فرصت‌های اقتصادی ایران پس از تحریم روسیه
به گزارش جهان صنعت نیوز: آنچه در ادامه موجب نگرانی می‌شود تهدیدهای چنین جنگی برای بازار انرژی اروپا و همچنین امنیت غذایی جهان است. طبق آمارها، روسیه تامین‌کننده بیش از ۳۰ درصد نفت و گاز اروپاست و هرگونه فشاری از ناحیه غرب می‌تواند موجب قطع زنجیره انتقال گاز و نفت روسیه به کشورهای اروپایی شود. سهم ۲۵درصدی روسیه و اوکراین در تامین غلات موردنیاز جهانی نیز نشان می‌دهد این جنگ می‌تواند تهدیدی جدی برای امنیت غذایی جهان نیز باشد. هرچند نزاع بین روسیه و اوکراین جهان را در بهت فرو برده، اما از نگاه کارشناسان ماجراجویی‌های جدید ولادیمیر پوتین می‌تواند آغازگر مسیری نو برای اقتصاد ایران باشد. اما فرصت‌های این نزاع برای اقتصاد ایران چیست؟
به نظر می‌رسد یکی از نگرانی‌های کنونی جهانی پیچیده شدن وضعیت بازار نفت است. صعود قیمت نفت به بالای ۱۰۰ دلار مساله‌ای است که حتی در پیش‌بینی‌ها هم کمتر به آن پرداخته می‌شد، اما حمله روسیه به اوکراین این پیش‌بینی را به سرعت به واقعیت تبدیل کرد. کارشناسان بر این باورند که ایران می‌تواند از فرصت پیش آمده به نفع خود استفاده کند و بازار جهانی نفت را هرچند در کوتاه‌مدت تحت کنترل درآورد. با توجه به در جریان بودن مذاکرات ایران و غرب، بسیاری بر این باورند که ایران می‌تواند توافق پیش‌رو را به ابزار خوبی برای امتیازگیری از غرب تبدیل سازد. بدیهی است اگر توافقی صورت بگیرد ایران می‌تواند عرضه‌کننده مهم نفت در بازارهای جهانی باشد و تهدیدهایی که حمله روسیه به اوکراین برای تامین نفت اروپا دارد را به فرصت خوبی برای خود تبدیل کند. ایران در بخش تامین گاز نیز می‌تواند دست بالا را داشته باشد. طبق آمارها روسیه اهرم قدرتمندی در تولید گاز جهانی در اختیار دارد اما بالا رفتن ریسک روسیه در تامین گاز اروپا به دلیل حمله‌اش به اوکراین نیز می‌تواند فرصت خوبی برای ایران باشد. بدیهی است ایران زمانی می‌تواند فرصت‌های پیش‌رو را به نفع خود برباید که برای به نتیجه رسیدن مذاکرات از هیچ تلاشی فروگذار نکند.
چنانچه ایران طبق تحلیل‌هایی که صورت می‌گیرد بتواند جایگزین خوبی برای نفت و گاز اروپا باشد می‌تواند منافع اقتصادی کلانی نصیب خود کند. بدیهی است آثار این مساله نیز روی تمام حوزه‌های اقتصادی کشور پدیدار می‌شود، به طوری که هم سرعت رشد اقتصادی بیشتر می‌شود و هم انتظارات تورمی در جامعه فروکش می‌کند. با این حال این نزاع با تهدیدهایی نیز برای اقتصاد ایران همراه است. برخی بر این باورند که نزاع بین روسیه و اوکراین می‌تواند بر سرنوشت مذاکرات نیز اثرگذار باشد. هرچند احتمال افزایش فشارهای روسیه علیه غرب کمی بعید به نظر می‌رسد، اما در صورتی که نزاع‌ها بین روسیه و غرب تشدید شود شاید باید منتظر فرسایشی شدن مذاکرات نیز باشیم؛ مساله‌ای که بدون شک نمی‌تواند برای اقتصاد ایران چندان خوشایند باشد.
درس‌های جنگ روسیه و اوکراین برای اقتصاد ایران
یک اقتصاددان در این خصوص می‌گوید: به طور کلی هر جنگی در هر نقطه‌ای از جهان که موجب کشته شدن افراد شود هیچ نفعی برای کسی نخواهد داشت. به این ترتیب در یک نگاه کلی باید گفت که جنگ راه‌حل نیست و رو آوردن به مذاکره و راه‌های دیپلماتیک می‌تواند بسیار موثرتر از جنگ و نزاع بین کشورها باشد. اگر نگاه اقتصادی هم به مساله نزاع روسیه و اوکراین بیندازیم باید بپذیریم که در بلندمدت نزاع بین کشورها نمی‌تواند منافع اقتصادی هیچ کشور و ملتی را تامین کند.جمشید عدالتیان شهریاری در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» در خصوص اثرگذاری این جنگ بر اقتصاد ایران بیان می‌کند: اینکه اقتصاد ایران چگونه می‌تواند تحت تاثیر حمله روسیه به اوکراین قرار بگیرد از دو جنبه قابل بررسی است. کشور روسیه حدود ۴۰ درصد گاز و ۳۰ درصد نفت اروپا را تامین می‌کند و این نشان می‌دهد که وابستگی غرب به روسیه بسیار بالاست. همین وابستگی‌ها موجب شده که با وجود تاکید آمریکا و غرب برای اعمال تحریم‌های سخت علیه روسیه، در نهایت قادر به حذف روسیه از سوئیفت نباشند. دلیل این مساله نیز روشن است؛ روسیه بدهی‌های زیادی به این کشورها دارد و خروج آن از سوئیفت مانع از بازپرداخت این بدهی‌ها می‌شود و در نهایت اقتصاد کشورهای غربی را زمینگیر خواهد کرد.
به گفته وی، نگاهی به سیاست‌های چند روز اخیر آمریکا نیز نشان می‌دهد که جز تحریم مقامات روسی، اقدام خاص دیگری علیه این کشور صورت نگرفته است.
به این ترتیب کشورهای غربی به راحتی قادر نخواهند بود که از وابستگی به روسیه دست بکشند. اگر ایران نیز در این سال‌ها به دنبال صادرات بیشتر گاز و نفت به کشورهای اروپایی بود به راحتی تحت تحریم‌های آمریکا قرار نمی‌گرفت. از سال‌ها پیش (قبل از انقلاب) مقامات مسوول صحبت از لوله‌کشی گاز برای صادرات گاز ایران به اروپا می‌کردند و در صورتی که این اقدام انجام می‌گرفت فشارهای بین‌المللی علیه کشورمان تا این اندازه افزایش نمی‌یافت. بنابراین درس‌هایی که این نزاع می‌تواند به اقتصاد ایران بدهد بیشتر از منافع آنی است که عده‌ای از آن صحبت می‌کنند. به طور کلی هم به نظر می‌آید نزاع بین روسیه و اوکراین منافع خاصی برای اقتصاد ایران ایجاد نمی‌کند و ضربه کوتاه‌مدتی هم به کشورمان وارد نخواهد کرد.
عدالتیان در خصوص اثرگذاری نزاع روسیه و اوکراین بر روند مذاکرات نیز می‌گوید: این احتمال وجود دارد که روسیه از شرایط پیش‌آمده برای افزایش فشارها علیه غرب استفاده کند که این مساله برای اقتصاد ایران چندان خوشایند نخواهد بود. مابقی کشورهایی که در جریان مذاکرات حضور دارند اما مایل‌اند که مساله ایران هرچه سریع‌تر حل و فصل شود تا بیشتر تمرکز خود را روی مساله اوکراین و روسیه بگذارند. در صورتی که ایران به دنبال ایجاد رقابت بلندمدت در تامین گاز کشورهای اروپایی باشد باید از موقعیت کنونی به نفع اقتصاد کشور استفاده کند.
اقتصاد ایران قابلیت صادرات ۱۰۰ میلیارد دلار گاز به اروپا را به طور سالانه دارد و بنابراین شرایط کنونی می‌تواند موقعیت خوبی پیش‌روی ایران قرار دهد. هرچند زمان زیادی باید صرف لوله‌کشی به غرب شود اما با توجه به موقعیتی که برای گاز ایران پیش آمده این مساله را می‌توان در برهه کنونی دنبال کرد. تنها مانعی که می‌تواند در این خصوص وجود داشته باشد مانع سیاسی به دلیل نوع روابط بین ایران و روسیه است.
وی در خصوص اینکه آیا نزاع شکل گرفته می‌تواند در به نتیجه رسیدن سریع‌تر مذاکرات اثرگذار باشد نیز اظهار می‌کند: هرچند حل مساله اوکراین در شرایط کنونی به اولویت مهمی برای آمریکا تبدیل شده، اما این نمی‌تواند به معنای آن باشد که روند مذاکرات آمریکا به ایران به این دلیل تغییر می‌کند.
به عبارتی اینکه بگوییم چون نگاه‌ها روی مساله اوکراین متمرکز شده و در نتیجه آمریکا چندان روی مساله توافق با ایران تمرکز نخواهد کرد یک مقدار ساده‌انگارانه به نظر می‌رسد.عدالتیان ادامه می‌دهد: همان‌طور که گفته شد اروپا ۳۰ درصد نفت خود را از روسیه تامین می‌کند. در این شرایط اگر ایران بتواند برای به نتیجه رسیدن مذاکرات و احیای برجام بیشتر تلاش کند و از این موقعیت به نفع خود استفاده کند می‌تواند آغازگر صادرات نفت به اروپا باشد. بدیهی است در برهه کنونی که نفت به بالای ۱۰۰ دلار رسیده، موقعیت خوبی پیش‌روی ایران قرار گرفته است، چه آنکه نفت به احتمال زیاد در این قیمت‌ها باقی نخواهد ماند.
این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند: غرب به دنبال یافتن جایگزین نفت برای اروپا در بلندمدت است با این حال در کوتاه‌مدت نیز ایران می‌تواند از این موقعیت استفاده کند. اما انگیزه ایران برای به نتیجه رساندن مذاکرات باید بیشتر از سایر کشورها باشد هرچند ممکن است که ایران ملاحظاتی در خصوص روسیه هم داشته باشد، اما منطق اقتصادی می‌گوید که باید از این موقعیت استفاده کرد و شرایط را به نفع ایران تغییر داد. با نفت بالای ۱۰۰ دلاری ایران به راحتی می‌تواند فروش نفت خود را به بالای دو میلیون بشکه در روز برساند که برای اقتصاد ایران بسیار حائز اهمیت خواهد بود. در مجموع باید گفت که جنگ بین هر کشوری محکوم است اما منافع اقتصادی ایران حکم می‌کند که برجام را در سریع‌ترین زمان ممکن به نتیجه برساند و در جهت تامین منافع کشور حرکت کند.
فرصت‌ها و تهدیدهای جنگ روسیه و اوکراین
یک اقتصاددان دیگر نیز معتقد است، حمله روسیه به اوکراین از دو جنبه اهمیت دارد. اول اینکه روسیه یکی از صادرکنندگان عمده نفت و گاز جهان است و در صورتی که مورد تحریم قرار بگیرد، همین تنش می‌تواند بازار انرژی جهانی را تحت تاثیر قرار دهد. این مساله حتی می‌تواند صادرات انرژی روسیه به جهان را نیز با محدودیت‌هایی مواجه کند.
سیدکمیل طیبی در گفت‌وگوی خود با «جهان‌صنعت» می‌گوید: با توجه به پیش‌بینی‌هایی که در خصوص پایان پاندمی در ماه‌های آینده وجود دارد، باید منتظر شکل‌گیری تقاضاهای بیشتری برای انرژی در جهان در کنار بحران روسیه و اوکراین باشیم. در این شرایط ایران می‌تواند از فرصت پیش‌آمده استفاده کند و نفت بیشتری در بازار انرژی جهانی عرضه کند. با این حال این مساله منوط به این است که ایران بتواند مذاکرات وین را به سرانجام برساند و در جهت احیای برجام برآمده باشد.
به گفته وی، با توجه به تنشی که بین روسیه و اوکراین وجود دارد، حتی اگر این تنش به سرعت هم به پایان برسد اثرات آن بر بازارهای مالی و اقتصادی ماندگار خواهد بود. به عبارتی نوعی از بی‌اعتمادی و نااطمینانی در بازارهای مالی ایجاد خواهد شد که می‌تواند برای همه اقتصادها نگران‌کننده باشد. بدیهی است این نااطمینانی‌ها و ریسک‌ها می‌تواند آثاری همچون رکود و تورم ایجاد کند، با این حال تبعات رکود و تورم در بلندمدت نمایان خواهد شد.
طیبی ادامه می‌دهد: جنبه دوم مساله این است که روسیه و اوکراین تامین‌کننده ۳۰ درصد از مواد غذایی جهان هستند و جنگی که شکل گرفته می‌تواند تهدیدی جدی برای امنیت غذایی جهان باشد و قیمت غذا در بازارهای جهانی را بالا ببرد. با این حال این مساله برای اقتصاد ایران می‌تواند فرصت خوبی باشد که بتواند در بازارهای غیرنفتی نیز نقش‌آفرینی کند. هرچند تهدیدهای این مساله از قبیل افزایش هزینه‌های مبادله و حمل‌و‌نقل قابل انکار نخواهد بود. ضمن آنکه، هر اندازه روابط اقتصادی ایران با سایر کشورها نیز ضعیف‌تر باشد، هزینه- فرصت‌های بیشتری برای کشورمان ایجاد خواهد شد.
به باور این اقتصاددان، یکی از نگرانی‌های مهم نزاع روسیه و اوکراین تاثیری است که می‌تواند بر روند مذاکرات داشته باشد. این مساله می‌تواند روند مذاکرات را طولانی‌تر و فرسایشی کند که به نفع اقتصاد ایران نخواهد بود. اگر بپذیریم که مساله برجام و تنش روسیه و اوکراین دو مساله مهم جهانی به حساب می‌آیند، ممکن است که نگرش جهانی اولویت بیشتری را به مساله حمله روسیه به اوکراین بدهد. بنابراین اینجاست که حل مساله برجام اهمیت بیشتری برای اقتصاد ایران پیدا می‌کند و به دلیل آثار بلندمدتی که این نزاع می‌تواند به همراه داشته باشد ایران باید هوشمندانه عمل کند و از شرایط پیش آمده به نفع خود استفاده کند.
لینک کوتاه :