پیام سفر گروسی

فریدون مجلسی *

مدیرکل آژانس انرژی اتمی دیروز به ایران آمد و این سفر از جهاتی قابل توجه است. اینکه او به ایران آمده نشان می‌دهد که آنها ایراداتی را به رویکرد ایران وارد می‌دانند. یعنی علائمی را از مواد رادیواکتیو در جاهایی ‌شناسی کرده‌اند و آلودگی دیده‌اند یا لازم می‌دانند که در مورد برخی اقدامات توضیح داده شود. بنابراین سفر گروسی به تهران یا برای حل و فصل مسائل است و یا نوعی اتمام حجت. به این معنا که اگر قصد همکاری ندارید، وقت را برای مذاکره تلف نکنیم!

برای پیش‌بینی اینکه توافقی بین ایران و طرف‌های برجامی صورت می‌گیرد یا خیر. اما غیر از اینکه گروسی در تهران به چه نتیجه‌ای می‌رسد، باید به این توجه داشت که هیات مذاکره‌کننده دولت اصولگرا تا چه حد به صورت جدی خواهان حل مساله و احیای برجام است. به هرحال آنها از ابتدا با برجام مخالف بودند و دلیلی ندارد که به فکر احیای آن باشند. از آنجا که اکثریت ملت در دو نوبت آرای خود را به کلید رفع تحریم داده بودند، ممکن است این نیاز احساس شده باشد که باید مردم را توجیه کرد که دولت خواسته برجام را احیا کند اما طرف مقابل نخواست و برجام را به هم زد. این برداشت اگرچه منفی و بدبینانه است اما ناشی از عملکردهای قبلی مثل آتش زدن برجام و… است.

احتمال دیگر اما این است که واقعا در جریان این مذاکرات به نتیجه‌ای رسیده باشند. درباره به نتیجه رسیدن اما نشانه‌های مثبت و منفی وجود دارد. نشانه مثبت این است که برخلاف دوره‌های مذاکره که یک موشکی انداخته، کشتی گرفته می‌شد و… شاهد چنین اقداماتی نیستیم و ممکن است نهادهای اصلی قدرت که تاکنون مخالف برجام بودند، اکنون که از تحریم زیان‌های بسیاری دیده‌اند نرمش به خرج داده باشند. این مسائل را نمی‌دانیم و آنچه گفته می‌شود حدس و گمان است.

مساله منفی اما این است که حتی اگر مذاکرات به نتیجه برسد و تحریم‌ها را بردارند و ایران شروع به صادرات کند، فایده‌ای نخواهد داشت چون در قبال این صادرات باید پول گرفت. همین الان شاهدیم که صادرات انجام می‌شود اما بخش مهمی از پول حاصل از آن به دست دلالان می‌رسد. لذا این سوال مطرح است که اگر قرار است تحریم‌ها برداشته شود، چرا FATF همین‌طور بلاتکلیف مانده و گروگان گرفته شده است؟ اگر امکان مبادله پولی فراهم نشود، لغو تحریم فایده نخواهد داشت. با این منطق ایران هم می‌تواند اجازه هیچ مبادله پولی را ندهد اما عضو FATF باشد. بر این اساس حل نشدن FATF به معنی آن است که نمی‌خواهند راه گشایشی در روابط اقتصادی ایران باز شود.

به رغم همه‌ اینها، مدیرکل آژانس به ایران آمد و باید دید که سفر او چه تاثیری در روند مذاکرات دارد. اگر او در این سفر راضی نشود قاعدتا موضوع به شورای حکام ارجاع شده و مسیر جریان عوض خواهد شد. اگر هم راضی شود اما در رویکرد منطقه‌ای و بین‌المللی ایران تغییری به وجود نیاید، تصور نمی‌کنم که نتیجه‌ای حاصل شود.

نکته دیگر این است که دولت‌های غربی بعد از جریان اشغال اوکراین به این نتیجه رسیده‌اند که منابع عرضه انرژی به خصوص نفت و گاز باید از منابع متعدد برآورده شود. از این رو مایل هستند که در آینده ایران هم مثل روسیه و قطر سهمی ببرد.

* دیپلمات پیشین