گردشگری نجومی بر مدار صعود
به گزارش جهان صنعت نیوز: باتوجه به علاقه روز‌افزون مردم به آسمان شب و ستاره‌شناسی، نجوم آماتوری حالا دیگر از حوزه علم خارج شده و تبدیل به بخش جدایی‌ناپذیر از صنعت گردشگری شده است.نظر به ظرفیت بالای گردشگری نجومی در جذب گردشگر، امروزه بسیاری از دولت‌ها به این نوع از گردشگری توجه مضاعفی دارند و شرایط را برای ورود سرمایه‌گذاران حوزه گردشگری تسهیل و فراهم می‌کنند.
برای آنکه بتوانیم اطلاعات دقیقی از وضعیت گردشگری نجومی در کشور داشته باشیم با کاظم کوکرم، منجم آماتور، که سال‌هاست مدرس نجوم به راهنمایان گردشگری است مصاحبه‌ای ترتیب دادیم. مشروح مصاحبه «جهان‌صنعت» با این عضو کمیته نجوم و اخترفیزیک باشگاه دانش‌پژوهان جوان در خصوص گردشگری نجومی در پی می‌آید.
* گردشگری نجومی چیست و در یک تور رصدی گردشگران را به چه نوع مناطقی می‌برند و چه اطلاعاتی به گردشگران در خصوص آسمان شب ارائه می‌شود؟
گردشگری نجومی یکی از شاخه‌های گردشگری طبیعت یا اکوتوریسم است که هدف آن سفر به مناطقی است که آسمان پرستاره‌ای داشته باشد و بتوان به دور از آلودگی نوری شهرها شاهد این آسمان پرستاره باشیم. همچنین می‌توانیم برای گردشگری نجومی به جاهایی سفر کنیم که به امکانات رصدخانه‌ای دسترسی داشته باشیم و بتوانیم این امکانات را در اختیار مردم قرار دهیم.
عمده رصدخانه‌ها در دنیا شرایط میزبانی علاقه‌مندان را ندارند و برای این کار طراحی نشده‌اند. از سوی دیگر یکسری رصدخانه‌ها و به خصوص آسمان‌نماها را داریم که به این دلیل طراحی شده‌اند که مردم را با آسمان شب آشنا کنند و در شهرها مستقر هستند.
زمانی که از گردشگری نجومی حرف می‌زنیم بیشتر منظورمان آن مدل از گردشگری نجومی است که در خارج از شهر انجام می‌شود. یعنی شما به یک منطقه بکر طبیعی در کویر و یا به یک منطقه کوهستانی سفر می‌کنید و شاید آنجا کمپ بزنید و آسمان پرستاره را در بالای سرتان تماشا می‌کنید.
در حال حاضر دسترسی به آسمان پرستاره برای بسیاری از مردم دنیا غیرممکن است و نزدیک به ۹۰درصد جمعیت جهان هیچ‌وقت نتوانسته‌اند آسمان واقعی و پرستاره را ببینند. گردشگری نجومی به عنوان یکی از شاخه‌های اکوتوریسم می‌تواند شرایط سفر به مناطق خاص را برای گردشگران فراهم کند و افزون بر آن فرصت تماشای آسمان پرستاره را در یک شب آرام به علاقه‌مندان می‌دهد.
* معمولا در برنامه‌های گردشگری نجومی چه اطلاعاتی ارائه می‌شود و در خصوص چه چیزهایی صحبت می‌شود؟
بیشتر مردم دوست دارند که اسامی ستاره‌ها را بدانند و متوجه شوند ماهیت ستاره‌ها چیست و چقدر از ما فاصله دارند. مردم همچنین دوست دارند صورت‌های فلکی مثل دب اکبر و دب اصغر را که همیشه نامشان را شنیده‌اند بتوانند در آسمان پیدا کنند و یا ستاره قطبی را در آسمان تشخیص دهند.
در اینطور شب‌ها، کارشناسی که راهبر تور است به مردم کمک می‌کند چشم غیرمسلح شناخت (کلی) نسبت به آسمان شب پیدا کنند. افزون بر این معمولا در این نوع تورها تلسکوپی نیز وجود دارد که به کمک آن گردشگران می‌توانند سیاره‌ها، ماه، سحابی‌ها، کهکشان‌ها و اجرام اعماق آسمان را بستگی به میزان تاریکی آسمان، قدرت تلسکوپ و مهارت کارشناس دیده و توضیحاتی در خصوص آن دریافت کنند.
به این ترتیب می‌توان آدم‌ها را برای یک شب هم که شده از زندگی عادی جدا کرده و آنها را با زیبایی‌ها آسمان شب بیشتر آشنا کرد.
* جایگاه تورهای نجومی و تورهای رصدی در صنعت گردشگری کشورمان چگونه است؟
تقریبا در دو دهه اخیر اقبال به این نوع گردشگری در کشور ما خیلی افزایش پیدا کرده است. البته در دو سال اخیر به خاطر کرونا این تورها خیلی کم برگزارشده و یا اصلا برگزار نشده است. با این وجود در دو دهه اخیر به عنوان بخش جنبی خیلی از تورهای طبیعت که در مقاصد کویری و کوهستانی برگزار می‌شده، گزینه شب دیده شده است.
معمولا شب زمانی است که تور برای مسافر برنامه‌ای ندارد، لذا گردشگری نجومی گزینه‌ای است که آژانس‌های مسافرتی می‌توانند به عنوان یک مزیت رقابتی نسبت به رقبای خود داشته باشند. مسافر وقتی که در تور شرکت می‌کند و هزینه‌ای پرداخت می‌کند دوست دارد که از زمانش استفاده مطلوبی داشته باشد.
* معمولا برای رصد گردشگران را به کدام مناطق می‌برند؟
غالب مقاصد ما (برای گردشگری نجومی) در سال‌های اخیر شامل کویر مرنجاب، روستای مصر، کلوت‌های بیابان لوت در استان کرمان و دره ستارگان در جزیره قشم بوده است. همچنین رصدگاه سه قلعه در خراسان جنوبی نیز وجود دارد که معمولا علاقه‌مندان به نجوم در استان خراسان‌رضوی و خراسان‌جنوبی به آنجا می‌روند. در استان سمنان و در نزدیکی دامغان نیز یک خانه نجوم داریم که برای آموزش نجوم به عموم مردم وقف شده است و می‌تواند الگوی خوبی برای واقفان باشد تا مجموعه‌ای ایجاد کنند که عام‌المنفعه باشد و به افزایش آگاهی مردم نیز کمک کند.
خوشبختانه روند (گردشگری نجومی) روند رو به رشدی است و الان در برنامه بسیاری از تورهایی که در حوزه طبیعت برگزار می‌شود گزینه گردشگری نجومی و حضور کارشناس نجوم و تلسکوپ را می‌بینیم. امیدواریم که بعد از فروکش کرونا اقبال به گردشگری نجومی بیشتر شود.
* در تورهای نجومی بیشتر جنبه‌های آموزشی ستاره‌شناسی مورد توجه قرار می‌گیرند و یا تاکید بر جنبه‌های تفریحی و گردشگری است؟
کسی که در یک تور شرکت می‌کند قاعدتا برای تفریح آمده است و قصدش این نبوده که سر کلاس درس بنشیند. با این وجود وقتی درباره نجوم یعنی یک مفهوم نو صحبت می‌کنیم بار آموزشی نیز وجود دارد. اینجا راهنمای تور یا کارشناسی که همراه تور است باید خود را نشان دهد تا حس یک کلاس درس کسالت‌بار را در مسافر ایجاد نکند و موجب شود گردشگر لذت ببرد. باید مسافر را علاقه‌مند کرد تا بخواهد در طول آن شب اطلاعات بیشتری را از آسمان شب به دست آورد. بنابراین جنبه‌های تفریحی و آموزشی باید توامان در نظر گرفته شود ولی جنبه تفریحی پررنگ‌تر است.
* آیا تورهای خانوادگی برای رصد شبانه و ارائه خدمات گردشگری نجومی به کودکان و نوجوانان وجود دارد و آیا در هنگام گردشگری نجومی این گروه از افراد نیز مورد توجه قرار می‌گیرند؟
در بسیاری از قسمت‌های کشور این امکان وجود دارد، برای نمونه در کمپ متین‌آباد در استان اصفهان امکانات خوبی مهیاست؛ یعنی علاوه بر اینکه بسیاری از کمپ‌ها به مقصد آنجا برگزار می‌شود یک کارشناس محلی با تلسکوپ نیز آنجا وجود دارد.
در کاروانسرای زین‌الدین مهریز در استان یزد و در کاروانسرای ده‌نمک در نزدیکی گرمسار نیز کارشناس نجومی به همراه تلسکوپ وجود دارد. در واقع خیلی از جاها که امکان اقامت در فضای کویری و دور از شهر را دارند، تجهیزات مربوط به گردشگری نجومی و کارشناسان نجوم را دارند.
این امر با توجه به بومی بودن کارشناسان هم سبب ایجاد شغل شده و هم باعث می‌شود علاوه بر پرداختن به ابنیه تاریخی، آثار فرهنگی و طبیعی مقصد، جاذبه گردشگری نجومی نیز ایجاد شود. خوشبختانه در کشور ما برخلاف بسیاری از کشورهای منطقه و کشورهای اروپایی، هنوز آسمان تاریک در مناطقی از کشور قابل دسترس است. هرچند باید در نظر داشته باشیم با افزایش نورپردازی‌های غیراصولی در اطراف شهرها، این فضاهای تاریک دارد محدود و محدودتر می‌شود.
* با توجه به اهمیت گردشگری نجومی، چند وقتی است که سازمان فضایی ایران اعلام کرده در نظر دارد در مناطق کویری ایران از قبیل دره ستارگان پارک گردشگری فضایی راه‌اندازی کند، این اتفاق را چگونه می‌بینید و فکر می‌کنید سازمان فضایی چه کمکی می‌تواند به پیشرفت گردشگری نجومی کند؟
آن‌طور که من شنیده‌ام قرار بود در اطراف کاشان شهرک گردشگر فضایی توسعه پیدا کند. قاعدتا در این مورد نقش سازمان‌های دولتی یک نقش تسهیل‌گر است و باید بتوانند قوانین را تسهیل کنند و مشوق‌های انگیزشی ایجاد کنند تا سرمایه‌گذار بیاید و در حوزه گردشگری نجومی سرمایه‌گذاری کرده و آن را توسعه دهد.
سازمان فضایی در دوره ریاست آقای براری سعی کرد نقش فعالی در حوزه گردشگری نجومی داشته باشد و جلساتی با فعالان حوزه برگزار می‌شد و راهکار می‌گرفتند و سعی کردند اقداماتی انجام دهند؛ اما از آنجا که در این زمینه در کشورمان تاکنون کاری انجام نشده برای شروع آن موانع بزرگی سر راه است.
باید امیدوار باشیم در دوران مدیریت جدید سازمان فضایی نیز این روند به شکل استاندارد پیش رود و بتوانیم مراکزی را در کشور داشته باشیم که با الگوگیری از «مراکز علم» ساخته شده باشند. به این ترتیب می‌توان امید داشت با بهره‌گیری از کارشناسان آموزش‌دیده و تجهیزات رصد، برنامه صحیحی برای فعالیت مرکز رصدی در تمام طول سال وجود داشته باشد.
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهخواندنیلینک کوتاه :