آیین سده در نوبت ثبت جهانی
به گزارش جهان صنعت نیوز: زرتشتیان استان یزد آیین سده امسال را برای دومین سال پیاپی به علت شیوع ویروس کرونا به صورت مجازی برگزار کردند.منشأ آیین سده به فرهنگ ایران‌باستان بازمی‌گردد که در آن آتش به همراه آب، باد و خاک از عناصر مقدس به شمار می‌رفته و در بسیاری از جشن‌های ایرانیان نقش کاربردی داشته است و این عناصر را گرامی می‌داشتند. همچنین ایرانیان باستان معتقد بودند آتشی که در این روز افروخته می‌شود، سمبل و نشانه گرم شدن زمین و آماده شدن برای ورود به فصل بهار است.
در بعضی ادوار که ایرانیان با محدودیت روبه‌رو بوده‌اند، هیزم‌ها را بر بلندای کوه یا بالای بام خانه‌ها جمع می‌کردند و در آیین سده می‌سوزاندند اما امروزه مکان‌های مشخصی را برای افروختن آتش انتخاب و این آیین را در این مکان‌ها برگزار می‌کنند.
در این جشن زرتشتیان و موبدان به صورت حلقه، گرد آتش می‌ایستند و مردم در پشت سر آنها قرار می‌گیرند، در این مراسم موبدان دعای آتش نیایش می‌خوانند و سپس هیزم‌ها را آتش می‌زنند و در ادامه با آیین‌های شاد، به شاهنامه‌خوانی و اجرای موسیقی می‌پردازند، زرتشتیان در آیین سده معمولا لباس‌های سفید و شاد بر تن می‌کنند.
جشن سده در نوبت ثبت جهانی
نماینده زرتشتیان در مجلس شورای اسلامی گفت: آیین سده، ثبت ملی شده و پرونده آن به همراه کشور تاجیکستان در نوبت ثبت بین‌المللی در یونسکو قرار گرفته است.اسفندیار اختیاری افزود: آیین سده توسط ایران به عنوان کشور اصلی و کشور همراه تاجیکستان و دیگر کشورهای حوزه فرهنگی ایران ثبت خواهد شد که نشان‌دهنده گسترش این آیین است.
وی با بیان اینکه آیین سده، جشن احترام به یکی از بزرگ‌ترین آفرینش‌های پروردگار یکتا و بی‌همتاست، آتش را پدیده‌ای دانست که بدون آن امکان پیشرفت بشریت، علم و فناوری وجود نداشته و این جشن را متعلق به کل انسان‌ها دانست.
نماینده زرتشتیان با تشریح اسطوره بیان‌شده در شاهنامه فردوسی در مورد پیدایش آتش اظهار داشت: ما در این روز گردهم می‌آییم تا دانای بزرگ هستی‌بخش را نیایش کنیم که داده‌های نیکی را به ما بخشیده است تا بتوانیم آنها را در راه انسانیت به کار ببندیم و علاوه بر برگزاری جشن، هیزم‌های جمع‌آوری‌شده را آتش می‌زنیم تا اهمیت این فروغ اهورایی را یادآوری کنیم.
وی گذشت صد روز از زمستان پنج ماهه تقویم ایران‌باستان، معروف به زمستان بزرگ و پنجاه روز و پنجاه شب فاصله تا نوروز را یکی دیگر از دلایل نامگذاری این روز به سده بیان کرد.
پیشینه جشن سده در ایران
همچنین موبدیار زرتشتیان استان یزد گفت: بر اساس گاهشماری زرتشتی شانزدهمین روز از ماه بهمن یعنی روز مهر ایزد از ماه بهمن برابر با دهمین روز از ماه بهمن با گاهشماری خورشیدی به جشن سده معروف است و یادآور اهمیت نور، آتش و انرژی است. هر چند جشن سده کمتر جنبه دینی داشته است، اما همواره زرتشتیان پاسدار و متولی آن بوده‌اند. شاه‌بهرام بلیوانی افزود: در نوروزنامه منسوب به خیام آمده است: «هر سال تا به امروز جشن سده را پادشاهان نیک عهد در ایران و توران به جای می‌آورند بعد از آن به امروز، زمان این جشن به دست فراموشی سپرده شد و فقط زرتشتیان که نگهبان سنن باستانی بوده و هستند این جشن را برپا می‌داشتند.»
وی اظهار داشت: از دید اسطوره‌شناسی این جشن به پیدایش آتش در زمان هوشنگ شاه پیشدادی نسبت داده شده است، می‌دانیم شیوه کشت و کار و کندن کاریز و درخت کاشتن نیز در این دوره بوده است، بنابر آنچه در شاهنامه آمده است، روزی هوشنگ شاه برای شکار به دامنه کوهی می‌رود که ناگاه ماری سیاه می‌بیند و سنگی به طرف او پرتاب می‌کند. هر چند سنگ به مار نمی‌خورد اما به سنگ دیگری برخورد می‌کند و در نتیجه جرقه‌ای از آن ایجاد و بوته‌ای روشن شده و آتش پدیدار می‌شود.
لیوانی یادآور شد: به گفته بیهقی و بیرونی این جشن در دوران مختلف حتی پس از اسلام تا دوران مغول هم به وسیله مردم و سلاطین برگزار می‌شد، مرداویج در سال ۳۲۳ هجری (سده دهم میلادی) این جشن را با شکوه تمام در اصفهان برگزار کرد، چنان که در تاریخ بیهقی آمده است، سلطان مسعود غزنوی نیز در سال۴۳۰ هجری این جشن را برگزار کرده است. موبدیار زرتشتیان استان یزد افزود: نظریه‌های جدیدتری که در متون قدیمی نیامده‌اند، دلیل نامگذاری سده را به عدد صد نسبت داده وآن را گذشت یک صد روز از زمستان بزرگ (آبان تا دهم بهمن که پایان چله بزرگ است) بیان می‌دارند که در این روز روشنایی و گرما افزون می‌گردد و طلوعی دیگر از خورشید آغاز می‌شود.
بلیوانی گفت: در شریف‌آباد اردکان یزد مراسم مشابهی به نام هیرمبا در روز اشتاد ایزد و آذرماه بدون کبیسه برگزار می‌گردد که این روز تا نوروز دقیقا صد روز فاصله دارد. به هر صورت پاسداشت و احترام به آتش و آب و باد و خاک در بین زرتشتیان و ایرانیان سابقه دیرینه دارد.
فلسفه پیدایش جشن سده
درخصوص پیدایش جشن سده اعتقادات گوناگونی وجود دارد. از جمله اینکه در ایران باستان زمستان بزرگ از اول آبان ماه آغاز و تا دهم بهمن یا پایان چله بزرگ ادامه داشته است و این مدت صد روز است و معتقدند پایان چله بزرگ زمین نفس می‌کشد و گرم می‌شود و بعد از این تاریخ سرمای سختی پیش نمی‌آید. از این رو جشن سده در واقع جشن گرامیداشت انرژی و روشنایی و کاهش عمر زمستان بوده است. در نظریه دیگری از شب چله تا نوروز که روزها طولانی‌تر می‌شده مردم روزها و شب‌ها را جدا می‌شمردند.
بنابراین از دهم بهمن ماه تا نوروز را مجموع صد روز و شب تشکیل می‌داده و به این دلیل به دهم بهمن سده می‌گفتند که به همین عدد صد اشاره دارد. سَده، یکی از آیین‌های ایرانی است که در آغاز شامگاه دهم بهمن ماه یعنی روز آبان از ماه بهمن برگزار می‌شود، پیروان آیین زرتشت در دهمین روز بهمن ماه با افروختن هیزمی که مردم از پگاه بر بام خانه خود یا بر بلندی کوهستان گرد آورده‌اند، این جشن را آغاز می‌کنند. گفته می‌شود این جشن همیشه به شکل دسته‌جمعی و با گردهمایی مردمان شهر و محله و روستا در یک‌جا و با برپایی یک آتش بزرگ برگزار می‌شد، مردم در گردآوردی هیزم با یکدیگر مشارکت می‌کنند و بدین ترتیب جشن سده، جشن همکاری و همبستگی نیز است.
در این روز زرتشتیان با حضور در یک محل از شهر یا روستا در کنار هم، آتشی می‌افروزند و به نیایش‌خوانی و سرودخوانی و پایکوبی نیز می‌پردازند.هم اکنون حدود شش هزار نفر از پیروان آیین زرتشت در استان یزد زندگی می‌کنند، زرتشتیان یک نماینده در مجلس شورای اسلامی دارند.
لینک کوتاه :