بایسته‌های توسعه پایدار
علی شعبانی *
در طول سده‌ها نگاه به توسعه در توسعه اقتصادی خلاصه می‌شد. در این نگرش، مطلوبیت مترادف مصرف بیشتر بود. رفاه، خشنودی، رضایتمندی و لذت بیشتر با مصرف بیشتر تامین می‌شد.
اما جوامع متوجه شدند به رغم چندین دهه تلاش، به آرزوهای خود دست نیافتند. با مصرف بیشتر و تصرف بی‌رویه در طبیعت، با کاهش منابع مواجه شدند لکن مطلوبیت‌های مورد نظر حاصل نشد. در اواخر قرن بیستم با تغییر اساسی در تعریف و درک از توسعه، نگاه اندیشمندان به توسعه پایدار معطوف شد.
توسعه پایدار یعنی برآورده شدن نیازهای نسل کنونی بدون در خطر انداختن نیازهای نسل آینده، یعنی حصول مطلوبیت‌ها با برقراری تعادل و توازن میان رشد اقتصادی، مصرف، حفظ محیط‌زیست بشر و ظرفیت منابع موجود جهان.
رسیدن به توسعه پایدار، یعنی جایگزینی و جبران منابع مصرف‌شده، نیازمند یک تفکر سیستمی است. تفکر سیستمی یعنی بپذیریم جهان فرازمانی و فرامکانی است، اجزای جهان پیوسته‌اند. همه انسان‌ها، همه زمان‌ها و همه مکان‌ها و همه نسل به هم مرتبط هستند. انسان جزیره نیست. قانون حرکت پروانه‌ای بین نسل‌ها جاری و ساری است.
برای توسعه پایدار باید نگاه به رابطه بین انسان‌ها، انسان‌ها با طبیعت و انسان‌ها و فرهنگ باشد. انسان باید محیط و طبیعت را برای خود و نسل‌ها حفظ کند. اساس توسعه پایدار، جایگزینی و جبران منابع مصرف‌شده به روش‌های ممکن است. باور به این واقعیت، مستلزم تغییر نگرش و تغییر نگرش، مستلزم تغییر فرهنگی است.
آمارتیا سن معتقد است انسان‌ها باید برای تغییر مسیر فرهنگ‌شان تصمیم بگیرند. او بر رویکرد قابلیت و توانمندی در توسعه تاکید می‌کند. سن بر این باور است که فرهنگ و اقتصاد به هم سرشته‌اند. مردم باید چگونگی تغییر در اقتصاد و فرهنگ را تبیین کنند. او به عنصر دانایی پافشاری می‌کند. دانایی مترادف توانایی است.
محور توسعه پایدار، توانمندی و مشارکت مردم در جهت خودشکوفایی است. توسعه از مقوله روابط اجتماعی یعنی مبتنی بر فرهنگ و بنابراین بر پایه اختیار و آگاهی و انتخاب انسان استوار است. صاحب‌نظران بر این باورند که بدون رعایت بایسته‌هایی چون عدالت بین‌نسلی، عدالت درون‌نسلی، مسوولیت فرامرزی انسان، وابستگی متقابل انسان و طبیعت، حفظ تنوع‌زیستی و دسترسی به اطلاعات معتبر، توسعه پایدار میسر نمی‌شود.
انسجام اکولوژیک و حفاظت محیط‌زیست، همزیستی مسالمت‌آمیز ملت‌ها، توجه به نیاز نسل‌ها، به‌کارگیری دانش و علم و محوریت مولفه‌های انسانی، شرط دستیابی به توسعه پایدار و پایندگی بشر بر این کره خاکی است.
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :