سرگذشت ورود استارتآپها به بورس/ راه ناتمام
به گزارش جهان صنعت نیوز: مردادماه سال گذشته فرهاد دژپسند وزیر وقت اقتصاد و دارایی، خبر ورود پنج استارت‌آپ به بازار سرمایه را اعلام و عنوان کرد که این وعده تا پایان سال ۹۹ عملی خواهد شد؛ اتفاقی که البته به سرانجام نرسید. حالا بعد از گذشت بیش از یک سال تنها یک استارت‌آپ در مرحله درج نماد در بازار فرابورس قرار گرفته است و مابقی استارت‌آپ‌های علاقه‌مند برای ورود به بورس هنوز در ابتدای راه باقی مانده‌اند؛ بر همین اساس اکنون این سوال مطرح می‌شود که علت خلف وعده‌ها چیست و چه موانعی در مسیر ورود استارتآپها به بورس قرار دارد؟
مهرماه سال ۹۷ بود که امیر هامونی، مدیرعامل وقت فرابورس، اعلام کرد چند شرکت استارت‌آپی بزرگ تا یک سال آینده وارد بورس خواهند شد؛ با این حال اما تا سال ۹۸ هیچ کدام از این شرکت‌ها وارد بورس نشده بودند تا اینکه در سال ۹۹ موضوع بورس و سرمایه‌گذاری مردم در بورس به موضوعی داغ تبدیل شد. در تیرماه همان سال نیز هامونی از کافه‌بازار و دیجی‌کالا به عنوان آماده‌ترین شرکت‌ها برای ورود به بورس یاد کرده و شیپور و تپسی را در پله بعدی قرار داده بود. در آن زمان مدیرعامل دیجی‌کالا از آمادگی کامل این شرکت برای ورود به بورس خبر داده و به این نکته اشاره کرده بود که حدود پنج ماه است این شرکت منتظر هیات پذیرش بورس است. در مرداد سال گذشته نیز فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد دولت دوازدهم از تلاش‌ها برای ورود پنج استارت‌آپ به بازار سرمایه خبر داد.
همچنین به دستور او قرار بود در هفته اول مردادماه ۹۹ سهام اولین شرکت بزرگ اینترنتی در بازار سرمایه عرضه شود و تا پایان شهریور ماه نیز پنج نماد استارت‌آپی روی تابلوی بورس برود. تا اینکه آبان سال ۱۳۹۹، مسعود خوانساری رییس اتاق بازرگانی تهران در توئیتر خود اعلام کرد که نماد تپسی به عنوان اولین شرکت استارت‌آپی به زودی بر تابلوی فرابورس جای می‌گیرد. میلاد منشی‌پور مدیرعامل تپسی نیز در واکنش به پذیرش این شرکت در فرابورس، در توئیتی نوشت: «خوشحالم که علی‌رغم همه سختی‌های یک سال اخیر، ادامه دادیم و امروز توانستیم مسیر جدیدی را ایجاد کنیم. نه فقط برای تپسی، بلکه احتمالا برای کل اکوسیستم استارت‌آپی کشور». حالا اما ماه‌ها از اعلام این اخبار و وعده‌ها می‌گذرد و تنها شرکت تپسی است که راه خود را به بازار سرمایه باز کرده است. در این میان البته باید اشاره داشت که حتی تپسی نیز هنوز پشت خط قرمز معاملات مانده است.
روند ورود استارتآپها به بورس در دولت سیزدهم
آذرماه سال جاری و چهار ماه پس از استقرار دولت جدید عیسی زارع‌‌پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در خبری اعلام کرد که پس از سال‌ها، دولت سیزدهم به وعده ورود استارتآپها به بازار سرمایه جامه عمل می‌پوشاند. او نخستین گام موثر دولت برای شکوفایی اقتصاد دیجیتال را هموار کردن مسیر ورود استارتآپها به بازار سرمایه دانسته و اعلام کرده بود: «سرانجام پس از تلاش‌های فراوان شرکت تپسی نخستین شرکتی خواهد بود که نام آن بر تابلوی فرابورس نقش خواهد بست.» با این حال اما با وجود تمامی وعده‌هایی که هم در دولت دوازدهم و هم در دولت جدید در خصوص نقش بستن نام استارتآپها بر تابلوی فرابورس مطرح شد اما تاکنون تنها شاهد درج نماد تپسی بوده‌ایم و هیچ کدام از دیگر وعده‌ها عملی نشده است. اما علت این خلف وعده‌ها چیست؟ محمد‌جواد آذری‌جهرمی وزیر ارتباطات دولت دوازدهم سال گذشته یکی از دلایل کند پیش رفتن ورود شرکت‌های بزرگ استارت‌آپی به بورس را نگرانی برخی دستگاه‌ها در برابر بزرگ شدن اقتصاد شرکت‌هایی دانست که وابستگی به نهادهای حکومتی ندارند؛ اگرچه از همان ابتدا هم ورود شرکت‌های استارت‌آپی به بورس موافقان و مخالفان سرسختی داشته است.
آرای موافقان و مخالفان
موافقان ورود استارتآپها به بورس، نیاز این شرکت‌ها به مسیرهای جدید تامین مالی و بهره‌مندی از مشوق‌های مالیاتی را از جمله دلایل موافقت با این اقدام اعلام کرده‌اند. در مقابل، مخالفان یکی از دلایل مخالفت خود را روند شتابزده بورسی شدن استارتآپها دانسته‌اند؛ آنها در همان زمان معتقد بودند که دولت تنها باید در مقام ناظر عمل کند و این میزان هیجان‌زدگی، تردیدبرانگیز است.
همچنین این کارشناسان نگران آن بودند که در شرایط هیجان‌زدگی بازار، قیمت سهام استارتآپها بی‌دلیل رشد کند. همچنین در زمان خوابیدن تب و تاب‌ها و رسیدن بازار به تعادل، افت چشمگیری را تجربه کنند. به گفته برخی از کارشناسان بورسی، در ایران به دلیل آنکه تأسیس شرکت‌های سهامی عام بسیار دشوار و بازار اولیه نیز محدود است در نتیجه فرآیندی که بتوان یک استارت‌آپ را در بازار سرمایه عرضه کرد بسیار سخت است.
این موضوع یکی از دلایل عدم عمل به وعده‌های ورود استارتآپها به بورس است. علاوه بر آن جدید و نوآور بودن این شرکت‌ها و از همه مهم‌تر تداوم و آینده فضای پر رقابت این گروه موجب شده است که ورود آنها به بازار سرمایه با اندکی تامل صورت گیرد.
عوامل بازدارنده
همان‌طور که آذری‌جهرمی گفته بود زمزمه‌هایی از اختلافات دولتی‌ها با صاحبان استارتآپها در خصوص ورود این شرکت‌ها به بورس شنیده می‌شد. در این میان گفته می‌شود نخستین عامل اختلاف میان نهاد دولتی با اصحاب استارت‌آپ به صورت‌های مالی و حسابداری این استارتآپها بر‌می‌گردد و این موضوع باعث شده که این استارتآپها از بورس دور شوند.
از سوی دیگر به گفته مدیرعامل سابق فرابورس، ۲۶۰ شرکت دانش‌بنیان به معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری درخواست خود را ارائه دادند تا وارد بازار بورس شوند، اما ورود این ۲۶۰ شرکت با فرآیندهای ارزیابی مصوب شده و ورود سالانه ۲۰ شرکت به بازار بورس، ۱۳ سال طول خواهد کشید. بر این اساس ابهام در زمان ورود به بازار نیز برای استارتآپها یک عامل مهم بازدارنده است.
بنابراین تا زمانی که سازمان بورس، قوانین خود را برای استارتآپها شفاف و دارایی‌های نامشهود را هم ارزشمند تلقی نکند و از سوی دیگر تا زمانی که استارتآپها با قوانین سازمان بورس کنار نیایند و حداقل‌‌ها را رعایت نکنند، این روال به همین صورت ادامه خواهد داشت.
استارت‌آپ تپسی
به رغم تمامی این مشکلات و ناهمواری‌ها، شرکت اینترنتی تپسی توانست به‌عنوان نخستین و تنها شرکت استارت‌آپی، ضوابط خاص و شروط ۱۷گانه شرکت فرابورس را اجرا کند. بر این اساس تپسی اخیرا در فرابورس درج نماد شد و آماده عرضه در بازار سرمایه است.
این استارت‌آپ همچنین امیدنامه‌ای را تهیه و در سایت فرابورس منتشر کرده که بر مبنای آن به طور متوسط ۲۲۴ درصد رشد درآمدی داشته است. تپسی در سال ۱۳۹۹ به طور میانگین ماهانه ۵/۱ میلیون مسافر داشته و ارزش ریالی کل سفرهای انجام‌شده در سال ۹۹ در مجموع حدود ۱۱۸۰ میلیارد تومان بوده است.
سود خالص تپسی در سال ۱۳۹۹، مبلغ ۷/۴ میلیارد تومان بوده است. اما اواخر سال ۱۳۹۸ همان‌طور که شیوع ویروس کرونا به تمامی مشاغل آسیب جدی وارد کرد، تپسی هم از این آسیب بی‌نصیب نماند و به تدریج سرعت رشد عملیاتی شرکت کاهش داشت.
مطالعه امیدنامه نشان می‌دهد که دلیل اولیه ورود تپسی به بازار بورس، جذب منابع مالی تازه و تجهیز سرمایه برای گسترش فعالیت تپسی برای عمق بخشیدن به بازار تاکسی آنلاین و توسعه آن به سرویس‌ها و شهرهای جدید، و ورود به بازارهای تازه مانند پیک موتوری و سفارش آنلاین غذاست. پس از انتشار امیدنامه تپسی، تحلیل‌های مختلفی در مورد این عرضه توسط متخصصان و فعالان بازار سرمایه منتشر شد.
عده‌ای اعتقاد داشتند سودآوری تپسی با وجود سرمایه آن رقم ناامیدکننده‌ای بوده و برخی نیز بر لزوم تغییر نگاه بازار به عرضه شرکت‌های استارت‌آپی تاکید داشتند. گفتنی است از مجموع ۳/۲۲۶ میلیارد تومان دارایی‌های شرکت در پایان سال مالی ۹۹، بالغ بر ۳/۱۶۴ میلیارد تومان از دارایی‌ها معادل ۷۳ درصد به‌عنوان دارایی‌های نامشهود و مخارج انتقالی طبقه‌‌بندی شده‌‌اند.
لینک کوتاه :