فرصت‌سوزی‌های وزارت راه‌وشهرسازی ادامه دارد/کلکسیون وعده‌های توخالی
اهمیت بالای خط‌آهن شلمچه- بصره برای هر دو کشور
به زعم کارشناسان، راه‌آهن شلمچه – بصره حلقه مفقوده‌ای است که قادر است ایران را به غرب آسیا و سواحل مدیترانه، راه‌آهن حجاز- اردن و همچنین شهرهای مذهبی مسلمانان متصل کند. با تکمیل این خط ترانزیتی که حلقه مفقوده ریلی شلمچه- بصره را در خود جای داده، ایران به دریای مدیترانه وصل می‌شود. اهمیت خط‌آهن شلمچه- بصره از آن جهت است که خط‌آهن عراق از بصره تا کربلا متصل بوده و می‌تواند به عنوان خط مسافرت ریلی زائران ایرانی مورد استقبال قرار گیرد و هم اینکه از سمت شرق عراق به اردن و شمال شرق به سوریه متصل است و می‌تواند زمینه دسترسی ایران به بازارهای سوریه را هم فراهم کند.
این خط‌آهن برای کشور همسایه نیز دارای اهمیت است. چراکه از سوی دیگر، عراق را به خط‌آهن ابریشم و کشورهای شرق آسیا از جمله چین، هند و پاکستان متصل خواهد ساخت که قطعا ارزان‌ترین و اقتصادی‌ترین مسیر حمل‌و‌نقل بین عراق و این کشورها خواهد بود.
مسوولان ایران و عراق نیز بارها در مذاکرات و دیدارهایشان بر اهمیت و لزوم ساخت این خط ریلی تاکید داشته و از عزم و اراده دو کشور در خصوص به سرانجام رساندن این پروژه سخن گفته‌اند. با این وجود این مذاکرات در سایه تردید‌های دو کشور متوقف ماند و پیشرفتی نداشت. گاهی عراقی‌ها صلاحیت شرکت‌های پیمانکار ایرانی را زیر سوال بردند و گاهی بنیاد مستضعفان به دلیل تردید قبلی عراقی‌ها در صلاحیت شرکت‌های تابعه‌اش، اجازه حضور دیگر شرکت‌های خود را در اجرای طرح‌های مربوط به این خط‌آهن نداد. گاه در سایه بی‌عملی مسوولان وقت سیاسی و اقتصادی دو کشور و گاه در فضاسازی‌های رسانه‌های جریان‌های مخالف منافع دو ملت، این فرآیند، پیشرفت چندانی نیافت و در حد طرح و مذاکره باقی ماند.
یک ماه از وعده وزیر راه گذشت
اندکی پس از شروع کار دولت سیزدهم، مقامات ارشد سیاسی دو کشور ایران و عراق، یکی از اولویت‌های کاری خود را توسعه زیرساخت‌های حمل‌و‌نقلی بین دو کشور و از جمله، ایجاد و ساخت کریدور شلمچه- بصره اعلام کردند.
در همین رابطه و نزدیک به یک ماه پیش وزیر راه‌وشهرسازی در سفری ویژه به عراق، موضوع راه‌آهن شلمچه – بصره را در دستور کار خود قرار داد. رستم قاسمی پس از این سفر گفت: «طلسم سال‌ها تفاهمنامه و مذاکره شکسته شد. این توافقنامه (جدید) دارای یک زمان‌بندی مشخصی بوده و یکی از بندهای آن این است که طی یک ماه آینده عملا عملیات اجرایی شروع خواهد شد.» او افزود: «در یک ماه آینده بناست که نیروهای متخصص در دو سوی پل برای شروع عملیات مطالعاتی و اجرایی مستقر شوند.»
اوایل دی‌ماه اعلام شد که عملیات اجرایی اتصال ریلی شلمچه به بصره پس از ۲۰ سال توقف آغاز شده است. حرفی‌که البته چندان جدی نبود، زیرا ۲۹دی‌ماه هیات دولت در راستای صورتجلسه همکاری مشترک (نقشه راه) بین وزارت راه جمهوری اسلامی ایران و وزارت حمل‌و‌نقل جمهوری عراق به منظور احداث پروژه راه‌آهن شلمچه- بصره و پل اروندرود، با صدور مجوز به وزارت راه‌وشهرسازی برای اجرای پروژه توأم با اجرا و احداث پل یادشده با مشارکت شرکت راه‌آهن جمهوری عراق موافقت کرد. بنابراین اواخر دی‌ماه بود که این پروژه کلید زده شد.
اکنون و با گذشت نزدیک به یک ماه از سفر وزیر راه به عراق، هنوز خبری از شروع عملیات و ورود افراد و تجهیزات ایرانی به عراق جهت احداث راه‌آهن شلمچه- بصره منتشر نشده است.
عواقب تعلل ایران در منطقه
تعلل در اجرای این پروژه از یک‌سو و تلاش عربستان و امارات برای نزدیکی بیشتر به عراق از سوی دیگر این هشدار را جدی‌تر مطرح می‌کند که ممکن است ایران دیگر نتواند جای پای محکمی در عراق برای خود داشته باشد. این نکته از این لحاظ دارای اهمیت است که در انتخابات پارلمانی اخیر عراق، گروه‌های نزدیک به ایران دست پایین را داشتند و مشخص نیست که پیروزی طیف صدر تا چه اندازه بتواند منافع ایران و عراق را در کنار یکدیگر در منطقه تامین کند.
این نکته را نباید از یاد برد که قطار توسعه منطقه‌ای و جهانی به هیچ‌وجه منتظر سوار شدن هیچ کشور یا ملت یا شرکتی نخواهد شد، حتی سرعت خود را کاهش نخواهد داد و اگر دیر بجنبیم، بازنده از پیش روشن خواهد بود.
مزایای اتصال شبکه‌های ریلی ایران و عراق
کارشناس حوزه حمل‌و‌نقل در این خصوص گفت: این پروژه از حیث اهمیت استراتژیکی و نقش موثری که در مبادلات اقتصادی بین دو کشور ایران و عراق دارد، بسیار حائز اهمیت و پروژه حساسی است.
مسعود پل‌مه در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» ادامه داد: در صورتی که شبکه ریلی ایران به عراق بپیوندد، قابلیت اتصال به شبکه ریلی سوریه نیز برای کشورمان فراهم خواهد شد. به واسطه همین موضوع نقش گسترده‌ای در تبادلات کالایی در قالب‌های صادرات و واردات به کشورهای غرب آسیا و حتی پوشش لبنان را نیز در این رابطه خواهیم داشت. بدون نیاز به عبور از کانال سوئز یا دماغه نیک که راه‌های ارتباطی دریایی هستند و در مقایسه با شبکه ریلی زمان بسیار بیشتر و به همان تناسب هزینه بیشتری را نیز دربر خواهند داشت.
نقش سایر رقبای منطقه‌ای ایران
کارشناس حوزه حمل‌و‌نقل افزود: همین موضوع که از طریق عراق می‌توانیم به واسطه پشتیبانی‌های لجستیکی و اقتصادی این کشور به سوریه و لبنان بپیوندیم و به بازارهای آن کشورها دست پیدا کنیم، سایر رقبای منطقه‌ای ایران را به طمع ربودن این موقعیت از دست ایران می‌اندازد.
پل‌مه خاطرنشان کرد: همچنین طی بیست سال گذشته همواره شاهد کوتاهی‌ها و سنگ‌اندازی‌های دولت عراق به نحوه‌های مختلف در ارتباط با پروژه ریلی شلمچه- بصره بوده‌ایم. حتی در این خصوص معتقدم چنانچه قرار باشد سرمایه‌گذاری هر دو سوی پروژه ریلی توسط ایران انجام شود، باز هم طرف عراقی رغبتی به این مساله نشان نخواهد داد.
لزوم توجه به توسعه دیپلماسی اقتصادی
کارشناس حوزه حمل‌و‌نقل گفت: طبیعی است که باید به سمت ارتباطات بهینه‌تری با کشور عراق برویم تا قابلیت استفاده از تمام فرصت‌ها و مزیت‌های رقابت در این منطقه را به دست آوریم.
پل‌مه تاکید کرد: صرفا نباید ارتباط ریلی با عراق را تحت قالب یک پروژه ریلی در نظر بگیریم، یقینا باید در سطوح بالاتر و با اراده قوی‌تر قادر به حل‌وفصل این موضوع باشیم.
او در ادامه افزود: همان‌طور که مستحضر هستید، چندی پیش در پی انسداد کانال سوئز به واسطه زمین‌گیر شدن یک کشتی، کشور امارات اقدام به ترانزیت کالاهای از مبدا امارات به مقصد ترکیه، از طریق سرزمین ما کرد.
پل‌مه همچنین گفت: به دنبال این اتفاق شرکت «بی پی وُرلد» به واسطه ارتباط بسیار گسترده‌ای که با ترکیه دارد، تصمیم به استفاده از کریدورهای ایران برای ترانزیت کالا به سمت ترکیه گرفت.
کارشناس حوزه حمل‌و‌نقل ادامه داد: دیری نپایید که متوجه شدیم، امارات تغییر رویه داده و مسیر ترانزیتی را تغییر داده است. امارات به دنبال تغییر این مسیر از ایران به عراق برآمد. اماراتی‌ها به ترکیه پیشنهاد دادند که تا زمان راه‌اندازی خط‌آهن بصره به ترکیه،
جاده‌های زمینی این کشور به عنوان مسیر ترانزیتی در نظر گرفته شود.
او خاطرنشان کرد: اگر این فرصت‌ها را به راحتی از دست بدهیم، کمااینکه اکنون نیز شاهد این فرصت‌سوزی‌ها هستیم، قدر مسلم قادر نخواهیم بود توسعه دیپلماسی اقتصادی را با سایر کشورهایی که به نوعی ارتباطات بهینه‌تر تحت قالب فرهنگ و مذهب با ما دارند را داشته باشیم.
پل‌مه در پایان تاکید کرد: در این رابطه انتظار می‌رود که این موضوع به شکل ویژه‌ای مورد توجه دولت قرار بگیرد.
لینک کوتاه :