لزوم صیانت از حقوق سهامداران در عرضه سرخابی‌ها
به گزارش جهان صنعت نیوز: این انتقادات تا آنجا بالا گرفت که حسین قربانزاده رییس سازمان خصوصی‌سازی در توئیتی اعلام کرد که جزئیات ارزشگذاری دو باشگاه به زودی در اختیار کارشناسان حقوقی و بازار سرمایه قرار خواهد گرفت. کارشناسان بازار سرمایه تاکید می‌کنند اگر قرار است سرخابی‌ها نیز مانند دیگر سهام دولتی عرضه شده و از محل بازار سرمایه و نقدینگی فعالان بازار، تنها تامین مالی کنند اما همچنان دولتی مانده و دیگر اصول خصوصی‌سازی نادیده انگاشته شود، بهتر است سازمان بورس به عنوان حافظ منافع سهامداران، جلوی چنین عرضه‌ای را بگیرد.
برخلاف تصور عمومی، تعداد کمی از باشگاه‌های فوتبالی در بورس عرضه شده‌اند. اما این به معنی مالکیت دولتی باشگاه‌های فوتبالی نیست و بیشتر این باشگاه‌ها به صورت خصوصی یا نیمه‌خصوصی اداره می‌شوند. علاوه بر این بخش بزرگی از سهام فوتبالی‌های بورسی نیز در مالکیت افراد یا شرکت‌های خاص است که عمده تصمیمات مهم را این افراد و نهادهای مالی برای آنها می‌گیرند. بررسی وضعیت عرضه اولیه سهام باشگاه‌های فوتبالی در جهان، نکات حائز اهمیتی را به دست می‌دهد. نکته جالب توجه اینجاست که برخلاف تصور عمومی، اکثر باشگاه‌های مطرح دنیا برای حفظ قدرت رقابتی خود در فضای مسابقات، با هزینه‌های گزافی مواجه هستند و همین عامل باعث منفی شدن تراز مالی آنها می‌شود. لیست ارزشمندترین باشگاه‌های فوتبال نشان می‌دهد که با وجود زیان فعالیت عملیاتی، عوامل دیگری در تعیین ارزش این برندهای مطرح موثر هستند. مزیت بورس به سایر بازارهای سنتی، انعکاس سریع عملکرد مالی شرکت‌ها در قیمت سهام مربوطه است. عدم عرضه سهام برخی از باشگاه‌های بزرگ در بورس و ترکیب این عامل با منفی بودن تراز مالی باشگاه‌های فوتبال باعث می‌شود سهام باشگاه‌های فوتبالی در بورس‌های بین‌المللی در زمره سهام مطرح (Blue-Chip) جایی نداشته باشند و جزو سهام پرمعامله به شمار نیایند. اما قیمت‌گذاری سهام باشگاه‌های ورزشی و به طور خاص فوتبال، تحت تاثیر عامل مهم ارزش برند نیز قرار می‌گیرد. متغیر ارزش برند برای این شرکت‌ها نقش کلیدی ایفا می‌کند به نحوی که منجر به عدم همخوانی صورت‌های مالی و قیمت‌های روز آنها می‌شود. عامل ارزش برند که متاثر از عواملی نظیر تعداد و تنوع هواداران، سابقه افتخارات، میزان تاثیرگذاری در فضای عمومی و حساسیت عمومی به تحولات این باشگاه‌های ورزشی به شمار می‌آید، یکی از مهم‌ترین و در عین حال سخت‌ترین قسمت‌های ماجرا برای ارزشگذاری آنهاست.
آژاکس آمستردام
طی سال‌های گذشته برخی از باشگاه‌های مهم اروپا تجربه حضور در بورس را به دست آورده‌اند. به عنوان مثال می‌توان به عرضه سهام باشگاه آژاکس آمستردام- که به دلیل پرورش استعدادهای ناب فوتبالی به مدرسه فوتبال اروپا مشهور است- اشاره کرد. سهام این باشگاه برای اولین بار در سال ۱۹۹۸ در بورس هلند عرضه شد.
بیش از ۷۳ درصد از سهام این باشگاه در اختیار Vereniging AFC Ajax است. فلسفه وجودی چنین نهادی، خارج نشدن درآمدهای باشگاه و صرف بخش عمده آن برای تجهیز و تقویت تیم است. ارزش بازار سهام این باشگاه در حال حاضر رقمی در حدود ۲۵۶ میلیون یورو است. این در حالی است که این باشگاه در سال ۲۰۲۱ به دلیل کاهش درآمدزایی ناشی از کرونا هشت میلیون یورو زیان خالص داشته است.
منچستر یونایتد
مثال دیگر اما باشگاه بزرگ منچستر یونایتد است. سهام باشگاه منچستر یونایتد برای اولین بار در سال ۲۰۱۱ در بورس سنگاپور عرضه شد و پس از گذشت یک سال در آگوست ۲۰۱۲ در بورس نیویورک توسط مالکان آمریکایی عرضه شد. ارزش فعلی سهام این باشگاه ۲/۲ میلیارد دلار است که از این حیث بزرگ‌ترین باشگاه دنیا به شمار می‌رود. زیان خالص این باشگاه در سال ۲۰۲۱ به مرز ۱۲۴ میلیون دلار رسیده است و تراز مالی باشگاه به دلیل پرداخت حقوق‌های سنگین ستاره‌های زیاد به سمت منفی شدن روزافزون در حرکت است. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که این باشگاه انگلیسی در زمره پردرآمدترین باشگاه‌های جهان در سال‌های اخیر است.
یوونتوس
یوونتوس دیگر باشگاه بزرگی است که سهام خود را وارد بورس کرده است. سهام باشگاه یوونتوس برای اولین بار در دسامبر سال ۲۰۰۱ در بورس میلان پذیرفته شد. ارزش سهام این باشگاه در زمان عرضه اولیه ۴۳۷ میلیون یورو بوده و پس از گذشت قریب به ۲۰ سال، به بیش از یک میلیارد یورو رسیده است. ۸/۶۳ درصد از سهام این باشگاه در اختیار Exor با مالکیت خانواده آنیلی است و سهام شناور آزاد این باشگاه ۳/۲۴ درصد است. این باشگاه نیز از گزند کرونا در امان نمانده و زیان خالصی بالغ بر ۱۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۱ ساخته است. یکی از اتفاقات مهم و تاثیرگذار در روند قیمت سهام این باشگاه، خبر ورود کریستیانو رونالدو فوق‌ستاره دنیای فوتبال به یوونتوس در سال ۲۰۱۷ بود که باعث رشد چشمگیر پنج برابری قیمت هر سهم یوونتوس در عرض کمتر از دو سال شد. افزایش حق پخش تلویزیونی، افزایش قیمت قراردادهای تبلیغاتی و دیده شدن هرچه بیشتر این باشگاه در پی ورود این ستاره پرتغالی، پس از خروج وی از یوونتوس و همزمانی این رویداد با کاهش درآمدهای ورزشگاهی منجر به برگشت قیمت هر سهم یوونتوس به روزهای قبل از ورود رونالدو شد.
بورسیا دورتموند
بورسیا دورتموند در آلمان نیز دیگر باشگاه بورسی در جهان است. سهام باشگاه بورسیا دورتموند برای اولین بار در ژانویه سال ۲۰۰۲ در بورس آلمان عرضه شد. ارزش فعلی سهام این باشگاه رقمی در حدود ۴۸۰ میلیون یورو است. ارزش بازار سهام این باشگاه با وجود عملکرد بسیار خوب در زمینه خرید و فروش بازیکنان و بلیت‌فروشی مناسب، به علت قرار گرفتن در سایه قدرت بلامنازع بایرن مونیخ، ریزشی در حدود ۴۵ درصدی را از سقف تاریخی خود تجربه کرده است.
این درحالی است که باشگاه مزبور طی سالیان اخیر به طور پیوسته یکی از نمایندگان آلمان در جام باشگاه‌های اروپا بوده است و درآمدهای حضور در این تورنمنت معتبر را نیز کسب کرده است. یکی از وجوه تمایز سهام باشگاه بورسیا دورتموند با سایر باشگاه‌های مطرح اروپایی که سهام آنها در بورس‌های بین‌المللی عرضه شده است، نداشتن یک سهامدار بزرگ بوده به نحوی که ۶۰ درصد از سهام این کلوپ آلمانی به صورت شناور آزاد است و بزرگ‌ترین سهامدار دورتموند مالکیت ۳۳/۹ درصدی دارد. زیان خالص این باشگاه در سال ۲۰۲۱ چیزی در حدود ۷۳ میلیون یورو بوده است.
آ.اس رم
آ.اس رم نیز باشگاه دیگری است که سهام خود را در بورس عرضه کرده است. عرضه اولیه سهام باشگاه آ.اس‌رم ایتالیا به ابتدای قرن بیست و یکم در بورس میلان برمی‌گردد. این باشگاه در پایان سال ۲۰۲۰ زیان خالص ۷۰ میلیون دلاری داشته است. مالکیت ۸۷ درصدی شرکت آمریکایی Friedkin در این باشگاه عملا اجازه نوسان قیمت را از سهام مزبور گرفته است. ارزش بازار این باشگاه در حال حاضر بیش از ۲۰۰ میلیون دلار است؛ رقمی که با توجه به سهام شناور آزاد کم چندان با ارزش واقعی همخوانی ندارد.
سلتیک
از سلتیک نیز به عنوان دیگر باشگاه بورسی می‌توان نام برد. باشگاه اسکاتلندی سلتیک در کنار رنجرز به عنوان دو غول فوتبال این کشور به نوعی قهرمانی لیگ را در انحصار خود درآورده‌اند. سهام این باشگاه برای اولین بار در سال ۱۹۹۵ در بورس لندن معامله شد و از این نظر در زمره باشگاه‌های قدیمی بورسی است. به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا) سهم عمده درآمد این باشگاه از بلیت‌فروشی ورزشگاهی است و به همین دلیل عوارض ناشی از کرونا تاثیر چشمگیری بر درآمدزایی آن داشته است، به نحوی که سود خالص ۸ میلیون پوندی این باشگاه در سال ۲۰۱۹ به زیان خالص ۱۲ میلیون پوندی در سال ۲۰۲۱ تبدیل شده است. لازم به ذکر است ارزش بازار فعلی این باشگاه در بورس لندن در مرز ۱۰۰ میلیون دلاری است.
لاتزیو
لاتزیو یکی دیگر از باشگاه‌های بورسی جهان است. سهام این باشگاه ایتالیایی با ارزش بازار فعلی ۸۱ میلیون دلار در سال ۲۰۰۷ در بورس میلان عرضه شد. ۶۷ درصد سهام این باشگاه تحت تملک شرکت Lazio Event است که مالکیت آن را کلاودیو لوتیتو از ثروتمندان ایتالیایی در اختیار دارد. زیان ۲۱ میلیون دلاری لاتزیو در سال ۲۰۲۱ به دلیل معاملات اندک این شرکت در بازار سرمایه، تاثیر شگرفی بر قیمت سهام آن نداشته است.
بنفیکا
بنفیکا را نیز می‌توان به عنوان دیگر باشگاه بورسی معرفی کرد. بنفیکا لیسبون، در کنار پورتو و اسپورتینگ لیسبون، معروف‌ترین باشگاه‌های پرتغالی هستند. ارزش بازار این برند در بورس پرتغال ۸۶ میلیون یورو است. وضعیت درآمدزایی این شرکت طی چهار سال گذشته در تصویر زیر نشان می‌دهد که بخش قرمز (درآمد ناشی از فروش بلیط) در سال ۲۰۲۱ به کلی حذف شده و این یکی از عوامل کاهش ۵۰ میلیون یورویی درآمدهای این غول پرتغالی در سال گذشته به شمار می‌آید.
اهمیت فوتبال برای بازارهای مالی
گردش مالی فوتبال اروپا قبل و بعد از کرونا به دلایل متعددی نظیر کاهش سهم درآمدزایی از محل فروش بلیط، نوسان زیادی داشته اما کماکان رقم قابل‌توجهی است. در سال ۲۰۲۰ مجموع درآمدهای باشگاه‌های فوتبال در اروپا به رقم ۲/۲۵ میلیارد یورو رسید که با توجه به شیوع ویروس کرونا حاکی از ریزش ۷/۳ میلیارد یورویی نسبت به سال ۲۰۱۹ است. هرچند این رقم در قیاس با ارزش برندهای مطرح شرکت‌های بین‌المللی رقم بزرگی به حساب نمی‌آید، اما از درآمد سرانه (GDP) ۱۰۰ کشور دنیا بیشتر است. اهمیت فوتبال در بین تمامی ورزش‌ها جایی بیشتر نمایان می‌شود که بدانیم در سال ۲۰۰۹ بیش از ۴۰ درصد از ارزش بازار باشگاه‌های ورزشی به این رشته اختصاص یافته است. علاوه بر این غول‌های تولیدی لوازم ورزشی نظیر نایک و آدیداس با تمرکز بر ورزش فوتبال فعالیت خود را آغاز کرده و با نفوذ به ورزش‌های دیگر نظیر بسکتبال، تنیس و بیس‌بال و تکیه بر ستاره‌های این رشته‌های ورزشی در مقوله اسپانسرینگ، پیوندی جدانشدنی با ورزش دارند و از این حیث، افزایش مخاطب ورزشی برای حفظ و گسترش درآمدزایی آنها حیاتی است. با توجه به نمونه‌های گفته‌شده و اهدافی که از عرضه باشگاه‌ها در جهان به آن اشاره شد، این سوال مطرح می‌شود که سرخابی‌ها تا رسیدن به استانداردهای عرضه جهانی چه میزان فاصله دارند؟
روش واگذاری سرخابی‌ها
عرضه دو باشگاه استقلال و پرسپولیس طبق مدل افزایش سرمایه از محل صرف سهام با سلب حق‌تقدم مساله‌ای است که طی چند ماه اخیر بارها از سوی مسوولان و به ویژه رییس سازمان خصوصی‌سازی بر انجام آن تاکید شده است. رییس سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرده در نامه‌ای که به AFC نوشته شده اعلام کرده‌ایم عرضه در فوریه ۲۰۲۲ صورت می‌گیرد که حدودا مطابق بهمن ماه است، اما روز دقیق آن مشخص نشده است. طبق گفته رییس سازمان خصوصی‌سازی، فروردین سال‌جاری ارزش باشگاه پرسپولیس معادل ۱۸۰۰ میلیارد تومان و ارزش باشگاه استقلال نیز معادل ۱۶۰۰ میلیارد تومان در نظر گرفته شده که بالغ بر ۱۰۰۰ میلیارد تومان نیز برند این دو باشگاه بود. گفتنی است قبل‌تر اعلام شده بود که ۱۱۰۰ میلیارد تومان از ۱۸۰۰ میلیارد پرسپولیس و ۱۰۰۰ میلیارد تومان از ۱۶۰۰ میلیارد استقلال مربوط به برند است! اما در نهایت بیست و سوم بهمن این دو باشگاه مجددا قیمت‌گذاری و بر این اساس پرسپولیس ۳۲۰۰ میلیارد تومان و استقلال ۲۸۰۰ میلیارد تومان ارزشگذاری شدند. رییس سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرده بود: «در مدل عرضه اولیه پول به حساب خزانه دولت واریز می‌شود اما در مدل افزایش سرمایه از محل صرف سهام، پول مردم به باشگاه می‌رسد، هرچند دومین مدل هم خیلی متفاوت نیست و شبیه عرضه اولیه و با مشارکت مردم است. در مدل افزایش سرمایه از محل صرف سهام، شرکت بورسی می‌شود و در ابتدای واگذاری مشارکت مردم این‌گونه است که بخشی از سهام را در اختیار می‌گیرند و پول پرداخت‌شده تنفسی را به باشگاه می‌دهد.» به گفته قربانزاده، ابتدا باید مجمع تشکیل تا صورت‌های مالی تصویب شود و پس از آن ارزشگذاری در هیات واگذاری تصویب می‌شود و در نهایت این اتفاق با درج نماد در بازار پایه فرابورس همراه و به امکانی برای خرید سهام دو باشگاه از سوی مردم تبدیل می‌شود. واگذاری ۱۰ تا ۲۰ درصد این دو باشگاه از طریق مشارکت در افزایش سرمایه اتفاق خواهد افتاد و ترکیب سهامداری دو باشگاه نیز تغییر می‌کند و وزارت ورزش و جوانان، وزارت امور اقتصادی و دارایی به همراه مجموعه دو باشگاه در یک تعامل فرآیند را پیش می‌برند. رییس سازمان خصوصی‌سازی تاکید کرده بود: تردیدی در رابطه با واگذاری حداقل ۱۰ تا ۲۰ درصد سهام این دو باشگاه به مردم وجود ندارد و تا اواخر بهمن ماه نهایی می‌شود و در رابطه با بقیه ترکیب سهامداری نیز اگر سهامدار عمده‌ای مانند شرکت‌های بورسی مشارکت کنند، می‌توانند یک یا دو سیت از باشگاه را در اختیار گیرند و در کنار آن افراد مختلف نظیر پیشکسوتان، بازیکنان، کارمندان وزارت ورزش و جوانان و سایر افراد می‌توانند در مالکیت این دو باشگاه مشارکت کنند. به گزارش ایسنا، با وجود وعده‌ووعیدهای پرشمار در دولت دوازدهم مبنی بر واگذاری دو باشگاه استقلال و پرسپولیس به بخش خصوصی، در نهایت اما چنین اتفاقی رخ نداد و کامل نشدن فرآیند واگذاری دو باشگاه استقلال و پرسپولیس به بخش خصوصی در دولت دوازدهم، توپ تصمیم‌گیری نهایی در رابطه با خصوصی‌سازی سرخابی‌های پایتخت را به زمین دولت سیزدهم انداخت. آخرین وضعیت پرونده خصوصی‌سازی این دو باشگاه حاکی از آن بود که مصوبه هیات عالی خصوصی‌سازی و در عین حال مصوبه شورای عالی بورس گرفته شده و بر اساس اعلام مسوولان سازمان خصوصی‌سازی، پرونده دو باشگاه در اختیار هیات پذیرش فرابورس قرار گرفته و عرضه اولیه بر اساس اعلام فرابورس صورت خواهد گرفت. با این حال اما عرضه سرخابی‌ها همچنان با ابهام و اما و اگرهای زیادی همراه است.
مبنای مبهم ارزشگذاری
محمد خبری‌زاد تحلیلگر بازار سرمایه معتقد است که این ارزشگذاری نه‌تنها بین اهالی فوتبال بلکه بین کارشناسان بازار سرمایه نیز ابهام و سخنان فراوانی ایجاد کرده است. او در این باره اظهار کرد: اولین نکته‌ای که در رابطه با ارزشگذاری استقلال و پرسپولیس مطرح می‌شود این است که کارشناسان رسمی دادگستری بر چه مبنایی این ارزشگذاری را انجام داده‌اند؟ اگر این موضوع شفاف شود خیلی از ابهامات رفع خواهد شد. خبری‌زاد افزود: ارزشگذاری در دو بخش، یکی قسمت دارایی‌های ثابت و دیگری موارد متغیر است. به طور مثال برای دارایی ثابت این دو تیم می‌توان ورزشگاه‌های آنها را نام برد، ورزشگاه شهید کاظمی و کارگران برای پرسپولیس و کمپ حجازی برای استقلال است که با توجه به روشن نبودن سند این دو باشگاه و آگاه نبودن عموم از این مورد قابل استناد نیستند. تحلیلگر بازار سرمایه اضافه کرد: در رابطه با متغیر‌ها نیز می‌توان به ارزشگذاری روی برند استقلال و پرسپولیس اشاره کرد. البته که این بخش در کشور ما به دلایل مختلف مانند حق کپی‌رایت کمتر مورد توجه قرار گرفته در نتیجه این بخش نیز خیلی شفاف نیست. خبری‌زاد تصریح کرد: اکنون حق پخش این باشگاه‌ها برعکس تیم‌های کشور‌های دیگر، مشخص نیست و در این زمینه نیز باشگاه‌ها درآمدی ندارند، رسانه ملی و پلتفرم‌های پخش زنده به آنها مبلغی را نمی‌پردازند در نتیجه این مورد جزو دارایی‌ها محسوب نمی‌شود! وی افزود: نکته دیگری که در کشور‌های جهان برای ارزشگذاری تیم‌های باشگاهی لحاظ می‌شود در رابطه با ترانسفر بازیکنان است که این دو باشگاه عملکرد مناسبی نداشته‌اند و نمی‌توان به آن هم توجه کرد. خبری‌زاد عنوان کرد: همه این موارد جدا از بدهی‌های مالیاتی این دو تیم و دیگر بدهی‌های آنهاست!
برداشت پول از بازار سرمایه
تحلیلگر بازار سرمایه تاکید کرد: اگر قرار است بخشی از این باشگاه‌ها در بورس عرضه شوند دردی از این دو باشگاه به طور قطع دوا نخواهد شد! تنها فقط قرار است به این روش بخشی از بدهی‌های این دو باشگاه از طریق جیب مردم و از راه بازار سرمایه تامین شود! خبری‌زاد در گفت‌و‌گو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: اگر روند به این شکل باشد باید سازمان بورس جلوی این شکل عرضه را بگیرد. قرار نیست یک شرکت خصولتی به بازار سرمایه اضافه شود. شرکت‌هایی که اگر تغییر روند ندهند به طور کل زیان‌ده خواهند بود و عایدی نصیب سهامداران نخواهند کرد. او تاکید کرد: این جا است که بخش صیانت از سهامداران مطرح می‌شود. گفتنی است مدیرعامل شرکت توسعه و نگهداری اماکن ورزشی اعلام کرده که در سال‌های گذشته بدهی‌های انباشته شده این دو تیم به ۱۱۰ میلیارد تومان رسیده است؛ بدهی‌هایی که هر روز به آن اضافه می‌شود و آمار دقیقی از آن در دسترس نیست!
عدم شفافیت در تعیین ارزش سرخابی‌ها
آراد پورکار دیگر تحلیلگر بازار سرمایه نیز در این باره گفت: در رابطه با ارزشگذاری این دو باشگاه شفافیتی را شاهد نبودیم و اصلا اطلاعاتی در اختیار عموم قرار نگرفت. به گفته کارشناس بازار سرمایه این شکل از ارزشگذاری به طور قطع می‌تواند موارد مربوط به ارزشگذاری را زیر سوال ببرد و زمانی که این اتفاق رخ می‌دهد اعتماد سرمایه‌گذاران نابود می‌شود. وی افزود: درست در زمانی که اعتماد به بازار سرمایه در پایین‌ترین سطح خود قرار دارد این اتفاق رخ می‌دهد، این موضوع باید برای سازمان بورس بسیار حائز اهمیت باشد. پورکار اظهار کرد: به گفته رییس سازمان خصوصی‌سازی قرار است افزایش سرمایه از محل صرف سهام برای این باشگاه صورت گیرد و تنها ۲۰ درصد از سهام برای عموم عرضه شود و بقیه هم به پیشکسوت‌های این تیم برسد. با توجه به این نکات چه تفاوتی در مدیریت این دو باشگاه ایجاد می‌شود؟ تنها زیان است که عاید بازار سرمایه و سهامداران خواهد شد.
لینک کوتاه :