فرصت‌های رفع تحریم

به گزارش جهان صنعت نیوز: تازه‌ترین اخبار برجامی نیز از توقف مذاکرات احیای برجام برخلاف پیش‌بینی‌های قبلی حکایت دارد. از نگاه کارشناسان، یکی از مهم‌ترین پیامدهای احیای برجام برای اقتصاد ایران جذب سرمایه خارجی است، آن هم اقتصادی که در سال‌های اخیر با رشد منفی سرمایه‌گذاری مواجه بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اقتصاد ایران با ۹ میلیارد دلار در ردیف کشورهای با کم‌ترین بدهی خارجی در جهان قرار دارد. بنابراین می‌توان گفت که احیای برجام دو مسیر مهم برای تامین هزینه‌های اقتصاد پیش‌روی ایران قرار می‌دهد. مسیر نخست جذب سرمایه‌های خارجی است به طوری که شرکت‌های خارجی تامین‌کننده اعتبار در اجرای پروژه‌های اقتصادی با شرکت‌های داخلی در ایران مشارکت می‌کنند.

این همان مساله‌ای است که می‌تواند پایانی باشد بر سال‌ها تشکیل سرمایه منفی و توقف سرمایه‌گذاری در طرح‌های اقتصادی. مسیر دوم اما همان روش‌های قرضی است، به طوری که ایران به دلیل پیوستن به جامعه جهانی می‌تواند از نهادهای بین‌المللی وام‌های کلان بگیرد و صرف پروژه‌های زیرساختی و زیربنایی کند. هرچند به نظر می‌رسد ایران پتانسیل‌های جذب نقدینگی و سرمایه‌های خارجی را در صورت توافق با غرب دارد اما آیا با جذب این منابع همه گره‌های اقتصادی ایران باز خواهند شد؟

دو شیوه تامین مالی

در سال‌هایی که تحت فشار تحریم‌ها بوده‌ایم فرصت‌های بسیاری از اقتصاد ایران ربوده شده است. شاید مهم‌ترین آن جذب سرمایه خارجی و استفاده از منابع خارجی برای تامین مالی داخلی باشد. اگر نگاهی به شاخص‌های عملکردی اقتصاد ایران بیندازیم به روشنی می‌بینیم که تحریم‌ها امکان صادرات نفت را از بین برده و دولت را در تنگنای مالی شدیدی قرار داده است. هرچند سیاستگذاران در صدد شناسایی روش‌های پایدار و غیرتورمی برای تامین مالی بوده‌اند اما به دلیل وابستگی بسیار زیاد اقتصاد به درآمدهای نفتی این مساله راه‌حل موثری برای تامین هزینه‌های اقتصاد نبوده است. از نگاه کارشناسان یکی از مسائل بسیار نگران‌کننده امروز کشور منفی بودن روند جذب سرمایه‌گذاری است. داده‌های چند سال اخیر نیز نشان می‌دهد که میزان استهلاک از تشکیل سرمایه ثابت پیشی گرفته که حکایت از توقف سرمایه‌گذاری در اقتصاد دارد. این مساله زنگ خطری برای تعمیق رکود و تعطیلی بسیاری از واحدهای تولیدی بوده است. از همین‌رو است که بسیاری رفع تحریم را فرصت مناسبی برای جذب سرمایه و تولد دوباره بسیاری از واحدهای تولیدی و صنعتی می‌دانند. به طور کلی بعد از رفع تحریم ایران می‌تواند از دو طریق منابع مالی جذب کند؛ روش نخست سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی است و دومی استقراض خارجی و فاینانس. اینکه کدام یک از این دو مناسب حال اقتصاد ایران باشد به وضعیت عمومی کشور بعد از رفع تحریم‌ها بستگی دارد.

وضعیت مذاکرات

در ماه‌های اخیر جلسات فشرده‌ای برای رفع تحریم‌ها برگزار بوده و عمده اخبار منتشره امیدوار‌کننده به نظر می‌رسد. حتی در روزهای گذشته نیز گفته می‌شد که قبل از پایان سال‌جاری توافق انجام خواهد شد. اما روز گذشته خبری مبنی بر توقف مذاکرات احیای برجام منتشر شد. این خبری است که از سوی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا منتشر شده و نشان می‌دهد که «مذاکرات وین برای احیای برجام به دلیل آنچه عوامل بیرونی خوانده‌اند، متوقف شده است.» همان‌طور که مشخص است وضعیت مذاکرات با وجود خوش‌بینی‌ها کماکان در ‌هاله‌ای از ابهام قرار دارد و معلوم نیست که چه سرنوشتی در انتظار برجام خواهد بود. بدیهی است تداوم تحریم‌ها آسیب‌ها و مشکلات اقتصاد ایران را عمیق‌تر می‌کند و بر چالش‌های موجود می‌افزاید. اما در صورتی که چانه‌زنی‌ها در نهایت به رفع تحریم‌ها بینجامد فرصت‌های بسیاری پیش ‌روی اقتصاد ایران خواهد بود. همان‌طور که گفته شد بعد از پیوستن ایران به جامعه جهانی، قادر به جذب سرمایه‌های خارجی خواهیم بود که می‌تواند زمینه‌ساز رشد و شکوفایی اقتصادی شود. در صورتی که شرکت‌های فعال در اقتصاد ایران قادر به مشارکت با شرکت‌های خارجی شوند می‌توانند سرمایه‌های کلانی را از این طریق جذب کنند. این همان روشی است که برای پیشرفت صنعتی و فعالیت دوباره بسیاری از واحدهای تولیدی ضروری است. از نگاه کارشناسان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی یکی از بهترین روش‌ها برای تامین هزینه‌های اقتصاد و جان تازه بخشیدن به واحدهای صنعتی است.

روش‌های قرضی

اما روش دوم، یعنی استقراض و فاینانس نیز می‌تواند از بسیاری از مشکلات امروز اقتصاد ایران گره‌گشایی کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اقتصاد ایران به دلیل بدهی‌های خارجی اندکی که دارد پتانسیل کافی برای استفاده از روش‌های قرضی را دارد. بر اساس آخرین آمار منتشره، میزان بدهی خارجی ایران به حدود ۹ میلیارد دلار رسیده است. بدیهی است تحریم، یکی از موانع اصلی در استفاده از روش استقراض برای تامین هزینه‌های اقتصاد ایران محسوب می‌شود و رفع تحریم این فرصت را به اقتصاد ایران بازمی‌گرداند. یکی از نکات قابل توجه تورمی است که در سایه بحران کرونا بر اقتصاد جهانی تحمیل شده است، مساله‌ای که کشورهای غربی را برآن داشته تا با افزایش نرخ بهره با افزایش بیشتر تورم مقابله کنند. بدیهی است به دلیل بالا بودن حجم منابعی که در چند سال اخیر به اقتصاد این کشورها تزریق شده افزایش نرخ بهره به تنهایی نمی‌تواند به جنگ افزایش قیمت‌ها برود. از همین روست که کشورهای تراز اول جهانی با وام‌دهی و تزریق نقدینگی مازاد خود به کشورهای وام‌گیرنده می‌توانند بر بخشی از این مساله فائق بیایند. بنابراین در شرایط فعلی همه زمینه‌های لازم برای استقراض و استفاده از سرمایه خارجی (در صورت توافق) برای اقتصاد ایران فراهم است. با توجه به رکودی که در سال‌های اخیر نیز بر اقتصاد کشورمان تحمیل شده، روی آوردن به روش‌های مختلف تامین مالی برای عبور از دوران گذار اقتصادی لازم و ضروری است.

تعلل در رفع تحریم

بسیاری از کارشناسان در ماه‌های اخیر نیز بارها نسبت به تبعات مذاکرات دیرهنگام هشدار داده‌اند و این مساله را یکی از دلایل اصلی تعمیق رکود و چالش‌های اقتصادی عنوان کرده‌اند. عبدالناصر همتی رییس سابق بانک مرکزی حتی به تازگی گفته که «با برگشت دیرهنگام به مذاکرات برجام، بیش از این فرصت رشد اقتصادی را با مذاکره از طریق ۵ واسطه ناهمگون و ذینفع از دست ندهید. با قیمت فعلی نفت، هزینه فرصت صرفا تاخیر در افزایش صادرات نفت‌خام، ماهانه چهار میلیارد دلار است. از تلاش‌ها برای نیل به توافق حمایت کنیم.» بنابراین رفع تحریم فرصت‌های بسیاری اعم از افزایش فروش نفت، سرمایه‌گذاری خارجی و استفراض پیش‌روی اقتصاد ایران قرار می‌دهد که استفاده از این فرصت می‌تواند زمینه‌ساز عبور تدریجی از چالش‌های سال‌های گذشته باشد. اما تعلل در این مسیر و تاخیر در احیای برجام بدون شک به ماندگاری مشکلات خواهد انجامید.

اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژه