رفع آخرین مانع در مسیر توافق

امیرعلی ابوالفتح *

رافائل گروسی مدیرکل سازمان انرژی اتمی دیروز به تهران آمد و با مقامات مربوطه در سازمان انرژی اتمی و وزیر خارجه کشورمان گفت‌وگو کرد. در تحلیل سفر او و بررسی نتایج آن و تاثیرش بر روند مذاکرات هسته‌ای باید به این نکته توجه داشت که به طور معمول اختلافات در جریان مذاکره حل شده و بعد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وارد عمل شده و مسائل فنی را بررسی می‌کند. دفعه قبل هم همین روال طی شد و آقای آمانو سفری به تهران داشت و از پارچین هم بازدید کرد.

صحبت‌های دیروز آقای گروسی مبنی بر اینکه اگر اختلافات با آژانس حل نشود، احتمالا توافقی در وین حاصل نخواهد شد، نیز همین را نشان می‌دهد و بدون توافق با آژانس، به احتمال قریب به یقین، توافق در وین هم حاصل نمی‌شود.

از آنجا که ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی- به استناد اخبار- توافق کردند و آقای گروسی هم ابراز رضایت کرده، می‌توان گفت که توافق در وین قابل دستیابی است. حالا برخی گمانه‌زنی می‌کنند که این توافق روز دوشنبه صورت می‌گیرد و برخی هم معتقدند که ممکن است یکی، دو روز تاخیر، پیش آید. در مجموع اما تصور می‌شود که توافق به دست آید و کارها خوب پیش رود. با این وجود این مساله تضمین‌شده نیست و تا روزی که رسما اعلام نشود که توافق به دست آمده هر اتفاقی ممکن است رخ دهد. هم ممکن است که مذاکرات نتیجه‌بخش باشد و هم اینکه دوباره برای تکمیل مذاکرات و رفع اختلافات باقیمانده فرصت بگیرند.

درباره عوامل احتمالی که ممکن است مانع حصول توافق شود، باید به این اشاره کرد که احتمال دارد آن چند مورد اختلاف اصلی بین ایران و آمریکا هنوز به نتیجه نرسیده باشد. اینکه تعداد تحریم‌هایی که آمریکایی‌ها برداشته شدن آن را وعده می‌دهند با انتظاری که ایران دارد منطبق است یا خیر، می‌تواند یکی از این عوامل باشد. همچنین اینکه اطمینان خاطر ایران برای عدم خروج دوباره آمریکا از برجام حاصل شده باشد یا خیر و چه تضمینی اخذ شده باشد، می‌تواند یک عامل دیگر باشد. بخشی از موضوعات فنی هم وجود دارد که طرف مقابل درباره آن ابراز نگرانی می‌کند. مثلا اینکه سرنوشت سانتریفیوژهای نسل جدید ایران چه می‌شود یا برنامه‌های طرح و توسعه ایران چه خواهد شد. اینها نیز از جمله عواملی است که می‌تواند به ناکامی این دور از مذاکرات منجر شود یا مذاکرات را طولانی کند.

بر اساس تجربیات قبلی وقتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وارد موضوعی می‌شود، یعنی کار از دیپلمات‌ها به بخش فنی که مسوول آن آژانس است، واگذار شده است. به خصوص وقتی مدیرکل آژانس یعنی بالاترین سطح نهاد نظارتی بر فعالیت‌های هسته‌ای خودش به ایران می‌آید، یعنی مساله در حال عبور از بخش فنی است. اینکه در شرایط فعلی که وضعیت اوکراین آنقدر بحرانی است و آن اتفاقات برای نیروگاه اوکراین رخ داده، اعلام می‌شود که گروسی اول به ایران و بعد به اوکراین می‌رود نشان‌دهنده اهمیت موضوع و شرایط است.

مسائل فنی بین ایران و آژانس را شاید بتوان آخرین مانع در مسیر توافق وین دانست و اگر حل شود، دیگر دیپلمات‌ها هم نگرانی نخواهند داشت و رسیدن به توافق امکان‌پذیر می‌شود.

* تحلیلگر مسائل بین‌الملل