بررسی تبعات اقتصادی- سیاسی فرمان جنجالی ولادیمیر پوتین برای روسیه/ خودزنی تزار؟
به گزارش جهان صنعت نیوز: پس از آن که ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه با امضای دو فرمان، استقلال جمهوری‌های خلق دونتسک و لوهانسک از اوکراین را به رسمیت شناخت، موجی از مخالفت‌ها از سوی کشورهای غربی به راه افتاد و مقامات این کشورها آن را نقض آشکار قوانین بین‌المللی، تمامیت ارضی اوکراین و توافق‌های مینسک تلقی کردند.
اعلام تصمیم روسیه موجب شد تا اروپایی‌ها نیز به فکر اقدام تلافی‌جویانه باشند که در این راستا دولت آلمان از تصمیم خود برای تعلیق اجرای پروژه خط لوله گاز با روسیه موسوم به نورداستریم-۲ خبر داد. در همین حال اولاف شولتس، صدراعظم آلمان با اشاره به اینکه اکنون هیچ کدام از مجوزها نمی‌توانند اجرا شوند، بر تلاش‌ها برای تنوع بخشیدن به واردات منابع گاز تاکید کرد. متعاقبا آنالنا بربوک وزیر خارجه آلمان نیز از بسته شدن خط لوله گاز نورد استریم ۲ خبر داد. موضوعی که با واکنش تند دیمیتری مدودف معاون دبیر شورای عالی امنیت ملی روسیه مواجه شد که گفت: بسیار خب؛ به دنیای جدید و شجاعی خوش آمدید که در آن اروپایی‌ها به زودی باید دو هزار یورو به ازای (مصرف) هر متر مکعب گاز پرداخت کنند.
اما موضوع تنها به مناقشه گازی ختم نشد چرا که وزیر خارجه فرانسه از اجماع وزرای خارجه اتحادیه اروپا روی بسته تحریمها علیه روسیه خبر داد. در همین حال جوزف بورل نیز در با تشریح جزئیاتی اظهار کرد که تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه ۳۵۱ نماینده پارلمان و ۲۷ شخصیت و نهاد حقوقی دیگر را هدف گرفته است.
لغو دیدار بایدن و پوتین
جو بایدن، رییس‌جمهوری آمریکا نیز در نخستین سخنرانی پس از اقدام رییس‌جمهوری روسیه مبنی بر به رسمیت شناختن استقلال جمهوری‌های دونتسک و لوهانسک با بیان اینکه اقدام ولادیمیر پوتین آغاز تهاجم به اوکراین است، از آغاز وضع تحریمها علیه مسکو و دو موسسه مالی بزرگ روسیه خبر داد. بایدن تاکید کرد که با این تحریمها روسیه دیگر نمی تواند در غرب درآمد داشته باشد و در بازارهای آمریکا و اروپا به تجارت بپردازد.
از طرفی جو بایدن در مورد افزایش تنش‌ها بر سر اوکراین هشدار داد. او پیش‌بینی کرد که حمله گسترده روسیه علیه اوکراین، کشور همسایه‌اش در راه است. بایدن گفت که ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه با اقدامات خود در شرق اوکراین مترصد تصرف قهرآمیز مناطق دیگری است. به گفته او، آمریکا با ارسال تجهیزات نظامی و اعزام سربازان خود به کشورهای حوزه بالتیک توان دفاعی اوکراین را تقویت خواهد کرد. تقویت متحدان ناتو نیز ادامه خواهد یافت.
در این راستا، کاخ سفید اعلام کرد، دیدار برنامه‌ریزی شده بایدن و پوتین فعلا منتفی است. سخنگوی کاخ سفید گفت، لازمه چنین دیداری کاهش تنش‌ها میان روسیه و اوکراین است. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا نیز دیدار مقرر خود را با سرگئی لاوروف، همتای روسی‌اش در ژنو لغو کرده است. او بعد از گفت‌وگو با دمیترو کولبا، همتای اوکراینی خود گفت، چنین دیداری در شرایط کنونی معنا ندارد.
جو بایدن گفت، تهاجم علیه اوکراین آغاز شده و روسیه از قرار معلوم هر گونه دیپلماسی را رد می‌کند. بایدن تهدید کرد، اگر اوضاع بیش از این توسط روسیه متشنج شود تحریم‌های بیشتری علیه این کشور وضع خواهد شد.
اما با این حال پوتین اعلام کرد که توافقنامه مینسک دیگر وجود نخواهد داشت، در عین حال افزود که نیروهای روسیه فورا به دونباس نخواهند رفت. این در حالی است که پیش تر وزارت خارجه روسیه نیز اعلام کرد که مسکو قصدی برای اعزام نیروی مسلح به جمهوری‌های لوهانسک و دونتسک ندارد و روسیه در صورت وجود تهدید علیه این دو منطقه آماده کمک نظامی به آن دو جمهوری است.
روزنامه گاردین با اشاره به اهمیت نورد استریم ۲ نوشت: این خط لوله یک پروژه مهم برای اقتصاد روسیه و آلمان است و گاز و نفت بیش از ۵۰ درصد از صادرات روسیه را تشکیل می‌دهد. در آلمان، حدود یک چهارم تامین انرژی این کشور به گاز متکی است که نیمی از آن توسط روسیه تامین می‌شود. در حالی که بزرگترین اقتصاد اروپا در حال برنامه‌ریزی برای کنار گذاشتن سوخت‌های فسیلی و دستیابی به بی طرفی کربن در ۲۵ سال آینده است، گاز همچنان یک موضوع حیاتی در این مسیر است. موضوعی که صدراعظم آلمان نیز پاسخی برای آن نداشت و روشن نکرد که چگونه به دنبال پایان دادن به اتکای آلمان به گاز روسیه است.
نروژ و هلند، دو تامین‌کننده اصلی دیگر گاز طبیعی آلمان، پیش‌تر اعلام کردند که نمی توانند عرضه خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهند. از آنجایی که آلمان ترمینال واردات گاز مایع خود را ندارد، یعنی گازی که به جای خطوط لوله با کشتی حمل می‌شود، سوالاتی در مورد اینکه آیا می‌توان تقاضا را از طریق تامین اضطراری از ایالات‌متحده یا قطر برآورده کرد، وجود دارد.
فراخوان نیروهای نظامی ذخیره توسط زلنسکی
در شرایطی که کشورهای بیشتری به تحریم علیه روسیه می‌پیوندند، رییس‌جمهوری اوکراین با فراخوان نیروهای نظامی ذخیره کشورش هشدار داد که ممکن است اوکراین برای حفظ حیات خود با نبردی مواجه شود. ولودیمیر زلنسکی، رییس‌جمهوری اوکراین با این حال عصر سه‌شنبه بسیج سراسری در کشورش را تکذیب کرد. اما تصمیم برای فراخوان دادن برای بازگشت نیروهای ذخیره به حالت فعال، نشانه دیگری از این است که اوکراین برای درگیری احتمالی با همسایه‌اش، روسیه، آماده می‌شود. این تحولات پس از آن رخ می‌دهد که روسیه به ورود نظامیانش به شرق اوکراین چراغ سبز نشان داد.
ریسک فرمان پوتین برای روسیه
کارشناسان بر این باورند که هدف از اقدامات پوتین به چالش کشیدن قدرت ناتو در قالب نمایش قدرت است. از آنجایی که روسیه میلیاردها دلار در زمینه خط لوله‌های انرژی سرمایه‌گذاری کرده است توقف پروژه نورد استریم ۲ و اعمال تحریم‌های شدید می‌تواند مسکو را متحمل خسارت‌های زیادی کند. ضمن اینکه شوروی پیش تر تجربه افغانستان را نیز پیش روی خود داشته و به همین جهت تکرار وضعیت مشابه بیشتر شبیه به خودزنی برای روسیه به نظر می‌آید. اما برخی دیگر نیز نظر متفاوتی دارند. ریچارد هاس، رییس شورای روابط خارجی آمریکا می‌گوید: خیلی‌ها، تحریم‌های سختگیرانه را علیه روسیه درخواست می‌کنند، اما در تاریخچه تحریمها، موارد زیادی نیست که نشان دهد این تحریمها تعیین‌کننده هستند، به ویژه درحالی که روسیه ذخایر ارزی خارجی خود را تقویت کرده است، از قیمت بالای نفت بهره می‌برد و درصورت نیاز، چین را به عنوان پس انداز دارد. هاس پیش تر نیز بحران اوکراین را یک بحران ادامه‌دار توصیف و پیش‌بینی کرد بخش قابل‌توجهی از نیروهای روسی در مرزهای اوکراین باقی بمانند.
به باور کارشناسان متحمل‌ترین اقدام از سوی روسیه می‌تواند تلاش برای تغییر دولت در اوکراین به منظور تعویق عضویت این کشور در ناتو باشد؛ سناریوی مشابهی که در خصوص ویکتور یانوکوویچ در سال ۲۰۱۴ اتفاق افتاد. گرچه اوکراین خود نیز برای پیوستن به ناتو مردد است و مواضع ضد و نقیضی را در خصوص عضویت خود در روزهای اخیر مطرح کرده است اما به نظر می‌رسد روسیه برای اطمینان یافتن از این امر به دنبال افزایش نفوذ خود در ساختارهای اقتصادی، سیاسی و امنیتی اوکراین باشد تا ضمن برتری یافتن در معادلات مانع گسترش ناتو به مرزهای خود و همچنین بهانه‌جویی‌های طرف‌های غربی شود.
مخاطرات محاسبه‌نشده پوتین در کشورگشایی
در پرتو تحولات موجود می‌توان گفت که در مقطع فعلی پوتین امتیاز جدیدی به دست نیاورده است. اقدام مخاطره‌آمیز پوتین برای امنیت اروپا، اقتصاد اوکراین و صلح جهانی هزینه دارد، اما با در نظر گرفتن پیامدهای درازمدت بیشتر روسیه را در تنگنا قرار خواهد داد. اقدام ماجراجویانه پوتین ناتو را متحدتر ساخته و به ویژه درستی تصمیم ده کشور وابسته به شوروی سابق در پیوستن به ناتو را نمایان کرد. اگر آنها نپیوسته بودند الان مشابه اوکراین آسیب‌پذیر می‌شدند.
تجربه اوکراین بار دیگر نشان داد که کشورهایی که روزگاری ابرقدرت بودند و مناطقی از قلمرو سرزمینی‌شان را از دست دادهاند در صورتی که در موقعیت قدرت قرار بگیرند تمایل آنها به توسعه‌طلبی و کشورگشایی فعال می‌شود؛ حال فرقی نمی‌کند امپراطوری روسیه تزاری باشد یا شوروی کمونیستی و یا روسیه سرمایه‌داری الیگارشیک پوتینی.
اقتصاد بین‌الملل
تاثیر تحریم‌های غرب بر سیستم بانکی روسیه
آمریکا، اتحادیه اروپا و بریتانیا روز سه‌شنبه پس از آنکه روسیه استقلال جمهوری‌های جدایی‌طلب اوکراین را به رسمیت شناخت و نیروهای نظامی خود را برای آنچه که آن را ماموریت «صلح‌بانی» خواند وارد خاک همسایه شرقی کرد، دست به اعمال تحریم‌های تازه‌ای علیه مسکو زدند.
رویترز در گزارشی به قلم دو خبرنگار خود تامی ویلکز و جان مک‌رانک به بررسی این تحریمها پرداخته و مهم‌ترین اهداف آنها را بانک‌های روسی و قابلیت آنها در ادامه فعالیت در سطح بین‌المللی پس از مواجه شدن با مجازات‌ها عنوان کرده است.
نویسندگان گزارش مدعی هستند که تاثیر تحریم‌های تازه حداقلی خواهد بود و دولت‌های غربی در حال حاضر ترجیح می‌دهند که بسته‌های تحریمی بزرگ‌تری را که پیش‌تر برنامه‌ریزی کرده‌اند در صورت تشدید بحران جاری علیه مسکو به اجرا بگذارند. این بدان معنی است که بانکداران روسی و همتاهای غربی آنها که با این کشور در ارتباط هستند خواب زیادی را از دست نمی‌دهند.
در این گزارش سپس با استناد به اظهارات سه مدیر اجرایی آشنا با تفکرات صنعتی آمده است که بانک‌های آمریکایی انتظار ندارند که تحریم‌های جهانی تاثیر عمده‌ای بر کسب‌وکار‌های بانکی ایالات‌متحده بگذارد یا سبب سرایت این خطر به بخش‌های صنعت و تجارت شود زیرا وام‌دهندگان با اقتصاد روسیه در تعامل زیادی نیستند. در این گزارش همچنین به نحوه هدف قرار گرفتن بانک‌های روسی و اقداماتی که می‌تواند بیشترین ضربه را به این بخش از اقتصاد روسیه بزند، پرداخته شده است.
تحریم‌های وضع شده
وزرای امور خارجه اروپا با تحریم ۲۷ فرد و نهاد از جمله بانک‌هایی که به تصمیم‌گیرندگان و مجریان عملیات روسیه در مناطق جدایی‌طلب کمک مالی می‌کنند، موافقت کرده‌اند. این بسته تحریمی همچنین شامل اعضای مجلس سفلیِ پارلمان روسیه می‌شود که به طرح پیشنهادی برای به رسمیت شناختن استقلال مناطق جدایی‌طلب رای مثبت دادند.
بریتانیا همچنین تحریم‌هایی علیه گنادی تیمچنکو، تاجر سرشناس روس و دو میلیاردر دیگر این کشور که با ولادیمیر پوتین ارتباط نزدیکی دارند اعمال کرده است. پنج بانک روسیه با نام‌های «آی‌اس بانک»، «بانک روسیه»، «ژن‌بانک»، «پرومسویاز بانک» و «بانک توسعه دریای سیاه» که گفته شده موسسات بانکی و وام‌دهندگان کوچک این کشور هستند نیز تحت تحریم بریتانیا قرار گرفته‌اند.
در میان این بانک‌ها ظاهرا تنها «پرومسویاز بانک» در فهرست موسسات اعتباری مهم بانک مرکزی روسیه قرار گرفته است. «بانک روسیه» دیگر موسسه مالی هدف قرار گرفته از سوی بریتانیا پیش‌تر نیز از سال ۲۰۱۴ به این سو پس از الحاق منطقه کریمه به خاک روسیه به دلیل ارتباط نزدیک با مقامات کرملین تحت تحریم ایالات‌متحده قرار گرفته بود.
علاوه بر بریتانیا، ایالات‌متحده آمریکا نیز پس از اقدامات تازه روسیه در اوکراین دست به مجازات بانکی این کشور زد و دو بانک «پرومسویاز بانک» و «وینشیکنوم‌بانک (بانک توسعه فدراسیون روسیه)» را تحت تحریم قرار داد. ایالات‌متحده همچنین ممنوعیت‌های مرتبط با بدهی‌های دولتی روسیه را تشدید کرده است، مساله‌ای که به گفته جو بایدن، رییس‌جمهوری آمریکا سبب محرومیت کامل دولت روسیه از تامین مالی غرب خواهد شد.
وزارت خزانه‌داری ایالات‌متحده می‌گوید که قصد دارد ممنوعیت‌های فعلی را برای تاثیر‌گذاری بر مشارکت در بازار ثانویه اوراق قرضه بانک مرکزی روسیه و سایر نهادهای این کشور تمدید کند. کارشناسان با این حال این اقدامات را حداقلی قلمداد کرده‌اند. پل فلدبرگ، کارشناس امور تحریمها و مشاور شرکت حقوقی «جِنِر اند بلاک» با اعلام اینکه «این یک شروع محدود و هدفمند است» می‌افزاید ولادیمیر پوتین دغدغه چندانی از این بابت نخواهد داشت.
تاثیر تحریمها
به گزارش رویترز تاثیر تحریم‌های اعمال شده از سوی غرب بر سیستم بانکی روسیه در حال حاضر حداقلی است. در این گزارش می‌خوانیم که تحریم‌های جدید بیشتر بر وام‌دهندگان کوچک‌تر متمرکز شده و اینکه تحریم‌های بزرگ‌تر ممکن است تبعاتی در فراسوی روسیه داشته باشد.
نویسندگان گزارش در این خصوص آورده‌اند: بانک‌های بزرگ روسیه عمیقا با سیستم مالی جهانی ادغام شده‌اند، به این معنی که تحریمها علیه مؤسسات بزرگ‌تر می‌تواند فراتر از مرزهای این کشور بازتاب پیدا کند. مجازات‌هایی که بانک‌ها را هدف قرار می‌دهند، هنوز به وسعت و شدت اقداماتی نیست که پس از الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ علیه این کشور اعمال شد، اگرچه بسیاری از این تحریمها هنوز پابرجا هستند.
غرب افراد خاصی را در فهرست سیاه خود قرار داده و تلاش کرده است دسترسی موسسات مالی دولتی روسیه به بازارهای سرمایه غربی را محدود کند، وام‌دهندگان بزرگ‌تر دولتی را هدف قرار دهد و محدودیت‌های گسترده‌ای بر تجارت فناوری اعمال کند. اقدامات تنبیهی تازه بریتانیا علیه روسیه اما بنا به این گزارش هنوز مانع از تحمیل محدودیت بر بانک‌های بزرگ دولتی و قطع کامل سرمایه شرکت‌های روس است و اخراج سایرِ به اصطلاح «الیگارش‌های روس» از بریتانیا را در دستور کار ندارد.
در این گزارش همچنین تاکید شده است که سهام «اسبربانک» و «وی‌تی‌بی بانک» بزرگترین بانک‌های روسیه پس از آنکه گروه‌های مالی تحت کنترل دولت از تحریمها در امان ماندند سیر صعودی پیدا کرد.
تحلیلگران می‌گویند موسسات روسی نسبت به هشت سال پیش بهتر می‌توانند تحریم‌های محدود را پشت سر بگذارند و بانک‌های دولتی روسیه نیز خود را کمتر در معرض بازارهای غربی قرار دادهاند. بر اساس گزارش ماه ژانویه موسسه مالی بین‌المللی، روسیه از سال ۲۰۱۴ به این سو با فاصله گرفتن از خزانه‌داری و دلار آمریکا دست به تنوع‌بخشی در ذخایر مالی و ارزی خود زده است، به نحوی که اکنون یورو و طلا به نسبت دلار سهم بیشتری از ذخایر روسیه را به خود اختصاص دادهاند.
روسیه همچنین از پشتوانه‌های بسیار قوی در اقتصاد کلان بهره می‌برد. رویترز در این زمینه به خصوص به ذخایر ارزی فراوان ۶۳۵ میلیارد دلاری، بهره‌مندی از بهای ۱۰۰ دلاری نفت به ازای هر بشکه و نسبت پایین ۱۸ درصدی بدهی به تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۱ اشاره کرده است.
اقدامات بعدی
اتحادیه اروپا می‌گوید که آماده است خسارات سنگینی را بر اقتصاد روسیه تحمیل کند، اما همچنین هشدار داده که با توجه به روابط نزدیک کشورهای عضو اتحادیه و روسیه در زمینه تجارت و انرژی در حال حاضر قصد دارد این تحریمها را به صورت مرحله‌ای به اجرا بگذارد.
تحریمها و مجازات‌هایی که روز سه‌شنبه از سوی مقامات اتحادیه اروپا علیه روسیه اعلام شد مرحله نخست این اقدامات تلقی می‌شود. جدا از تحریم موسسات مالی و وام‌دهندگانی که مستقیما با مناطق جدایی‌طلب اوکراین تجارت می‌کنند هنوز مشخص نیست که اتحادیه اروپا آیا قصد اقدام علیه بانک‌های دولتی بزرگ روسیه را دارد یا خیر؟ و اینکه اگر چنین قصدی وجود دارد این تحریمها چه زمانی اعمال خواهد شد؟
بنا بر این گزارش، منابعی هفته گذشته به رویترز گفته‌اند که واشنگتن مجموعه‌ای از اقدامات تازه را علیه روسیه تدارک دیده است که منع پردازش تراکنش‌های بانک‌های بزرگ روسیه از سوی موسسات مالی ایالات‌متحده از جمله آنها است. غیرفعال کردن پرداخت‌های بین‌المللی ضربه سختی به سیستم بانکی و در نهایت اقتصاد و تجارت روسیه خواهد زذ؛ با این حال گفته می‌شود که این اقدامات هنوز در مرحله اجرا قرار نگرفته و تنها احتمال اعمال آن مد نظر واقع شده است.
یک مقام ارشد دولت آمریکا گفت اگر مسکو به تهاجم خود به اوکراین ادامه دهد، دو بانک بزرگ روسیه یعنی «اسبربانک» و «وی‌تی‌بی بانک» نیز تحت تحریم‌های ایالات‌متحده قرار خواهند گرفت. واشنگتن همچنین می‌تواند با استفاده از قوی‌‌ترین ابزار مجازات خود علیه افراد و شرکت‌های روس، آنها را در فهرست ویژه تعیین شده برای اعمال تحریمها قرار دهد.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :