بازیگران جنگ سرد در میدان اقتصاد
به گزارش جهان صنعت نیوز: در هفته‌های اخیر تنش بر سر اوکراین میان روسیه و غرب بالا گرفته است و طرفین می‌کوشند اهرم‌های خود را حداکثر‌سازی کنند. در این راستا در پی سفر اخیر پوتین به چین توافقی ۱۱۷ میلیارد دلاری در مورد صادرات گاز روسیه به چین از طریق خط لوله و به مدت ۲۵ سال صورت گرفت، توافقی که می‌تواند از وابستگی ۷۰ درصدی روسیه به بازار گاز اروپا بکاهد و به چین در متنوع‌سازی منابع انرژی وارداتی کمک نماید. روسیه سومین صادر‌کننده گاز به چین محسوب می‌شود و می‌کوشد همچون حوزه نفت به مهم‌ترین صادر‌کننده گاز به چین بدل شود. پس از این توافق شرکت گاز پروم اعلام کرد در تلاش است با اجرایی کردن توافق جدید، صادرات گاز به چین را به ۳۸ میلیارد مترمکعب در سال افزایش دهد. در شرایط فعلی روسیه سالانه ۳۸ میلیارد مترمکعب گاز در قالب قرارداد ۴۰۰ میلیارد دلاری که در سال ۲۰۱۹ اجرایی شد به چین صادر می‌کند.
رونمایی از استراتژی جدید تجاری آمریکا در آسیا
دولت بایدن پس از قریب به یک سال بررسی و ارزیابی سرانجام استراتژی کلان این کشور موسوم به ایندو پاسیفیک را منتشر کرد. این استراتژی با تمرکز بر تقویت حضور ایالات متحده در ایندو پاسفیک، تقویت تعاملات با متحدین، گسترش روابط تجاری این کشور با این منطقه و از همه مهم‌تر به عنوان نقشه راهی برای مقابله با قدرت فزاینده چین تدوین شده است. در بخش تجاری این سند شکل‌دهی به ایندو پاسیفیک مرفه به عنوان هدف کلان در نظر گرفته شده و اقدامات ذیل در این چارچوب مد نظر قرار گرفته است.
توسعه رویکردهای جدید به تجارت که دربرگیرنده استانداردهای بالا در حوزه نیروی کار و محیط‌زیست باشد، حکمرانی بر اقتصاد دیجیتالی و تبادل داده در ورای مرزها برمبنای اصول اقتصادهای باز به ویژه از طریق شکل‌دهی به چارچوب جدیدی برای اقتصاد دیجیتال در پهنه ایندو پاسیفیک، توسعه زنجیره عرضه امن و انعطاف‌پذیر که متنوع، باز و پیش‌بینی‌پذیر باشد، سرمایه‌گذاری مشترک در کربن‌زدایی و انرژی‌های پاک، توسعه تجارت و سرمایه‌گذاری آزاد منصفانه و باز از طریق سازمان همکاری اقتصادی آسیا پاسیفیک موسوم به اپک، کاهش شکاف زیرساختی در منطقه از طریق برنامه کلان ایجاد زیرساخت‌های جدید که در قالب گروه موسوم به هفت مصوب شده است.
بخش تجاری استراتژی جدید ایالات متحده در آسیا موسوم به ایندو پاسیفیک نشان از حرکت محتاطانه این کشور دارد. برخلاف گذشته ایالات متحده تمایل چندانی به پیشبرد موافقتنامه‌های تجارت آزاد در این منطقه و سطح کلان‌تر در پهنه جهانی نشان نداده، بلکه بیشتر بر حوزه‌های جدید تجاری و ایجاد زیرساخت‌های جدید در این منطقه متمرکز شده است. به دیگر سخن رویکرد ایالات متحده برخلاف رویکرد چین است که به صورت تهاجمی در پی گشودن بازارهای منطقه است و از ابتدای ۲۰۲۱ با اجرایی شدن موافقتنامه جامع مشارکت اقتصادی منطقه‌ای که بزرگ‌ترین موافقتنامه تجارت آزاد در جهان محسوب می‌شود عملا نقش کلیدی را در تجارت آسیا-پاسیفیک ایفا می‌کند.
ایالات متحده بین حفظ اشتغال و درآمد طبقه متوسط در داخل که اولویت دولت بایدن محسوب می‌شود و نیازمند سیاست‌های حمایت‌گرایانه است از یک‌سو و الزام سیاست خارجی این کشور به ایفای نقش کلیدی برای توازن‌سازی در برابر چین در آسیا-پاسیفیک از سوی دیگر گرفتار مانده است. بخش تجاری این راهبرد نشان می‌دهد که ایالات متحده منافع داخلی خود و سیاست‌های حمایت‌گرایانه را بر سیاست تجاری باز و تهاجمی در آسیای‌شرقی ترجیح داده است و عمدتا کوشیده تا تعهدات حداقلی به متحدین خود در منطقه دهد. با این چارچوب تجاری، توازن‌سازی اقتصادی ایالات متحده در برابر چین در آسیا احتمالا با دشواری‌های فزاینده‌ای مواجه خواهد بود.
فاز دوم جنگ تجاری چین و آمریکا
دولت بایدن اعلام کرده است که چین در عمل به تعهدات خود در چارچوب فاز نخست توافق تجاری دو کشور شکست خورده است. توافق تجاری موسوم به فاز نخست در سال ۲۰۱۹ و در دولت ترامپ با هدف ایجاد آتش‌بس در جنگ تجاری چین و آمریکا حاصل شد. در قالب این توافق چین در قبال افزایش نیافتن تعرفه‌ها علیه صادرات این کشور به آمریکا متعهد شد ۲۰۰ میلیارد دلار مازاد بر صادرات عادی ایالات متحده، از این کشور واردات صورت دهد. اکنون دولت بایدن مدعی است که چین در عمل به تعهدات خود در این حوزه شکست خورده است. آمارهایی که تا نوامبر ۲۰۲۱ منتشر شده است، نشان می‌دهد که چین در مجموع حدود ۶۰ درصد از تعهد ۴۰۰ میلیارد دلاری خود را محقق کرده است. وزیر کشاورزی ایالات متحده اخیرا گفته بود که صادرات محصولات کشاورزی به چین در ۲۰۲۱ حدود ۱۳ میلیارد دلار کاهش یافته است. با وجود اعمال تعرفه‌ها علیه چین آخرین آمار ایالات متحده نشان می‌دهد که مازاد تجاری چین در تجارت با آمریکا در سال ۲۰۲۱ بیست و پنج درصد افزایش یافته و به ۳۶ میلیارد دلار رسیده است. در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ مازاد تجاری چین در تجارت با آمریکا رو به کاهش بود. در سال ۲۰۲۱ صادرات چین به ایالات متحده ۲۷ درصد رشد یافت و صادرات ایالات متحده به چین نیز ۳۳ درصد رشد داشت.
در نخستین اقدام در راستای تشدید تنش تجاری میان چین و ایالات متحده، دولت بایدن تعرفه‌های وضع شده بر واردات پنل‌های خورشیدی از چین را به مدت چهار سال تمدید کرد. البته دولت بایدن این تعرفه‌ها را بر نوع خاصی از این پنل‌ها که در نیروگاه‌های خورشیدی ایالات متحده کاربرد وسیعی دارند کاهش داده است. چین تمدید تعرفه‌ها را به عنوان اقدامی علیه تجارت نرمال بین‌المللی محکوم کرده است. با ابهام فزاینده در آینده روابط تجاری دو اقتصاد بزرگ جهان و سرنوشت نامشخص توافق تجاری، امکان در گرفتن جنگ تجاری دیگری میان آنان دور از ذهن نیست. به ویژه آنکه ۲۰۲۲ سال انتخابات کنگره است و فشار بر چین می‌تواند پایگاه دموکرات‌ها را تقویت نماید.
آمادگی پاکستان و چین برای اجرای فاز دوم کریدور اقتصادی
نخست‌وزیر پاکستان اخیرا در رأس هیاتی بلندپایه متشکل از بخش دولتی و خصوصی این کشور راهی چین شد تا در افتتاحیه المپیک زمستانی شرکت کند و راه را برای اجرایی شدن فاز دوم کریدور اقتصادی چین-پاکستان باز نماید. کریدور اقتصادی چین-پاکستان مهم‌ترین پروژه ابتکار کمربند و راه محسوب می‌شود. در چند سال اخیر چین بیشترین سرمایه‌گذاری در قالب ابتکار کمربند و راه را در پاکستان صورت داده است و امیدوار است همکاری با پاکستان را به الگویی برای توسعه همکاری با سایر کشورها بدل نمایند. در فاز نخست کریدور اقتصادی چین-پاکستان بر توسعه زیرساخت‌ها و نیز توسعه بخش انرژی پاکستان متمرکز بود. در این فاز شرکت‌های چینی سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در زیرساخت‌ها و بخش انرژی پاکستان صورت دادند. شبکه بانکی چین نیز حجم قابل‌توجهی وام در اختیار دولت و بخش خصوصی پاکستان قرار داد. گرچه حرف و حدیث‌هایی در مورد این وام‌ها به میان آمده است و برخی معتقدند که وام‌های ارائه‌شده از سوی چین با نرخ بازار جهانی و نه در قالب‌های دوستانه به پاکستان ارائه شده و صرفا برای خرید تجهیزات و ماشین‌آلات چینی به این کشور ارائه شده است. در فاز نخست حدود ۲۰۰۰ مگاوات به ظرفیت تولید برق پاکستان از طریق نیروگاه‌های زغال‌سنگی افزوده شد، ۶۰۰ مگاوات از طریق ایجاد نیروگاه‌های خورشیدی ایجاد شد، و ۴۰۰ مگاوات دیگر نیز در دست احداث است. همچنین دو خط انتقال برق ۶۶۰ کیلومتری و ۸۷۸ کیلومتری با ظرفیت انتقال ۴۰۰۰ مگاوات نیز احداث شده است. افزون بر این سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در بهسازی و توسعه زیرساخت‌های ارتباطی پاکستان انجام شده است.
با وجود این انتقادات دولت پاکستان کریدور اقتصادی چین- پاکستان را به عنوان مهم‌ترین فرصت برای گذار از حاشیه‌نشینی در اقتصاد جهانی می‌داند و بر اجرای آن اصرار دارد. در فاز دوم کریدور که در ماه‌های اخیر مذاکرات دو کشور برای اجرایی شدن آن در جریان بوده همکاری صنعتی در اولویت قرار می‌گیرد. در فاز دوم دو کشور همکاری‌های صنعتی درازمدتی را برای تبدیل کردن پاکستان به منطقه‌ای در حوزه صنعت در جنوب آسیا طراحی کرده‌اند. در این قالب قرار است مناطق ویژه اقتصادی در بخش‌های مختلف پاکستان به ویژه در گوادر ایجاد شود، شرکت‌های چینی و پاکستانی برای شکل‌دهی به زنجیره ارزش در طیفی از کالاها و خدمات در این بخش‌ها مستقر شوند، از حمایت‌های دولت چین و پاکستان برخوردار گردند و راه برای حضور آنها در بازار منطقه و جهان فراهم گردد. همکاری‌های صنعتی یکی از مجموعه‌های ده‌گانه همکاری دو کشور در قالب کریدور اقتصادی محسوب می‌شود که در فاز دوم به اولویت نخست بدل شده است.
عصر جدید روابط ترکیه و امارات
رجب طیب اردوغان اخیرا و پس از حدود هشت سال از امارات متحده عربی دیدار کرد. این دیدار به فاصله چند ماه از سفر ولیعهد امارات به آنکارا صورت می‌گیرد. سفر مقامات عالی دو کشور به پایتخت‌های یکدیگر پس از نزدیک به یک دهه تنش، نشانه آغاز عصر جدیدی در روابط دو کشور تلقی می‌شود، عصری که در آن رقابت‌های ژئوپلیتیک جای خود را به همکاری‌های اقتصادی و جست‌وجوی منافع مشترک می‌دهد. سفر اخیر ولیعهد امارات زمینه‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری این کشور در ترکیه فراهم آورد. در این سفر دو طرف بر سر یک بسته سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری به توافق رسیدند. در سفر اخیر اردوغان نیز ۱۳ سند همکاری میان دو کشور امضا شد. اغلب این سندها را یادداشت تفاهم‌های همکاری در حوزه‌های کم‌اهمیت تشکیل می‌دهند. تنها یک سند در زمینه ایجاد مشارکت اقتصادی جامع در این میان قابل توجه است. امارات عربی متحده هشت کشور را به عنوان اولویت‌های سیاست تجاری خود در ۲۰۲۱ تعیین کرد که ترکیه یکی از آنهاست. امضای ۱۳ یادداشت تفاهم عمدتا تشریفاتی نشان می‌دهد که دو کشور هنوز در ابتدای راه شکل‌دهی به مدل جدیدی از روابط خود قرار دارند. تنش‌زدایی از رابطه‌ای که یک دهه خصم‌آلود بوده احتمالا زمانبر خواهد بود.
اجرای پروژه تاپی به زودی
دولت طالبان از اجرایی شدن پروژه انتقال گاز ترکمنستان به پاکستان و هند از طریق افغانستان موسوم به تاپی در بهار سال آتی خورشیدی خبر داده است. طالبان مدعی است که اقدامات فنی، مالی و امنیتی لازم برای اجرایی شدن این پروژه در خاک افغانستان را انجام داده و در ماه‌های آتی عملیات احداث این خط لوله آغاز خواهد شد. احداث این خط ۱۲ هزار شغل در افغانستان ایجاد خواهد کرد و سالانه درآمدی ۴۰۰ میلیون دلاری از ناحیه حق ترانزیت برای این کشور در بر خواهد داشت.
سرمایه‌گذاری ۴ میلیارد دلاری عربستان در صنعت شیلات
دولت عربستان اعلام کرده است که در پی سرمایه‌گذاری چهار میلیارد دلاری در صنعت شیلات این کشور با هدف متنوع‌سازی اقتصادی و کمک به گذار تدریجی از وابستگی به نفت است. در این راستا عربستان افزون بر سرمایه‌گذاری دولت و بخش خصوصی این کشور در پی جذب سرمایه خارجی نیز برآمده است.
عراق در پی متنوع‌سازی صنایع انرژی
دولت عراق واردات گاز از قطر را در دستور کار قرار داده است. گفت‌وگوها برای واردات گاز از قطر هنوز ادامه دارد و در صورت توافق، اجرایی شدن آن حدود ۱۵ ماه طول خواهد کشید. افزون بر این عراق در پی پیوند زدن شبکه برق خود به شورای همکاری خلیج‌فارس و نیز واردات برق از عربستان سعودی است. واردات برق از عربستان سعودی در مرحله اول ۵۰۰ مگاوات و در مرحله دوم ۱۰۰۰ مگاوات خواهد بود. افزون بر این عراق می‌کوشد شبکه برق خود را به اردن نیز متصل کند و واردات ۵۰۰ مگاوات برق از ترکیه را نیز در دستور کار قرار داده است. ظرفیت تولید برق عراق ۲۱ هزار مگاوات است، اما این کشور سالانه به ۳۵ هزار مگاوات نیازمند است.
نقش کلیدی کشورهای در حال توسعه در حمل‌و‌نقل دریایی
۹۰ درصد حمل‌و‌نقل کالا در جهان از طریق دریا صورت می‌گیرد. داده‌های تازه آنکتاد نشان می‌دهد که کشورهای در حال توسعه سهمی ۷۰ درصدی از حمل‌و‌نقل دریایی در جهان یافته و برای نخستین‌بار در دهه‌های اخیر سهم بیشتری از کشورهای توسعه‌یافته دارند. توزیع تجارت کالایی پاکستان بانک توسعه آسیایی گزارش جدیدی در مورد چشم‌انداز توسعه تجارت پاکستان منتشر کرده است. در این گزارش نقش تجارت در تولید ناخالص داخلی این کشور را یکی از پایین‌ترین نرخ‌ها در جهان بر شمرده است. افزون بر آن، تجارت کالایی این کشور چندان با محیط همسایگی در پیوند نیست. روشن است که چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان با اغلب کشورها روابط تجاری گسترده‌ای دارد و این موضوع به همسایگی پاکستان با این کشور ارتباط چندانی ندارد. نکته مهم‌تر آنکه ایران حتی در میان کشورهای متوسط در تجارت خارجی پاکستان هم قرار ندارد.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :