آثار ایجاد وقفه در مذاکرات هسته‌ای
به گزارش جهان صنعت نیوز: دیروز بعدازظهر بود که جوزف بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در صفحه توئیتر خود از توقف مذاکرات خبر داد و نوشت: «به دلیل عوامل خارجی به مکث در گفت‌وگوهای وین نیاز است.» او با اشاره به اینکه «متن نهایی اساسا آماده و روی میز است» تاکید کرد که «به‌عنوان هماهنگ‌کننده، من به همراه تیمم به ارتباط با همه اعضای برجام و ایالات‌متحده برای غلبه بر وضعیت فعلی و توافق ادامه خواهم داد.»
این وضعیت البته طرف ایرانی را زیاد نگران نکرد چون دیدیم که سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: وقفه اعلام‌شده در مذاکرات وین می‌تواند زمینه‌ساز حل موضوعات باقی‌مانده و بازگشت نهایی باشد.» او با اشاره به اینکه «دستیابی به موفقیت در گفت‌وگوها تمرکز اصلی همه طرف‌ها خواهد بود» تاکید کرد: «هیچ عامل خارجی‌ای بر اراده مشترک ما برای حرکت به سمت یک توافق جمعی اثر نخواهد گذاشت.»
چرا مذاکرات متوقف شد
وقفه در مذاکرات درحالی اعلام شد که این موضوع تقریبا از یک روز قبل از آن هم قابل حدس بود. از یک طرف شرط و شروط مواضع اخیر روسیه نگرانی‌هایی را درباره ایجاد وقفه در مذاکرات ایجاد کرده و از سوی دیگر با توجه به برخی اظهارات و مواضع گمان می‌رفت که برخی موارد اختلافی و مطالبات ایران از جمله لغو تحریم برخی نهادها مساله‌ساز شده است. به خصوص وقتی امیرعبداللهیان تاکید کرد «برخی مباحث که مرتبط با قهرمانان ملی ماست قابل مذاکره نیست». وزیرخارجه ایران این نکته را در گفت‌وگو با بورل عنوان و تاکید کرده بود که «طرح برخی درخواست‌های جدید از سوی آمریکا هیچ گونه توجیه منطقی نداشته و با مواضع این کشور در مورد دستیابی سریع به توافق در تناقض است». او گفت: «موضوعات اصلی و لغو موثر تحریم‌ها نباید تحت تاثیر زیاده‌خواهی طرف آمریکایی قرار گیرد. آمریکا نمی‌تواند به بهانه فشار افکار عمومی کشورش، هر روز حرف جدید و متفاوتی را از طریق هماهنگ‌کننده به ما منتقل کند. اگر طرف آمریکایی مشکل افکار عمومی را دارد، باید بگویم ما هم مشکل افکار عمومی را در ایران داریم. آنها با حساسیت و دقت بالایی تحولات را رصد و از دولت پاسخگویی و رفع موثر تحریم‌ها و حفظ توان بالای هسته‌ای صلح‌آمیز را مطالبه می‌کنند.»
بعد از این حرف‌های وزیرخارجه ایران تقریبا معلوم بود که کار بیخ پیدا کرده اما خبرگزاری رسمی دولت یعنی ایران احتمال توقف در مذاکرات را تکذیب کرد؛ تکذیبی که زیاد دوام نیاورد و با اعلام خبر ایجاد وقفه در مذاکرات بی‌اعتبار شد.
حالا دیگر در روند مذاکرات رسما وقفه ایجاد شده و با توجه به آنچه مقامات ایرانی از خواسته‌های آمریکایی‌ها گفته‌اند، تاکیدشان بر مواضع قبلی خود و حتی توئیت اخیر رییسی که نوشته بود «دولت در گام اول، خنثی‌سازی تحریم‌ها را با جدیت پیگیری کرد و در گام دوم در مذاکراتی کاملا عزتمندانه به دنبال رفع تحریم‌ها است. دولت مردمی مذاکرات را کاملا براساس چارچوب تعیین‌شده از سوی مقام معظم رهبری دنبال می‌کند و از هیچ یک از خطوط قرمز اعلام‌شده عقب‌نشینی نکرده و نخواهد کرد» به نظر نمی‌رسد که به این زودی‌ها شاهد تغییر و تحولی باشیم.
بر مدار سابق
اینکه احیای برجام در ادامه این مذاکرات و به این زودی‌ها ممکن نیست را البته ما نمی‌گوییم و نظر تحلیلگران است. مثلا فریدون مجلسی دیپلمات پیشین که از ابتدا هم نسبت به آینده این مذاکرات بدبین بود، وقفه فعلی را ناشی از رویکرد آمریکایی‌ها می‌داند. او در گفت‌وگو با «جهان صنعت» گفت: «آنطور که گفته شده ارائه شرایط جدید از طرف آمریکایی‌ها موجب توقف مذاکرات بوده است و نمی‌دانیم که منظور دقیقا چیست چون جدید یعنی چیزی که در متن قبلی برجام نبوده باشد.»
وی این تصمیم هیات‌های مذاکره‌کننده را با شرط و شروط روس‌ها که پیش‌تر بیم توقف مذاکرات را ایجاد کرده بود، بی‌ربط دانست و گفت: «فکر می‌کنم که در ارتباط با روسیه باید برای ایران تسهیلاتی ارائه شود. چون مزیت امروزی ایران این است که با خروج نفت و گاز روسیه از غرب، ایران جایگزین شود یعنی حتی اگر عربستان و امارات هم آماده ارائه نفت و گاز باشند، دنیا خرید از ایران را ترجیح می‌دهد تا تمام تخم‌مرغ‌های خود را در سبد عربی قرار ندهد. این مزیت ایران باید شرایط را بهتر می‌کرد اما دیدیم که آمریکایی‌ها شرط جدید گذاشته‌اند و این به نظر عجیب می‌رسد.»
مجلسی ادامه داد: «شرایط که گفته می‌شد روس‌ها دارند وقتی مورد توجه بود و گفته می‌شد مشکل‌ساز است که هنوز انفجار در پلایشگاه ریاض صورت نگرفته بود. این انفجار با پهپاد بود و می‌دانیم که آنها هم پهپاد را یک ابزار ایرانی می‌دانند نه یمنی.»
این دیپلمات پیشین گفت: «نکته قابل توجه دیگر این است که آمریکایی‌ها گفته‌اند که دو محموله نفتی که ایرانی تشخیص داده‌اند را در روزهای اخیر توقیف کرده‌اند و این با آن بحثی که غرب به نفت ایران نیاز دارد، مغایرت دارد و در این وضعیت به هم ریختگی بیشتری ایجاد می‌کند!
وی در پاسخ به اینکه اکنون مذاکرات هسته‌ای چه چشم‌اندازی خواهد داشت، گفت: «چشم‌اندازی نیست و به نظر من همین وضعی که تا حالا طی شده هفت، هشت، ده سال دیگر هم باید ادامه یابد.»
مجلسی در ادامه گفت: «به نظر من هدف از این مذاکرات رسیدن به یک تفاهم و توافق به منظور بهره‌مند شدن ملت ایران نیست. به نظر من این مذاکرات ابزاری برای تاکید بر مواضع ایدئولوژیک ایران است که شاهدیم به همه مسائل دیگر ارجح دانسته می‌شود.»
وی یکی دیگر از چالش‌های جدی در این مذاکرات که شاید در نتیجه فعلی نقش داشته باشد را اصرار ایران به حذف نام سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی دانست. او گفت: «اینکه حذف سپاه از لیست تروریستی صورت بگیرد مستلزم این است که سپاه تهدید نابودسازی اسراییل را کنار بگذار و این غیرممکن است و ایران در این خصوص تغییر سیاست نمی‌دهد.»
نتیجه انتظارات
پیش‌بینی مجلسی این است که تا چندین سال بعد هم آش همین آش و کاسه همین کاسه باشد، اما این اصلا به صلاح ملت و مملکت نیست. فشار اقتصادی و معیشتی موجود طاقت مردم را طاق کرده و این اصلا خبر خوبی نیست. برای همین هم بسیاری از تحلیلگران با وجود وقفه ایجادشده به مذاکره‌کنندگان و تصمیم‌گیرندگان ایرانی توصیه می‌کنند که با واقع‌بینی بیشتری به اوضاع نگریسته، انتظارات را تعریف کرده و مذاکره کنند. یکی از این تحلیلگران علی بیگدلی است. او که طی هفته‌های اخیر به مرور از میزان خوش‌بینی‌اش به ثمربخشی این دور از مذاکرات کاسته شده، معتقد است که ایجاد وقفه در روند مذاکرات قابل پیش‌بینی بود.
بیگدلی در تحلیل چرایی و آثار وقفه‌ای که در روند مذاکرات ایجاد شده، به «جهان صنعت» گفت: «این توقف در مذاکرات ربطی به مواضع روسیه ندارد چون آمریکایی‌ها هیچ واکنش مثبتی نسبت به تقاضای روسیه از خود نشان نداده‌اند.»
او معتقد است که «انتظارات بیش از حد ایران که نتوانسته هنوز محافل داخلی را راضی کند تا همه تحریم‌ها برداشته نشود، با مخالفت مواجه شده است.»
بیگدلی گفت: «چند روز قبل هم یکی از مقامات آمریکا اعلام کرد که امیدی به حل و فصل مذاکرات وین نداریم اما این سفر آخری که آقای باقری به تهران آمد و برگشت حکم اتمام حجت را داشت. ایران چون نتوانست سطح انتظارات را کاهش دهد و فضای داخلی را مهیا کند، کار به اینجا رسید و قابل پیش‌بینی هم بود که مذاکرات با شکست مواجه شود.»
وی توضیح داد: «ایران می‌خواهد همه تحریم‌ها ذیل تحریم‌های برجامی حل و فصل شود و آمریکایی‌ها با این کار موافقت نمی‌کنند. چند تا تحریم درباره سپاه پاسداران و بیت رهبری و موسسات زیر مجموعه آن هم مطرح است اما اصل قضیه این است که ایران می‌خواهد همه تحریم‌ها در کنار تحریم‌های برجامی لغو شود. به نظر نمی‌رسد که آمریکا با این کار موافقت کند. به خصوص با توجه به اینکه از طرف کنگره هم فشارهایی به دولت بایدن و مذاکرات برجامی وارد می‌شود. رییس سازمان سیا هم گفته بود که تا تهدیدات منطقه‌ای ایران برطرف شود، نمی‌توانیم به یک تفاهم کلی برسیم. دقت کنید که ما چهار نوع اختلاف و تحریم داریم که شامل تحریم‌های برجامی، حقوق بشری، موشکی و منطقه‌ای می‌شود. همه اینها باید با هم حل شوند. آمریکایی‌ها می‌خواهند بعد از لغو تحریم‌های ذیل برجام درباره بخش‌های دیگر هم مذاکره شود و ایران تاکنون موافقت نکرده و اصرار دارد که همه تحریم‌ها باید به صورت یکجا رفع شود.»
منتظر مشکلات بیشتر
بیگدلی مواضع روسیه در ایجاد وقفه در مذاکرات را خیلی موثر ندانسته و معتقد است که بزرگ شدن این مساله به خاطر فضای بین‌المللی علیه روس‌ها است. با این حال بهتر بود که ایران با صدور یک بیانیه از سوی شورای عالی امنیت به نحوی اعلام می‌کرد که روسیه حق ندارد چنین انتظاری داشته باشد.
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی حتی اصراری که گفته می‌شد به حذف برخی نهادها از فهرست تحریمی وجود دارد را در این زمینه موثر ندانست و گفت: «آمریکایی‌ها با حذف سپاه از لیست تروریستی موافقت کردند و هیات مذاکره‌کننده هم از آنجایی که با این اقدام می‌تواند در داخل کشور برای خود یک پوشش امنیتی ایجاد کند تا اگر عیب و نقصی در توافق باشد، با توجه به خروج سپاه از لیست تحریم‌ها مورد نقد قرار نگیرد، از این بابت خوشحال بود. حتی تحریم دفتر رهبری و موسسات زیرمجموعه آن هم معافیت گرفتند اما معافیت‌هایی که جنبه تروریستی دارد و به خاطر فعالیت‌های منطقه‌ای و موشکی ایران هنوز باقی است و دیروز هم دیدیم که رهبری اشاره کردند ما نمی‌توانیم از تقویت بازوهای امنیتی و نظامی بگذریم. از آنجایی که تحریم‌های این بخش حل نشده است شاهد ادامه مشکلات با آمریکایی‌ها هستیم.»
وی تاکید کرد: «به نظر من ایران در حال اشتباه است و حتی اظهارنظر برخی مقامات ما هم در این شرایط مطلوب نیست. با توجه به این شرایط بسیار تنگ و تاریک اقتصادی و فشارهای معیشتی که به مردم وارد می‌شود، هیچ راهی نداریم غیر از اینکه با آنها توافق کنیم و مساله برجام به یک شکل و صورتی حل شود.»
بیگدلی در پاسخ به اینکه با این شرایط، چه چشم‌اندازی قابل ترسیم است؟ گفت: «همان‌طور که قبلا هم در مصاحبه با «جهان‌صنعت» گفتم، این وضعیت برای ما خیلی مهم است چون ممکن است که دلار در کمتر از یک ماه به ۴۵ هزار تومان برسد. بنابراین با توجه به مشکلاتی که داریم از جمله کسری بودجه و فضای اقتصادی سختی که به مردم فشار می‌آورد، باید در سال جدید منتظر مشکلات خیلی بیشتری باشیم.»
اینکه دلار چند تومان می‌شود یا این وضعیت چند وقت ادامه می‌یابد، اینکه برجام کی احیا می‌شود یا اصلا می‌شود یا نمی‌شود؛ اصلا معلوم نیست و چاره‌ای هم غیر از انتظار نیست. انتظاری که با توجه به آنچه تحلیلگران می‌گویند خیلی توام با خوشبینی و امیدواری نیست.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :