ایران بهشت سارقان میراث فرهنگی

مژگان کریم‌نیایی *

در روزهای اخیر هر روز شاهد دستگیری افرادی بوده‌ایم که پس از بیرون کشیدن اشیای باستانی از دل خاک قصد فروش آنها را داشته‌اند. کشف ۳۰۰ شیء تاریخی که قدمت آنها به دوره ساسانی می‌رسد و قاچاقچیان قصد فروش آن را داشتند در استان اصفهان، کشفیات مسروقه میراث فرهنگی نائین و دستگیری قاچاقچیان عتیقه و کشف ۹۳۰ قلم شیء عتیقه تاریخی در تهران گویای وضعیت امروز حفاظت از میراث فرهنگی کشورمان است.

نگاهی به این سرقت‌ها مشخص می‌کند که این افراد بدون مشکل توانسته‌اند در محوطه‌های باستانی کندوکاو کنند و با بیل و کلنگ اقدام به کندن زمین و بیرون کشیدن آثار تاریخی کشور از این محوطه‌های تاریخی کنند. علت دستگیری سارقان اشیای تاریخی هم عموما هوشیاری پلیس در فضای مجازی و شناسایی فروشندگان بوده است وگرنه فعالیت آزادانه سارقان در محوطه‌های باستانی آزادانه صورت گرفته است.

وضعیت موجود و جولان سارقان در محوطه‌های تاریخی به ما یادآوری می‌کند که محوطه‌های باستانی ما فاقد نگهبان و حفاظت دایم و مستمر هستند و همین امر موجب شده که قاچاقچیان میراث فرهنگی به راحتی با بیل و کلنگ و ابزار گنج‌یابی با شیوه‌ای غیراصولی و آسیب‌زا به کندوکاو در محوطه‌های باستانی پرداخته و در صورتی که شیء تاریخی هم پیدا کنند آن را روی دوششان گذاشته و به سادگی به خانه ببرند.

چند کشف اخیر و دستگیری سارقان میراث فرهنگی در کشور در واقع نوک کوه یخی است که پایه‌هایش سال‌هاست در محوطه‌های باستانی کشور فرو رفته اما مورد توجه واقع نشده است.

باتوجه به شرایط نامناسب در حوزه حفاظت از میراث فرهنگی اگر مسوولان وزارت میراث دوست ندارند که در سال‌های آتی شاهد افزایش حفاری‌های غیرمجاز در محوطه‌های باستانی و به دنبال آن غارت میراث فرهنگی کشورمان باشیم، باید اقدامی عاجل برای حفاظت از محوطه‌های تاریخی و باستانی کشورمان کنند. با نگاهی به وضعیت موجود اگر نگهبان ۲۴ساعته برای محوطه‌های تاریخی و باستانی کشور تعیین نشود، دور از ذهن نخواهد بود که با ادامه روند فعلی ایران تبدیل به بهشت سارقان میراث فرهنگی جهان شود.