مصوبه مالیاتی سرمایه‌گذاران را فراری داد/دست انداز صادراتی سنگ‌آهن
تحلیلگران باور دارند در این راستا باید از کشورهایی همچون هند الگوبرداری و سیاستی را اتخاذ کنیم که به نفع بخش خصوصی و تولید باشد. به طور مثال هند از سال ۲۰۱۶ محدودیت سقف عیار صادراتی را وضع کرد. به این صورت که صادرات سنگ‌آهن از عیار ۵۸ به بالا ممنوع و کمتر از آن آزاد شد و در این راستا باعث شده که تولید سنگ‌آهن در این کشور افزایش قابل ملاحظه‌ای پیدا کند. از سال ۲۰۱۶ این کشور طرح‌های توسعه در زمینه سنگ‌آهن را به مرحله اجرا درآورده و باعث شده که بخش خصوصی علاقه‌مند به اکتشافات گسترده شود. این در حالی است که در ایران حمایت لازم جهت سرمایه‌گذاری در بخش فرآوری معادن هماتیتی کشور به درستی صورت نگرفته است چراکه مشکل مالی مانع این کار شده است.
کیوان جعفری‌طهرانی تحلیلگر ارشد بازار بین‌المللی فولاد و سنگ‌آهن درباره این پرسش که این مصوبه چطور انگیزه سرمایه‌گذاری در بخش فرآوری در داخل کشور را کاهش می‌دهد به «جهان‌صنعت» گفت: زمانی که صادرات سنگ‌آهن آزاد بود، چین سنگ‌آهن از عیار ۴۸ درصد به بالا خریداری می‌کرد. در این بین معادن هماتیت منگنزداری نیز بودند که این کشور از آنها خریداری می‌کرد. در حالی که در کشور ما حتی هماتیتی که فروش می‌رود باید حداقل عیار ۵۸ درصدی داشته باشد که آن هم مورد مصرف کوره‌های بلند است.
این تحلیلگر ارشد بازار بین‌المللی فولاد و سنگ‌آهن ادامه داد: چین حتی سنگ‌آهن مگنتیتی را حاضر بود با ناخالصی‌های مختلف سولفور و فسفر بالا حتی با عیار ۵۰ درصد نیز خرید کند. جعفری‌طهرانی با اشاره به پررنگ شدن این مساله در معادن کوچک اظهار کرد: بسیاری از معادن کوچک بخش‌خصوصی امکانات ریکاوری یا حتی کنسانتره‌سازی ندارند و اگر هم بخواهند محصول خود را به علت بعد مسافت به کارخانه‌های داخلی بفروشند، هزینه بالایی را باید متحمل شوند. در نتیجه معادن هماتیت کوچک که با مشکلات مختلف روبه‌رو هستند نه تنها سودی نمی‌برند بلکه بسیاری از مواقع حتی هیچ خریداری هم برای سنگ‌آهن آنها وجود ندارد. این در حالی است که وقتی صادرات آزاد بود، سنگ‌آهن هماتیت صادر می‌شد و برای کشور ارزآوری داشت. حال می‌توان این صادرات را در جهت سرمایه‌گذاری مجدد در بخش فرآوری برای مدت مشخصی سوق داد.
سیاستی که تولید سنگ‌آهن هند را افزایش داد
این تحلیلگر ارشد بازار بین‌المللی فولاد و سنگ‌آهن با بیان اینکه نمی‌توان گفت که اگر صادرات سنگ‌آهن هماتیت آزاد شود به طور قطع روی بازار داخلی تاثیرگذار خواهد بود یا خیر ادامه داد: شاهدیم که هندوستان از سال ۲۰۱۰ بحث عوارض صادراتی سنگ‌آهن را مطرح کرده بود. این کشور پیش از آن یعنی تا سال ۲۰۰۹ سالانه ۱۱۰ میلیون تن صادرات سنگ‌آهن داشت، طوری که پس از استرالیا و برزیل بزرگ‌ترین صادر‌کننده به چین و کل دنیا بود اما بعد از ۲۰۱۰ که عوارض جدید وضع کرد صادرات آن به سالی پنج میلیون تن یک دفعه افت کرد. سپس این کشور تلاش کرد تا عوارض صادراتی را از ۴۰ درصد به ۳۰ درصد کاهش دهد و در نهایت وقتی دید که فعالیت بسیاری از معادن متوقف شده از سال ۲۰۱۶ عوارض صادراتی را برداشت ولی محدودیت سقف عیار صادراتی را وضع کرد. به این صورت که صادرات سنگ‌آهن از عیار ۵۸ به بالا ممنوع و کمتر از آن آزاد شد.
او با اشاره به اینکه هند امروزه محدودیت سقف عیار تعیین کرده است، ادامه داد: سیاست این کشور باعث شده که تولید سنگ‌آهن هند افزایش قابل ملاحظه‌ای پیدا کند. از سال ۲۰۱۶ این کشور طرح‌های توسعه در زمینه سنگ‌آهن را به مرحله اجرا در آورده است. حالا بخش خصوصی هم علاقه‌مند به اکتشافات گسترده شده است. به این ترتیب این کشور در سپتامبر ۲۰۲۰ اعلام کرد به ذخایر متنابهی از سنگ‌آهن مگنتیت دست یافته است.
این تحلیلگر ارشد بازار بین‌المللی فولاد و سنگ‌آهن با اشاره به آمارها خاطرنشان کرد: تا سال ۲۰۲۰ ذخایر قطعی این کشور حدود ۲۲ میلیارد تن عمدتا سنگ‌آهن هماتیت بود اما در بحبوحه شیوع ویروس کرونا اعلام کرد که به ۷۹/۱۰ میلیارد تن ذخایر قطعی مگنتیت دسترسی یافته و کل ذخایر قطعی سنگ‌آهن هند به ۲۸/۳۳ میلیارد تن رسیده است. در نتیجه وقتی سیاستگذاری‌ها به درستی اجرا شوند و به بازار و مصرف توجه شود، سرمایه‌ها به درستی در بخش‌های اکتشاف و فرآوری پخش‌شده و ارزآوری معادن به توسعه اقتصاد کمک می‌‌کنند.
خروج معادن بخش خصوصی از حوزه تولید
جعفری‌طهرانی درباره این پرسش که سیاست دولت ایران چه ضرری می‌تواند برای اقتصاد و کل چرخه داشته باشد، گفت: وقتی قانونی تصویب و برای کلیه عیارها عوارضی تعیین می‌شود، شاهد خواهیم بود که بسیاری از معادن بخش خصوصی کشور که درصد قابل‌توجهی از آنها در اشتغالزایی و توسعه مناطق محروم نقش دارند از گردونه تولید خارج می‌شوند. این تحلیلگر ارشد بازار بین‌المللی فولاد و سنگ‌آهن گفت: تمامی معادن قابلیت فرآوری و سرمایه لازم را ندارند. البته در حال حاضر سنگ‌آهن مگنتیتی در داخل کشور برای کارخانه‌های کنسانتره ساری داخلی خریدار دارد ولی سنگ‌آهن هماتیت زیر ۵۸ درصد به ندرت خریدار دارد مگر تکنولوژی‌های نوین فرآوری سنگ‌آهن هماتیت با سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی و دولتی اجرایی شوند.
او با بیان اینکه در حال حاضر فرآیند بسیار پیچیده‌ای اتفاق افتاده و باعث شده که خیلی از معادن کوچک به ویژه بخش خصوصی نتوانند تولید‌کننده باشند، گفت: معادن کشور از طرفی بازار داخلی ندارند و از طرفی صادرات هم امکان‌پذیر نیست، در نتیجه در آینده نزدیک ضرر قابل ملاحظه‌ای از عدم فعالیت معادن در اقتصاد ایران ایجاد می‌شود.
این تحلیلگر ارشد بازار بین‌المللی فولاد و سنگ‌آهن با اشاره به اظهارات دبیر اتحادیه صادرات مواد معدنی درباره اهمیت و نقش معادن در توسعه اقتصادی گفت: بارها این سخن از کامران وکیل شنیده شده که ما در معدن مهاجرت معکوس داریم. قشر تحصیلکرده از شهرهای بزرگ به مناطق محروم می‌روند که باعث احیا و توسعه اقتصادی و اشتغالزایی در مناطق محروم می‌شود. ضمن اینکه این مهم امنیت اجتماعی ایجاد می‌کند. به این ترتیب بسته شدن معدن ضرر سنگینی ایجاد خواهد کرد که دودش به چشم اقتصاد و کل کشور می‌رود.
تصمیمی که موجب رونق فرآوری نمی‌شود
این تحلیلگر ارشد بازار بین‌المللی فولاد و سنگ‌آهن درباره این سوال که با اینکه گفته شده این تصمیم باعث حرکت به سمت فرآوری این مواد شده و مثبت است، موافق هستید یا خیر گفت: تا حدودی درست است ولی نه لزوما به طور صد‌در‌صد.
او با بیان اینکه لازم نیست همه‌کارها را با آزمون و خطا انجام دهیم، تاکید کرد: باید کشورهایی که در زمینه عوارض صادراتی سنگ‌آهن از ما جلوتر هستند را بررسی و مطالعه کنیم. وقتی هند آزمون و خطا کرده و ضرر و زیان آن را دیده و الان حدود پنج سال است که تصویب کرده عیار ۵۸ به پایین آزاد و بالاتر از آن ممنوع است، متوجه می‌شویم که سیاست درستی است و باعث جمع سرمایه و سرمایه‌گذاری‌های مجدد در بخش‌های اکتشاف و فرآوری شده است. جعفری‌طهرانی ادامه داد: بسیاری از معادن کوچک قابلیت فرآوری ندارند یا سرمایه لازم را برای این کار ندارند؛ چراکه سیستم فرآوری هماتیت گران‌قیمت است و با وجودی که بومی‌سازی نیز شده، ولی هنوز سرمایه‌گذاری‌های لازم در این خصوص تجمیع نشده است. به این ترتیب باور دارم اگر برنامه‌ریزی شود محصولاتی که مصرف داخلی ندارند صادر شده و در قبال آن سرمایه وارد کشور شود و دوباره در بخش فرآوری سرمایه‌گذاری شود، سیاست درستی است و در غیراین صورت نتیجه معکوس را شاهد خواهیم بود.
ظرفیت‌های خوب در زمینه سنگ‌آهن
در ادامه معاون امور معادن و فرآوری مواد وزارت صنعت، معدن و تجارت گفته است، هنوز ظرفیت‌های خوبی در زمینه سنگ‌آهن در کشور وجود دارد و اگر بتوانیم مشکلات بخش اکتشافات‌مان را حل کنیم، برآورد می‌شود بیش از آنچه در آمارها آمده ظرفیت و ذخایر سنگ‌آهن موجود است. رضا محتشمی‌پور افزود: موضوع تامین سنگ‌آهن در کشور با سطح کنونی اکتشافات انجام شده، به عنوان یک دغدغه مطرح است. وی بیان کرد: از سویی می‌دانیم سطح و عمق اکتشافات انجام شده در کشور بسیار پایین است، یعنی به‌طور قطع ظرفیت‌های خوبی برای سنگ‌آهن وجود دارد که هنوز کار نشده است. معاون امور معادن و فرآوری مواد وزارت صنعت، معدن و تجارت تصریح کرد: در همین زمینه، موضوع معادن فرامرزی مثل هر همکاری بین‌المللی دیگری برای ما از اهمیت برخوردار است.
وی ادامه‌داد: مهم است که بتوانیم ظرفیت‌های معدنی کشورمان را در اختیار دیگران قرار داده و به جذب سرمایه‌گذاری بپردازیم و اینکه در سایر کشورها در حوزه معدن ورود کنیم.
محتشمی‌پور با اشاره به وجود تقاضاهایی برای فعالیت در معادن دیگر کشورها تصریح کرد: این، بخشی است که بکر مانده و کار زیادی در این زمینه انجام نشده است؛ با این حال به معنای تامین سنگ‌آهن از خارج از کشور نیست.
معاون امور معادن وزارت صمت تاکید کرد: پیشرفت هر روزه فناوری‌ها در جهان، به‌طور مرتب این اعداد و ارقام را تغییر می‌دهد و به آمارهای سنگ‌آهن کشورمان می‌افزاید.
احتمال کاهش قیمت سنگ‌آهن در بازار جهانی
در حالی که علائم و نشانه‌ها از پشت دیوار چین و شرایط بازار سنگ‌آهن موسسات تحقیقاتی حوزه فولاد را به سمت پیش‌بینی کاهش قیمت این محصول پیش می‌برند اما طی یک هفته گذشته این محصول با رشد ۱۱ دلار و ۳۵ سنتی دوباره به کانال ۱۳۰ دلار برگشت و در آخرین روز معاملاتی هفته با نرخ ۱۳۷ دلار و ۲۵ سنت مبادله شد.
طبق آمار منتشر شده از سیسا (انجمن آهن و فولاد چین) سیاست‌های کربن‌زدایی پکن که از سال ۲۰۲۱ شروع شده برای سال‌جاری میلادی هم استمرار خواهد داشت و تا المپیک زمستانی شدیدا روی اجرای آن از سوی حاکمیت نظارت خواهد شد که این امر باعث کاهش تولید فولاد در سرزمین اژدها خواهد شد.
البته کاهش تولید فولاد علاوه بر سیاست‌های حاکمیتی، دلیل دیگری نیز دارد که عبارت است از کاهش ساخت و ساز و نیاز به فولاد که در اثر کمبود نقدینگی پروژه‌های عمرانی ایجاد شده است و همین امر کاهش مصرف و تقاضای سنگ‌آهن و در نتیجه افت قیمت آن را در پی خواهد داشت.
یکی دیگر از عللی که موسساتی نظیر UBS و اکونومیست نزول قیمت سنگ‌آهن به زیر ۹۰ و ۸۰ دلار را در آخرین گزارش‌های خود نسبت به بازار فولاد در نظر گرفته‌اند، فراگیر شدن منطق جایگزینی قراضه آهن به جای سنگ‌آهن در تولید فولاد است که به مراتب تهدیدی جدی‌تر از کاهش تقاضای فولاد و افت نقدینگی پروژه‌های عمرانی به شمار می‌رود چراکه با سیاست‌های حمایتی اقتصادی پکن نیز جبران نخواهد شد.
انتظار می‌رفت که تقاضای بلندمدت توسط اقتصاد سبز و الزامات کربن‌زدایی جهانی که در آن فولاد در تعدادی از بخش‌ها، به‌ویژه در چین، درگیر می‌شود، افزایش یابد. ویلکس نوشته که با وجود اینکه ظرفیت زیادی در چین برای بخش بزرگی از سال ۲۰۲۱ تعطیل بود، تولید فولاد تنها چند درصد کاهش داشت، این نشان می‌دهد که آنها [چین] در ابتدا چه میزان ظرفیت و چه مقدار فولاد تولید کردند.
با همه این اوصاف همچنان بازار سنگ‌آهن در برابر این عوامل و چنین پیش‌بینی‌هایی سرخم نکرده و کوتاه نیامده اما با توجه به تجربه دو سال قبل چنین تنزل قیمتی برای سنگ‌آهن در بازارهای جهانی دور از انتظار نخواهد بود.
لینک کوتاه :