احتمال شکست مذاکرات در روزهای آتی
به گزارش جهان صنعت نیوز: اخبار دقیق و شفافی از آنچه طرف‌های مذاکره در هتل کوبورگ گفته و شنیده‌اند نداریم و بر اساس اظهارنظرها، موضع‌گیری‌هایی که از طریق توئیتر حاضران در وین یا دیگر شبکه‌های اجتماعی مثل کلاب‌هاوس و… به مردم منتقل می‌شود هم به نظر می‌رسد که احتمال شکست مذاکرات کم نیست. یا به قول روزنامه دولت که دیروز نوشته بود: «احتمال توافق با عدم توافق برابر است.»
ایران همچنان توپ را در زمین طرف غربی می‌داند و منتظر اخذ تصمیمات مهم از سوی آنهاست. درحالی که به نظر نمی‌رسد آنها هم قصد کوتاه آمدن داشته باشند. مثلا اولاف شولتز صدراعظم آلمان که دیروز برای دیدار با مقامات رژیم صهیونیستی به فلسطین اشغالی سفر کرده بود درباره مذاکرات وین به خبرنگاران گفت که «آنچه می‌خواهیم شاهدش باشیم، این است که در وین توافقی حاصل شود.» شولتز افزود: «اکنون زمان تصمیم‌گیری فرا رسیده است. این کار نباید بیش از این به تعویق بیفتد و نمی‌تواند هم بیش از این به تعویق بیفتد.»
پیش از آن هم ند پرایس از بررسی راه‌های جایگزین خبر داده بود و علی واعظ مشاور تیم آمریکا در وین طی یک گفت‌وگوی کلاب‌هاوسی با این ادعا که مذاکرات شکست خورده، ادعا کرده بود که جلسه سه‌شنبه شب اتحادیه اروپا با آمریکا برای بررسی گزینه‌های جایگزین بوده است!
اینجا در تهران نیز شاهدیم که برخی رسانه‌های نزدیک به دولت در حال افزایش احتمال گزینه «عدم توافق» هستند و برخی دیگری نیز تلاش می‌کنند تا فضای اجتماعی را برای پذیرش این نتیجه آماده کنند. در عین حال از میزان امیدواری تحلیلگران مسائل بین‌المللی نیز کاسته شده است. مثلا علی بیگدلی که همزمان با آغاز مذاکرات در دولت رییسی مدام خوش‌بینانه به موضوع می‌نگریست و امیدوار بود که توافق حاصل شود، در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» احتمال شکست مذاکرات در روزهای آتی را بیان می‌کند! او معتقد است که اگر ایران در رویه خود تغییر ایجاد نکند، غربی‌ها میز مذاکره را ترک می‌کنند و این مساله تبعات سختی برای ایران دارد. او وضعیت فعلی و رویکرد طرف غربی را ناشی از خواسته‌های حداکثری ایران و البته متاثر از تحولات اخیر و جنگ اوکراین و موضع ایران در این باره می‌داند.
* اینطور که از اظهارنظرها و مواضع طرف غربی و مشخصا آمریکا برمی‌آید، وضعیت مذاکرات به اندازه قبل خوش‌بینانه نیست. تحلیل شما از این وضعیت چیست؟
از سه‌شنبه بعدازظهر وضعیت مذاکرات قدری تغییر پیدا کرد. علت این تغییر هم شاید تا حدی به اظهارنظر و مواضع ما درباره روسیه باشد. یعنی حمله روسیه به اوکراین تا حد زیادی بر فضای مذاکرات تاثیر گذاشت و به همین دلیل آقای اولیانوف از مسیر مذاکرات خارج شده است. از طرف دیگر غربی‌ها به خاطر مواضع و اظهارنظرهای مقامات ارشد ما در حمایت از روسیه گفته‌اند که تا آخر هفته اگر مذاکرات به نتیجه مطلوب نرسد، ممکن است میز مذاکره را ترک کنند.
* نقش آژانس در این وضعیت چیست؟
آقای گروسی گفته که ایران پادمان‌ها را رعایت نکرده و لازم است کارشناسان آژانس به ایران بروند و همه سایت‌های اعلام‌نشده ایران را بررسی کرده و دوربین‌ها را چک کنند. تا زمانی هم که کارشناسان آژانس رای مثبتی به نفع ایران ندهند، مذاکرات وین هیچ سر و صورتی نخواهد گرفت.
* رفت‌وآمد اخیر آقای باقری‌کنی به نظر شما تاثیری در ادامه مذاکرات نداشت؟
به نظر نمی‌رسد که در پی آمدن با عجله آقای باقری‌کنی به ایران و برگشت او هیچ مقداری از انتظارات انبوه ایران در مذاکرات کاسته شده باشد. ما هنوز روی آن انتظارات قبلی یعنی اینکه راستی‌آزمایی، تضمین و لغو همه تحریم‌ها که اصلا برای آمریکا مقدور نیست، پافشاری می‌کنیم. مجموعه این مسائل مذاکرات را با کندی مواجه کرده و شاید هم در روزهای آینده با شکست مواجه کند. دلیلش هم این است که ایران می‌گوید ما می‌خواهیم به یک توافق خوب برسیم و توافق خوب از نظر ایران آن است که همه تحریم‌ها برداشته شود. در حالی که آمریکایی‌ها چهار حوزه تحریمی برجامی، حقوق بشری، موشکی و مسائل منطقه‌ای را از هم منفک کرده و در حال حاضر آمادگی برداشت تحریم‌های ذیل برجام را دارند منتها در سه حوزه دیگر، پیشنهاد می‌کنند که مذاکرات بعد از برجام ادامه یابد اما ایران نمی‌خواهد تن به این کار بدهد. از آنجایی هم که به هیچ‌وجه امکان ندارد آمریکایی‌ها از تحریم‌های غیربرجامی گذشت کنند، گره این کار از جهات مختلف بیشتر شده و کار را مشکل کرده است. به اضافه اینکه حمایت بی‌دریغ ایران از روسیه هم بر مذاکرات فضای منفی گذاشته است.
* معتقدید که حمله روسیه به اوکراین و تحولات اخیر در فضای مذاکرات خیلی نقش داشته است. به نظر شما صحبت‌های اخیر رهبری و تاکید بر مخالفت با جنگ نمی‌تواند برداشتی که دنیا از موضع ایران در این باره داشته را تا حدی تعدیل کند؟
رهبری گفتند که ما با جنگ مخالف هستیم و این حرفی است که همه دنیا می‌زنند. هیچ‌کس نمی‌گوید که ما خواهان ادامه جنگ هستیم. ایران اصلا از روسیه نام نبرده و همه اتفاقات در اوکراین را گردن آمریکا می‌اندازد و این مساله با واکنش‌های منفی غربی‌ها در جریان مذاکرات مواجه شده است. به همین دلیل از سه‌شنبه بعدازظهر به این سو و در مواضع وزیرخارجه فرانسه و سخنگوی وزارت خارجه آمریکا دیدیم که چقدر تهدیدها افزایش یافت و گفتند که اگر ایران توافق نکند، آماده ترک میز مذاکره هستیم. تا حالا چنین اظهارنظری نکرده بودند. به نظر می‌رسد که این مساله درحال پیچیده شدن است و برای ایران خیلی سخت و سنگین تمام می‌شود که مذاکرات با شکست مواجه شود.
* برخی مواضع اخیر طرف غربی را فضاسازی و در راستای چانه‌زنی‌های جاری می‌دانند. به نظر شما این هشدارهای طرف غربی چقدر باید جدی گرفته شود؟
این اصلا فضاسازی نیست. این وضعیت تحت تاثیر فضای داخلی ما ایجاد شده است. اگر آقای امیرعبداللهیان می‌گوید نباید فریب این فضاسازی را بخوریم برای این است که او از درون آن گروهی بیرون آمده که در دوره روحانی مذاکرات برجامی را خیانت می‌دانستند. الان خودشان گرفتار همان مشکل شده‌اند و این حرف‌ها را می‌زنند.
این اولتیماتوم به هیچ‌وجه فضاسازی نیست و با توجه به اینکه موج قدرتمند غربی‌ها روی روسی‌ها اثر زیادی گذاشته، وضعیت پیچیده‌تر شده است. غربی‌ها صاحب رسانه‌های جهانی، سیستم بانکی و… هستند و می‌توانند فشار فوق‌العاده‌ای به روسیه بیاورند و دستشان پر است که بتوانند ایران را تهدید به ترک میز مذاکره کنند.
* اگر میز مذاکره را ترک کنند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ از راه‌های جایگزین صحبت می‌کنند. به نظر شما با توجه به اینکه تاکنون تحریم‌های بسیاری علیه ایران اعمال شده و طرف غربی خودش نیز بارها گفته که سیاست فشار حداکثری موفق نبود، این بار سراغ چه راه‌هایی خواهند رفت؟
اینکه فشارهای حداکثری بر ایران تاثیر داشته یا نداشته را مردم ایران باید قضاوت کنند که با این سختی معیشتی مواجه شده‌اند. پیشنهاد من از روزهای اول این بود که چون حجم سنگین اختلافات بین ایران و آمریکا در یک جلسه و ذیل برجام رفع نمی‌شود، بهتر است که مرحله‌بندی کرده و حتی بهتر است دیپلماسی پلکانی را در پیش گرفت تا اول تحریم‌های برجامی برداشته شود و ایران به تعهدات خود عمل کند. چون یکی از پیشنهادات آژانس به ایران که برای ایران مشکل‌ساز شده این است که سانتریفیوژهای نسل جدید از ایران خارج شود و ایران هم قبول نکرد. قرار بود که مازاد غنی‌سازی ۲۰ و ۶۰ درصدی از ایران خارج شود و به روسیه رود اما حالا دیگر آژانس روسیه را قبول ندارد و همه چیز پیچیده شده است. بنابراین به نظر من ایران باید در وین ذیل مسائل برجام مشکلات خود را با غرب حل کند تا این فشار اقتصادی از روی ایران برداشته شود و بعد سراغ سه مساله دیگر برود. اما ایران چون نمی‌خواهد که موقعیت خود را در مناطق نفوذ سیاسی و امنیتی خود در منطقه از دست بدهد، این کار برایش مشکل است. در حالی که به نظر من ایران باید تغییرات اساسی در سیاست منطقه‌ای خود بدهد، به خصوص که این سیاست تا حالا هم خیلی جواب نداده و رفته‌رفته شاهدیم که نفوذ منطقه‌ای ما از دست می‌رود. مثلا الان در سوریه یا لبنان با مشکل مواجه هستیم، همین طور در عراق. بنابراین راه منطقی این است که ایران یک تغییر اساسی در استراتژی‌های منطقه‌ای خود بدهد.
* یعنی اگر مذاکرات جاری در وین با شکست مواجه شود، شاهد تشدید تحریم‌ها خواهیم بود؟
نه، دیگر حرف از تحریم نیست. بلافاصله شورای حکام تشکیل خواهد شد. یعنی آژانس به شورای حکام گزارش می‌دهد که ایران گزارشات را نداده و سایت‌های مشکوک را به ما معرفی نکرده است. شورای حکام هم یک قطعنامه صادر می‌کند که به شورای امنیت می‌رود. در شورای امنیت هم نیاز به رای‌گیری مجدد نخواهد بود که روسیه و چین هم موافقت بکنند یا نکنند. به این ترتیب همان شش قطعنامه که قبلا علیه ما اعمال شده بود که ما را ذیل فصل هفتم منشور ملل متحده برده بود، احیا خواهد شد. یعنی مکانیسم ماشه دوباره اجرا شده و ایران ذیل فصل هفتم به عنوان کشوری که صلح و امنیت بین‌المللی را به هم زده است، معرفی خواهد شد و این خیلی کار ما را مشکل خواهد کرد، خیلی مشکل.
* پیش‌بینی شما این است که این اتفاق می‌افتد یا ایران بالاخره این پیشنهاد تعدیل انتظارات که بارها از سوی تحلیلگران بیان شده را قبول می‌کند؟
اگر ایران قبول نکند خیلی با مشکل مواجه خواهد شد. با توجه به اینکه هر روز با نارضایتی عمومی و اعتراضات بیشتری در داخل مواجه هستیم، همچنین با توجه به کسری بودجه‌ای که داریم و فشار مالیاتی که بر مردم وارد می‌شود، سال آینده با مشکل مواجه خواهیم بود. حتی ممکن است که ظرف یک هفته قیمت دلار به ۴۵ هزار تومان هم برسد. ایران با مشکلات فراوانی روبه‌رو است و باید مقداری از سطح انتظارات خود را کاهش داده و در سیاست منطقه‌ای و موشکی خود هم تغییراتی ایجاد کند. هیچ راهی غیر از این وجود ندارد. اگر مذاکرات شکست بخورد، در انزوای سیاسی و اقتصادی بسیار سنگینی قرار خواهیم گرفت.
* وقتی دولت رییسی شروع به کار کرد، بسیاری معتقد بودند که این دولت چون می‌داند برای اداره کشور نیاز به توافق دارد، این کار انجام خواهد شد، اما الان شاهدیم که از آذرماه تاکنون ایران از مواضع خود در مذاکرات کوتاه نیامده و با این رویه هم حصول توافق خیلی ممکن یا حداقل ساده نیست. فکر می‌کنید اکنون این نیاز به توافق احساس شده و در بخش تصمیم‌گیرنده موجب تغییر رویه یا انعطاف بیشتر خواهد شد؟
این نیاز خیلی وقت است که احساس شده. توجه کنید که ما یک استراتژی تدوین‌شده در سیاست خارجی نداریم و به همین خاطر تصمیمات در این حوزه، لحظه‌ای است و قدری هم جنبه عاطفی و تبلیغاتی پیدا کرده است. هنوز به آن سیاست خردبنیان که بر اساس حفظ منافع ملی باشد نرسیده‌ایم. در فضای بین‌المللی و دستورالعمل‌های آن اما این رویه جوابگو نیست. اینکه ما به خاطر حفظ داخلی و راضی نگه داشتن امثال آقای شریعتمداری و… با این رویه فعلی عمل کنیم، نمی‌شود. این وضعیت ضربه‌های سنگینی می‌زند که به نظر من خیلی خطرناک است.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :