاز داشت.»
رییسی همچنین تصریح کرد: «حوزه مسائل تجاری بر رفع موانع تجاری و جهش تجارت بین دو کشور توافق شد. در حال حاضر سطح تعاملات تجاری بین دو کشور قابل قبول نیست، لذا دو کشور توافق کردند در گام اول تعاملات تجاری فی‌مابین را به ۱۰ میلیارد دلار در سال افزایش دهند.»
وی خاطرنشان کرد: «دو کشور همچنین توافق کردند که ظرفیت‌های کشاورزی و نیز زمینه‌های مناسب مبادلات کالاهای کشاورزی دو طرف را به شکلی دقیق‌تر مورد شناسایی قرار دهند تا بتوانند نسبت به افزایش تبادل کالاهای کشاورزی اقدام کنند.»
همکاری‌های منطقه‌ای و امنیتی
رییسی در ادامه سخنانش اظهار کرد: «در زمینه سیاست خارجی اولین نکته‌ای که در گفت‌وگوها مطرح شد، مساله مواضع و ادراک مشترکی بود که نسبت به تحولات خارجی میان دو کشور وجود دارد. این ادراک مشترک موجب گسترش همکاری بین دو کشور خواهد شد.»
رییس‌جمهور تصریح کرد: «بدون تردید همکاری‌های ایران و روسیه می‌تواند به حل بحران‌های منطقه‌ای و مسائل بین‌المللی و ارتقای امنیت، ثبات، صلح و عدالت کمک کند. به عنوان نمونه تجربه همکاری خوبی که ایران و روسیه در زمینه مبارزه با تروریسم و حفظ امنیت در سوریه داشتند، می‌تواند در حوزه‌های دیگر ازجمله در منطقه قفقاز و بخش‌های دیگر که مورد توافق دو طرف است، تکرار شود.»
وی خاطرنشان کرد: «امروز حضور ایران اسلامی در منطقه به عنوان کشوری مستقل و مقتدر، حضوری امنیت‌ساز است و کشورهای همسایه شاهد بودند که هر جا ایران حضور داشته، به عکس، حضور و دخالت بیگانگان که برای منطقه مشکل امنیتی ایجاد کرده، امنیت‌ساز بوده است.»
رییسی تاکید کرد: «مباحث مطرح شده در این سفر در راستای تحقق اهداف کلان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران یعنی تعامل حداکثری با کشورهای جهان و به ویژه کشورهای همسو و هم‌پیمان با ایران بود.»
وی با اشاره به اینکه در این سفر توافق اساسی برای گسترش روابط همه‌جانبه و پایدار و سودمند بین دو کشور به دست آمد، افزود: «بدون تردید توسعه روابط با روسیه به امنیت و رفاه دو ملت کمک خواهد کرد. گسترش همکاری‌های دوجانبه تهران و مسکو حتما برای منطقه و عرصه بین‌الملل امنیت‌ساز خواهد بود.»
دغدغه‌ها و پاسخ‌ها
رویکرد تازهای که با تمرکز بر «نگاه به شرق» در ایران پیش گرفته شده و حاصل آن همین همکاری‌های با چین و روسیه و کارهایی مثل رزمایش دیروز است اما با دغدغه‌ها و بعضا فضاسازی‌هایی همراه است. به هرحال سابقه روابط ایران با این دو کشور به خصوص روسیه سبب شده که برخی سیاسیون در داخل نگران آن باشند که در تقابل با غرب و برای پرهیز از وابستگی به آنان در دام شرق بیفتیم. برخی دیگر از عناصر وابسته سیاسی و رسانه‌ای هم در داخل بر موج همین دغدغه‌مندی‌ها سوار شده و فضاسازی می‌کنند. القای اینکه کشور با دو قرارداد راهبری ۲۰ و ۲۵ ساله با روسیه و چین رسما به آنها فروخته خواهد شد، در همین راستاست.
دغدغه باشد یا فضاسازی اما فرقی ندارد و مقامات مربوطه در دولت و سایر نهادهایی که در اتخاذ سیاست کلان و کلی ایران نقش دارند، بارها به شائبه‌ها و تردیدها و نگرانی‌ها پاسخ داده‌اند. مثلا همین دیروز معاون پارلمانی رییس‌جمهور گفت که «همیشه روابط‌مان با دنیا بر اساس عزت، حکمت و مصلحت است، برخی هیاهو می‌کنند که داریم کشور را به چین و روسیه می‌فروشیم در صورتی که اصلا این گونه نیست و هیچگاه این اتفاق نخواهد افتاد.»
سیدمحمد حسینی، معاون پارلمانی رییسی در دیداری که با عنوان نشست با نخبگان شهرستان‌های خلیل‌آباد و بردسکن داشت با تاکید بر اینکه «دولت سیزدهم با کمک نخبگان به دنبال گره‌گشایی از مشکلات کشور است» گفت: «در حوزه دیپلماسی، صنعت، کشاورزی کارهای بسیاری انجام شده و با فرصت مغتنمی که در کنار مجلس انقلابی داریم، می‌توانیم اعتلای کشور را رقم بزنیم.»
وی به همکاری‌های پیش رو با چین اشاره و تصریح کرد: «وزارت مسکن و شهرسازی در کنار پرداختن به موضوع مسکن در دولت سیزدهم به مطالبات مردم منطقه در حوزه جاده توجه جدی دارد. در توافق راهبردی ۲۵ ساله که با چین آغاز شده یکی از مواردی که مقرر شده سرمایه‌گذاری توسط چینی‌ها صورت گیرد حمل‌و‌نقل و راه‌آهن هست که در این حوزه تحولاتی در دست انجام است.»
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :