توافق روی شن روان
مهدی مطهرنیا *
مذاکرات وین در استمرار مذاکرات هسته‌ای ایران در نزدیک به دو دهه گذشته یکی از آوردگاه‌های اساسی موجود میان ایران و ایالات متحده آمریکا در پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران و ماجرای سفارت آمریکا در تهران محسوب می‌شود. به هر تقدیر باید قبول کنیم که پرونده هسته‌ای ایران یک پرونده انضمامی به ارتباط ایران با نظام بین‌المللی و مرکزیت قدرت در این نظام بین‌المللی یعنی ایالات متحده آمریکا در فضای ناشی از بروز انقلاب اسلامی است. انقلاب اسلامی با بازتعریف خود در راستای نفی استکبار جهانی و در مرکز قرار دادن ایالات متحده آمریکا در این گستره وسیع تعریف ایدئولوژیک از انقلاب اسلامی با مقاومت جدی ایالات متحده آمریکا در قالب‌های گوناگون در چهار دهه گذشته رو‌به‌رو شده است. اکنون با گذار از تقریبا دو دهه، مطرح شدن پرونده هسته‌ای به عنوان نقطه اصلی این اصطحکاک دچار نوعی فشار درونی و تلنگرهای بیرونی شکننده در ارتباط با ثبات درونی خود در مذاکرات وین در هنگامه‌ای حضور پیدا می‌کند که اساسا بافت موقعیتی نظام بین‌الملل در منطقه و فرامنطقه بسیار لرزان و پیچیده است.
از یک سو ایران امروز نسبت به گذشته در ارتباط با قدرت سخت و ایجاد حوزه سخت قدرت متکی بر یک سامانه و سازمان نظامی موثر در منطقه، می‌تواند نقش مهمی ایفا کند و از طرف دیگر به واسطه تحریم‌های ناشی از تسخیر سفارت آمریکا از یک سو و سپس فراز‌و‌نشیب‌های ناشی از فشارهای بین‌المللی و منطقه‌ای آمریکا در قالب‌های حداکثری ایران را در مسیر تقابلی و با خروج از برجام، به مذاکرات وین بکشاند که دولت انقلابی کنونی در آن شرکت کرده است؛ دولتی که در زمان امضای برجام منتقد دولت‌های یازدهم و دوازدهم در قضیه برجام بوده و اکنون به احیای برجام و امتیازات بیشتر در قالب احیای برجام می‌اندیشد. این درحالی است که ایالات متحده آمریکا با ورود بایدن به کاخ‌سفید، تزلزل درونی خود را از منظر حمایت‌های مردمی از دولت بایدن به نمایش می‌گذارد و این موجب شده است که دستیابی به یک توافق میان دولت بایدن و دولت سیزدهم حاکم بر تهران تا حدود زیادی امیدوار‌کننده به نظر می‌رسد. اما از پس این امید به واسطه وجود نقاط تلاقی بسیاری سخت بین ایران و آمریکا از منظر پرونده هسته‌ای و پرونده‌های دیگر مطرح با توجه به عملکرد آمریکا در سال‌های گذشته، دغدغه اصلی را به وجود آورده است که توافق کنونی را به روی شن روان قرار می‌دهد.
به بیان دیگر از یک سو این خشنودی و خوشحالی وجود دارد که این توافق صورت می‌پذیرد و این احتمال به وجود آمده است که این توافق شکل و محتوا پذیرفته و به زودی امضا شود و از طرف دیگر این نگرانی وجود دارد که این توافق موقت باشد و بعد از این با تغییر مجلس نمایندگان آمریکا به یک کنگره احتمالا جمهوریخواه و ضعف دولت بایدن در رقابت‌های ۲۰۲۴ موجبات تزلزل و موقتی بودن این توافق را بار دیگر به نمایش گذاشته و با نسیم خنکی که می‌وزد یک پهن‌دشتی از سراب دردناک و ضربه‌پذیرتر شدن ایران را در آینده فراهم کند. این دغدغه زمانی از بین می‌رود که این نفس‌گاه ناشی از این توافق موجب هزینه‌کرد آورده‌های آن در زمینه‌های گوناگون اقتصادی و ساخت زیرساخت‌های معینی برای توسعه ملی به ویژه توسعه اقتصادی شود. اگرنه می‌تواند تزلزل ناشی از بافت لغزنده این توافق بعد از گذار از این پیچ خطرناک شاهد هزینه‌های بیشتری باشیم.
* تحلیلگر مسائل بین‌المللی
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :