بحران اوکراین: ساختار نوین در بازار انرژی جهان؟
محمود خاقانی *
برخی از صاحب‌نظران با تردید ناظر بحران اوکراین هستند و آن را یک بحران ساختگی برای انحراف افکار عمومی جهان از بحران‌های بالقوه دیگر می‌دانند که وقوع آنها اجتناب‌ناپذیر است.
آنها معتقدند که رییس‌جمهور اوکراین که یک کمدین و بازیگر در برنامه‌های تلویزیونی بود خودش رییس‌جمهور واقعی نیست و نقش رییس‌جمهوری را بازی می‌کند. در واقع دولت پنهان یعنی الیگارشی (اصحاب ثروت و قدرت) حاکم در اوکراین او را مدیریت و هدایت می‌کنند. برخی معتقدند که جنگ در اوکراین به دلیل عدم حل و فصل اختلافات بین الیگارشی حاکم در روسیه و الیگارشی حاکم در اوکراین، آمریکا، اروپا و غرب است. از زمانی که ولودیمیر زلنسکی (مورد حمایت غرب و رژیم صهیونیستی) به عنوان رییس‌جمهور شروع به کار کرد محدودیت‌های سیاسی و آزادی‌های اجتماعی زیادی علیه مردم و مخالفان زلنسکی در اوکراین اعمال شده است. افراد بسیاری دستگیر و زندانی شده‌اند. مردم اوکراین از این موضوع تعجب می‌کنند که به طورکلی چرا دولت زلنسکی اعلام کرد که اوکراین خواهان عضویت در پیمان نظامی ناتو است؟ عضویت در پیمان نظامی ناتو یعنی استقرار سلاح‌های مخرب و کشتار جمعی آمریکا و متحدان آمریکا در خاک اوکراین و در نزدیکی دروازه‌های مسکو. این سوال مطرح می‌شود که آیا روسیه حق دارد نگران امنیت اقتصادی و سیاسی و تمامیت ارضی روسیه در برابر تهاجم نظامی ناتو باشد یا نه؟ اگر رژیم صهیونیستی و آمریکا می‌گویند چنانچه کشوری نظیر ایران نباید به سلاح هسته‌ای مجهز شود و اگر بشود همه گزینه‌ها روی میز است که شامل حمله نظامی به ایران هم می‌شود، چرا روسیه نباید به مجهز شدن اوکراین به سلاح‌های هسته‌ای اعتراض کند و همه گزینه‌ها برای روسیه روی میز نباشد؟ به همین دلیل اخیرا مسکو اعلام کرد که اقدام و عملیات نظامی روسیه علیه اوکراین برای جلوگیری از مجهز شدن اوکراین به سلاح‌های کشتار جمعی هسته‌ای است.
نیازی به جنگ نبود! بود؟
بسیاری از صاحب‌نظران معتقد بودند که روسیه به اوکراین حمله نخواهد کرد و غرب قبول خواهد که اوکراین و گرجستان به عضویت ناتو پذیرفته نشوند. در واقع دولت اوکراین می‌توانست بین شرق و غرب بی‌طرف باشد و درخواست عضویت در ناتو را پس بگیرد. ولی دولت پنهان (الیگارشی حاکم) در اوکراین به زلنسکی این اجازه را نداد. درواقع غرب و الیگارشی حاکم در اوکراین خواهان حمله نظامی روسیه به اوکراین بودند. چرا؟ این سوالی است که باید مدتی منتظر بود تا بتوان به آن پاسخ داد. شاید غرب هم دنبال بهانه برای تهاجم نظامی به کشور دیگری بوده و باشد.
نگرانی آمریکا از کاهش قدرت دلار و قدرت سیاسی آمریکا در جهان
در جلسه شورای امنیت سازمان ملل متحد که به خواست آمریکا و متحدان آمریکا علیه روسیه برگزار شد رای ممتنع چین جلب توجه کرد. در همین حال رای ممتنع هند و امارات متحده عربی هم قابل توجه بود زیرا بسیاری از صاحب‌نظران به این نتیجه رسیده‌اند که نفوذ آمریکا در خاورمیانه در مقام مقایسه با نفوذ روسیه و چین در خاورمیانه محدودتر شده است. دولت بایدن بارها اذعان داشته است که خروج دولت ترامپ از توافق برجام یک اشتباه سیاسی بزرگ در سیاست خارجی آمریکا بود. در پاسخ حزب جمهوریخواه آمریکا دولت بایدن را متهم می‌کند که با خروج ناگهانی از افغانستان سابقه موفقی از خود باقی نگذاشت. مخالفان بایدن در آمریکا می‌گویند در سوریه هم دولت آمریکا تقریبا میدان را به ایران و روسیه واگذار کرده است.
خونریزی مردم اوکراین برای تغییر ساختار در بازار بین‌المللی نفت وگاز
در خاورمیانه پس از اجرای طرح عادی‌سازی روابط شیخ‌های حاکم در خلیج فارس و حاکمان مادام‌‌العمر نظامی در مصر و سایر کشورها در شمال آفریقا با رژیم صهیونیستی این‌طور عنوان شد که بازار بین‌المللی نفت و گاز ساختار تازه‌ای پیدا کرده و تولید‌کنندگان و صادرکنندگان نفت خام و گاز طبیعی در خلیج‌فارس به طور عمده نفت و گاز صادراتی‌شان را به آمریکا و متحدان آمریکا می‌فروشند که دربرگیرنده هند نیز خواهد بود.
سایمون واتکینز تحلیلگر شبکه خبری اویل‌پرایس دات کام در این رابطه نوشته است که سیاست متقاعد کردن تولید‌کنندگان و صادرکنندگان نفت و گاز در خلیج فارس و خاورمیانه برای فروش نفت و گاز به آمریکا و متحدان آمریکا براساس این طرح بود که چنانچه بحران غیرمنتظره‌ای پدید آمد، نظیر «بحران اوکراین» و تامین امنیت انرژی آمریکا و متحدان غربی آمریکا به طور مثال توسط روسیه مورد تهدید قرار گرفت، جایگزین مناسب برای نفت و گاز وارداتی از روسیه پیش‌بینی شده باشد. اما به نظر می‌رسد محاسبات آمریکا در تشویق و شاید توافق پنهان با روسیه برای تهاجم نظامی به اوکراین درست از آب درنیامده‌اند. در نتیجه کشورهای اروپایی با نگرانی دنبال جایگزین برای انرژی وارداتی از روسیه به منظور تامین امنیت انرژی مورد نیاز خود هستند.
سایمون واتکینز در مطلبی که روز سه‌شنبه دهم اسفندماه ۱۴۰۰ در اویل‌پرایس دات کام منتشر شد نوشته است: واشنگتن این‌طور تصور می‌کرد که در بازار‌های بین‌المللی نفت و گاز می‌تواند هند را به عنوان یک خریدار و وارد‌کننده عمده جایگزین چین کند و چین با یک چالش جدی در حیاط خلوت خود در آسیا مواجه و تضعیف شود. در واقع آمریکا با بررسی‌ها و برنامه‌ریزی‌هایی که کرده بود اطمینان داشت که این طرح راهبردی تحقق پیدا می‌کند و کارایی لازم را دارد. به همین دلیل آمریکا تلاش می‌کرد و می‌کند که کشورهای درگیر در این طرح را متقاعد و تشویق کند که ساختار و نظم جهانی جدید (همانطور که با تهاجم نظامی روسیه به اوکراین به نمایش گذاشته شد) را قبول کنند. در این ساختار و نظم جهانی نوین بازی‌های سیاسی و جغرافیای سیاسی و تسلط بر منابع زیرزمینی کشورها نظیر نفت، گاز، طلا و… بازی‌ها براساس حاصل جمع صفر خواهند بود. به این معنی که در نهایت یکی از بازیگران، موفق و برنده می‌شود و طرف دیگر بازنده خواهد بود. در نتیجه حاکمان در کشورهای مختلف باید بفهمند که طرف یکی از بازیگران را بگیرند و آماده باشند که نتیجه طرفداری‌شان از بازیگر مورد نظری که انتخاب کرده‌اند را بپذیرند.
پس از اینکه آمریکا طرح جایگزینی هند در منطقه و در بازار جهانی انرژی به جای چین را به مرحله اجرا درآورد، در تاریخ ۱۵ ژوئن سال ۲۰۲۰ میلادی نیروهای نظامی هندی در منطقه مورد مناقشه دره گالوان در کوه هیمالیا با نیروهای نظامی چینی درگیر شدند، اما چین متوجه برنامه راهبردی جدید آمریکا بود. به همین دلیل تلفات برخوردهای نظامی با هند بسیار پایین بود و توسعه پیدا نکرد. در همین حال چین برنامه یک کمربند، یک جاده را همچنان برای نزدیک کردن کشورهای آسیایی به یکدیگر و متحد کردن آنها در یک اتحادیه اقتصادی و نظامی و نفوذ در خاورمیانه و جنوب اروپا پیگیری کرد و می‌کند.
بزرگترین اشتباه سیاست خارجی آمریکا: خروج از برجام
دولت بایدن بارها و بارها تکرار کرده است که بزرگترین اشتباه در سیاست خارجی آمریکا در دولت ترامپ خروج آمریکا از برجام بود. در همین حال بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند که دولت بایدن با آهسته‌کاری در موفقیت آمریکا برای بازگشت به برجام و خروج ناگهانی از افغانستان، عراق و نیز عقب‌نشینی از بیشتر مناطق سوریه اشتباهات در سیاست خارجی آمریکا را تکرار کرده است و در همین حال تلاش کرد سیاست جایگزینی هند در آسیا به جای چین به منظور مهار چین را پیگیری و اجرایی کند.
آشکار کردن روابط پنهان رژیم صهیونیستی و شیوخ حاکم در خلیج‌فارس
سیاستی که دولت ترامپ در آشکار کردن روابط رژیم صهیونیستی و حاکمان در شیخ‌نشین‌های خلیج فارس تعریف کرده بود (در دولت بایدن هم تداوم دارد) برای گشایش راه تازه‌ای به منظور توسعه همکاری‌های اقتصادی و نظامی متحدان آمریکا و رژیم صهیونیستی از طریق امارات متحده عربی، کویت، بحرین، عمان، آل سعود، هند و… برای مقابله با توسعه نفوذ چین در منطقه در ماه آگوست ۲۰۲۰ اعلام و تعریف شد.
افزایش تقاضا برای مصرف انرژی در هند
در همین حال آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) گزارشی منتشر کرد و نشان داد که میزان تقاضا برای مصرف انرژی در هند از اتحادیه اروپا پیشی خواهد گرفت و هند به عنوان سومین کشور جهان، بیشترین سهم از رشد تقاضای مصرف انرژی را با ۲۵ درصد در دو دهه آینده خواهد داشت. در نتیجه تا سال ۲۰۳۰ میلادی انتظار می‌رود که تقاضا برای مصرف انرژی در هند حدود دو برابر و یا بیشتر افزایش پیدا کند و تا سال ۲۰۴۰ میلادی اقتصاد هند از نظر تولید ناخالص داخلی با کشوری نظیر ژاپن برابری خواهد کرد.
اشتباه راهبردی آمریکا درباره هند
آمریکا بر این تصور بود که هند خواهان ایفای نقش مهم‌تری در بازار جهانی انرژی است، به طوری که سایمون واتکینز در اویل‌پرایس دات‌کام نوشته است روابط و نفوذ هند در امارات متحده عربی که قرار است میزان حدود چهار میلیون بشکه نفت خامی که در روز تولید می‌کند را به روزی پنج میلیون بشکه برساند در تامین امنیت انرژی مورد نیاز هند ایفای نقش خواهد کرد. در تاریخ ۱۸ فوریه ۲۰۲۲ براساس گزارش اویل‌پرایس دات کام «سایمون واتکینز» وقتی که قیمت نفت خام در بازار‌های بین‌المللی از صد دلار در هر بشکه عبور کرد امارات متحده عربی و هند در بیانیه چشم‌انداز توسعه همکاری‌های مشترک تداوم همکاری‌های دوجانبه در صنعت نفت و گاز را مورد تاکید قرار دادند.
در همین حال ولادیمیر پوتین آن‌طور که سایمون واتکینز توضیح می‌دهد از وضعیت آشفته سیاسی داخلی آمریکا پس از خروج ناگهانی ارتش آمریکا از افغانستان و روی کار آمدن دوباره طالبان در افغانستان و نیز پایان یافتن ماموریت رزمی ارتش آمریکا در عراق بهره‌برداری کرد و با هند برای یک معامله بزرگ و گسترده به طور پنهان به توافق رسید که نتیجه آن در رای مشابه هند و امارات متحده عربی (رای ممتنع) در شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه تهاجم نظامی روسیه به اوکراین مشاهده شد.
شکست طرح آمریکا برای جایگزینی هند به جای چین
ماجرای رای ممتنع هند و امارات متحده عربی در سازمان ملل متحد برخلاف انتظار دولت آمریکا بود و این معنی را دربر داشت که طرح آمریکا برای جایگزینی هند در بازارجهانی انرژی به جای چین شکست خورده است. در همین حال رژیم صهیونیستی بر سر دوراهی بزرگی قرار گرفته بود و آن اینکه تهاجم روسیه به اوکراین را محکوم کند و یا از الیگارشی حاکم در اوکراین که متشکل از یهودیان ثروتمند و صاحب قدرت اوکراین هستند و رییس‌جمهور اوکراین هم یهودی است حمایت کند. دولت رژیم اشغالگر قدس از این واهمه داشت که چنانچه علیه روسیه رای بدهد روسیه از ادامه همکاری‌ها در سوریه با رژیم صهیونیستی خودداری خواهد کرد. به همین دلیل سعی کرد به عنوان میانجی ایفای نقش کند که شکست خورد و سرانجام و از روی ناچاری به قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در روز یازدهم اسفندماه ۱۴۹۹ علیه روسیه رای داد.
قرارداد «ایندین اویل» و «روزنفت»
سایمون واتکینز مدعی است که اویل‌پرایس دات کام به طور انحصاری توانست این خبر را منتشر و اطلاع‌رسانی کند که در اواسط ماه دسامبر سال ۲۰۲۱ شرکت بزرگ نفتی دولتی روسیه «روزنفت» قراردادی با شرکت دولتی هندی «ایندین اویل» امضا کرد که براساس آن تا پایان سال ۲۰۲۲ روسیه به هند حدود ۱۵ میلیون بشکه نفت خام صادر می‌کند. قرارداد امضا شده بین ایندین اویل و روزنفت یکی از ۲۸ قراردادی بود که در سفر ولادیمیر پوتین و دیدار پوتین با نخست‌وزیر هند نارندرا مودی علاوه بر نفت و گاز دربرگیرنده کشتی‌سازی، همکاری‌های نظامی، فولاد و غیره می‌شوند. در واقع تا سال ۲۰۳۵ میلادی هند و روسیه سی میلیارد دلار تجارت و پنجاه میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مشترک را برنامه‌ریزی کرده‌اند.
استقلال ایران در سیاست‌های بین‌المللی رای ممتنع ایران غرب را شگفت‌زده کرد
آمریکا و متحدان آمریکا به ویژه رژیم صهیونیستی منتظر بودند که جمهوری اسلامی ایران در رای‌گیری برای قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد که از روسیه خواسته به عملیات نظامی در اوکراین پایان دهد، رای منفی بدهد، اما در کمال تعجب مشاهده کردند که در رای‌گیری یازدهم اسفندماه ۱۴۰۰ ایران همراه سایر کشورها به این قطعنامه رای ممتنع داد.
در واقع برخی از ناظران آگاه رای ممتنع ایران در سازمان ملل را شکستی دیگر در سیاست‌های طراحی‌شده آمریکا و رژیم صهیونیستی در خلیج فارس و خاورمیانه ارزیابی کردند که حاکی از استقلال نظام جمهوری اسلامی ایران و عدم وابستگی به مدعیان ابرقدرتی در جهان است.
کارشناسان صاحب‌نظر اقتصاد انرژی در اروپا معتقدند زمان آن فرارسیده که اروپاییان در مذاکرات برجام در وین برای تامین امنیت انرژی مورد نیاز مردم اروپا مستقل از سیاست‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی تصمیم‌گیری کنند و اشتباهات‌شان در روابطی که تاکنون با تهران داشتند را جبران کنند.
* کارشناس بین‌المللی انرژی
لینک کوتاه :
