آشفتگی در صنعت پتروشیمی

به گزارش جهان صنعت نیوز:  شرایط بازار جهانی محصولات پتروشیمی در سایه افزایش قیمت نفت، حسرت‌های بزرگی را برای صنایع پتروشیمی برجای گذاشته، حسرت اینکه ای‌ کاش تحریم‌ها نبود و ‌ای کاش گاز به اندازه کافی بود تا از قیمت‌های رویایی در بازارهای جهانی استفاده بیشتری می‌شد. با این وجود همین حرکت لنگان این صنعت هم مانع از رکوردزنی در صادرات آنها نشده است. به گفته معاون وزیر نفت درآمد صنعت پتروشیمی کشور از صادرات محصولات در سال ۱۴۰۰ به ۱۴‌ میلیارد دلار رسید. رقمی که چشم‌انداز امیدبخشی را پیش‌روی این صنعت قرار داده است.

با این حال، فعالان این صنعت می‌گویند، تعدد مراکز تصمیم‌گیر و ناهماهنگی دستگاه‌ها، مشکلات بسیاری را پیش‌روی این صنعت قرار داده است. به گفته احمد مهدوی‌ابهری دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایان پتروشیمی این صنعت به یک رگلاتوری یا تنظیم‌کننده مقررات نیاز دارد اما دولت این کار را انجام نمی‌دهد. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» از مجلس هم گلایه دارد و می‌گوید مجلسی‌ها در قانونگذاری بخش خصوصی را طرف مشورت قرار نمی‌دهند و در نظارت بر حسن اجرای قوانین هم ضعیف عمل می‌کنند. گفت‌وگو با احمد مهدوی‌ابهری را بخوانید.

صنایع پتروشیمی در سالی که رو به پایان است، با بازار جهانی غیرقابل پیش‌بینی‌ای روبه‌رو بودند. قیمت برخی محصولات رکوردهایی را ثبت کرد که تا پیش از این اتفاق نیفتاده بود. این موضوع باعث سودآوری شرکت‌ها به لحاظ درآمدهای صادراتی شد. با این حال هنوز گروهی از کارشناسان معتقدند که ایران در حوزه پتروشیمی، همچنان خام‌فروشی می‌کند، نظر شما چیست؟

این اظهارنظرها با واقعیت مطابقت ندارد. صنایع پتروشیمی ما تابع مستقیم قیمت نفت است. به نوعی مشتقات نفت، خوراک‌هایی که از منابع هیدروکربوری به دست می‌آید، به پتروشیمی تبدیل می‌شود. وقتی قیمت نفت افزایش می‌یابد، قیمت محصولات ما هم افزایش می‌یابد. درست است که صنایع پتروشیمی سود به دست آورده، اما خوراک را هم با قیمت بالا خریده کرده است.
درست است که قیمت محصولات پتروشیمی مانند نفت بالا رفته، اما تاکید می‌کنم که به همان نسبت صنایع ما خوراک را گران می‌خرند. وقتی گفته می‌شود محصول تولیدی یک واحد تولیدی بالاست، کسی نمی‌پرسد ورودی آن چیست؟ اگر ورودی آن (یعنی قیمت خوراک) ثابت بود، این صحبت ممکن است درست باشد. ولی ورودی هم بالا رفته است. در حالی که صنعت پتروشیمی امسال یکی از گران‌ترین قیمت خوراک را نسبت به پارسال تجربه کرده است. اولین دلیلش هم مشکل‌دار بودن فرمول خوراکی است که مغایر با قانون است. براساس قانون قیمت‌گذاری خوراک صنعت پتروشیمی مطابق با ‌هاب اروپا است. در حالی که نرخ گاز در‌ هاب اروپا، بیشتر متاثر از مسائل سیاسی است. از سویی اروپا تولید‌کننده انرژی نیست. اروپا وارد‌کننده است. آن مقداری هم که تولید می‌کند ۵۰ درصد نیازش را رفع نمی‌کند. اما متاسفانه شاهدیم که قیمت خوراک پتروشیمی ما به قیمت خوراک اروپا متصل شده است. یک ماه قبل دولت برای قیمت خوراک سقف گذاشت. سقف خوراک را پنج هزار تومان کرد. این موضوع در واحد‌های تولیدی ما به خصوص متانول کاملا تاثیر گذاشته است. البته همه محصولات پتروشیمی ما افزایش قیمت نداشتند. محصولی مثل متانول به ۳۲۰ تا ۳۴۰ دلار رسید، در صورتی که فقط قیمت گازش را تامین کرد. این شامل قیمت سایر محصولات مثل اکسیژن و یوتیلیوی‌ها نبود.

البته اوره هم رشد داشت، درست است؟

بله، اوره، ‌پلی‌اتیلن‌ها، پلیمری‌ها رشد کردند. ولی متانول اصلا رشد نکرد. امروز واحدهای متانولی در آستانه تعطیلی قرار دارند. البته تصمیم اخیر دولت یک مقدار شرایط را برای آنها تعدیل کرد. علاج این مشکل تعبیه یک فرمول شناوری است که در همه زمان‌ها پاسخگو باشد. این قانون هم باید به وسیله دولت و وزارت نفت اجرا شود.

مشکل دیگری که صنایع پتروشیمی امروز از آن رنج می‌برند، تعیین سقف و کف است. مثلا برای اتان سقف و کف گذاشته‌اند. گفته شد که ما هیچ‌وقت از ۲۲۰ دلار کمتر نمی‌دهیم. حال آنکه اتانی که در آمریکا معامله می‌شود حداقل ۳۰ تا ۴۰ درصد از قیمت ایران ارزان‌تر است. جالب اینکه فضای کسب‌و‌کار در آمریکا با ما قابل مقایسه نیست. تحریم هم ندارند و منافع مالی فراوان دارند. امکانات بسیاری برای سرمایه‌گذاران در آمریکا وجود دارد که در کشور ما نیست. اما شرایط قیمت‌گذاری ما از آنها بالاتر است.

باید سیاستگذاران و دولت تابع سیاست مجلس باشند. مجلس هم باید ریل‌گذاری‌اش صحیح باشد. براساس احساسات و بدون مطالعه و بررسی تصمیم نگیرد. تصمیم‌گیری‌های یک‌شبه برای صنعت پتروشیمی امنیت سرمایه‌گذاری در این صنعت را از بین می‌برد. در حالی که سیاستگذاران هرگز به این موضوع توجه نمی‌کنند که این پتروشیمی بود که در دوران تحریم‌های سخت و جنگ اقتصادی توانست کشور را نجات دهد و به اقتصاد ملی کمک کند. این صنعت مزیت ماست. وظیفه شرعی دولت و مجلس و همه دست‌اندرکاران است که این صنعت را حمایت کنند تا به جایگاه اصلی خود برسد.

ما نمی‌گوییم ضعف نداریم، اما این صنعت در دوران تحریم ۱۴۰۰ به میزان ۵/۸ درصد افزایش صادرات داشت. هشت درصد تولید را افزایش داد. این موارد شبیه یک معجزه است. این دستاوردها به خاطر وجود مدیران خوب و کارگران پرتلاشی است که در سرما و گرما و با مشکلات فراوان و موانعی که برای تولید و صادرات وجود داشت، کار را جلو بردند. امروز این صنعت افتخار کشور است. در راس همه صنایع کشور قرار دارد. عقل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی حکم می‌کند که از این صنعت حمایت کنیم. صنعتی که تولید ثروت می‌کند باید با تکمیل زنجیره‌های ارزش‌افزوده توسعه یابد.

ما به هیچ‌وجه به دنبال خام‌فروشی نیستیم. اتفاقا پتروشیمی مقابل خام‌فروشی ایستاده است. آن چیزی که از معادن استخراج می‌شود و به همان شکل صادر می‌شود؛ مانند معادن گاز و نفت یا معدن فلزات یا کانی‌های غیرفلزی خام‌فروشی. در حالی که محصولات پتروشیمی ارزش‌افزوده ایجاد کرده است. حتی محصولات پتروشیمی نیمه‌خام هم نیست. محصول نیمه‌خام مثل همین محصولات فولاد است که سنگ‌آهن تبدیل به کنسانتره می‌شود. کنسانتره تبدیل به آهن‌اسفنجی و در نهایت به شمش و محصولات نهایی مانند میلگرد و تیرآهن تبدیل می‌شود. در کشور ما امکان اینکه کنسانتره را به محصول بعدی زنجیره فولاد تبدیل کنیم وجود دارد، اما این زنجیره برای همه محصولات پتروشیمی صدق نمی‌کند. مثلا مجلس می‌گوید متانول، اوره و پلی‌اتیلن، نیمه‌خام است. ما اوره را چه کار کنیم؟ اوره را به کشاورزان می‌دهیم. اوره صادراتی هم برای کشاورزی استفاده می‌شود. یک نفر را نشان بدهید که بگوید اوره ایران مثلا در هند یا برزیل به جای کشاورزی به ۱۰ محصول دیگر تبدیل می‌شود. چنین تکنولوژی‌ای وجود ندارد.

سوال ما این است که اصلا چرا اوره را نیمه‌خام گذاشته‌اند؟ چرا به این صنعت ظلم می‌کنند. چرا غیرکارشناسی تصمیم می‌گیرند؟ چرا با بخش خصوصی مشورت نمی‌کنند. آیا اشکالی داشت که کمیسیون تلفیق با ما مشورت می‌کرد و می‌گفت بر اساس قوانین بالادستی اصل ۴۴، صنعت پتروشیمی و انجمن پتروشیمی نظر خود را بگویید؟ چرا این کار را نکرد و تصمیم غیرکارشناسی گرفت؟ این افراط و تفریط‌ها برای چیست؟

روزی می‌گویند ما جایزه صادراتی به شما می‌دهیم، معافیت صادراتی دارید. فردای آن روز معافیت صادراتی را حذف می‌کنند. اینها در زمین رقیب ما بازی می‌کنند. درباره متانول، شاید موضوع کمی متفاوت باشد. امکان تبدیل الفین (ام‌تی‌او) (ام‌تی‌پی) و زنجیره‌های مختلف وجود دارد. ولی آیا تکنولوژی آن در کشور وجود دارد؟ اگر تکنولوژی لازم این تبدیل را دارید پس این تکنولوژی را به ما هم بدهید.
گفتند شرکت ملی پتروشیمی در اسلام‌آباد غرب به صورت پایلوت تبدیل الفین را اجرا می‌کند، ما که هنوز ندیدیم. آیا شما می‌توانید به یک سرمایه‌دار بگویید که روی چیزی که نمی‌داند محصول نهایی‌اش درست به دست می‌آید یا نه، ۵۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کند؟ حتما نمی‌آید. وقتی به ما لایسنس نمی‌دهند با محصول متانول چه کار کنیم؟ واحد‌هایی مانند زاگرس داریم که به دنبال ام‌تی‌او است و بارها با چینی‌ها مذاکره کرده تا لایسنس بگیرد.
آقایان مجلس اول بیایند مسیر را هموار کنند بعد می‌توانند بگویند به شما فرصت می‌دهیم که حداقل ۵۰ درصد متانول تولیدی تبدیل به فرآورده‌های دیگر شود. به شرط آنکه اروپا یا چین به ما تکنولوژی و لایسنس بدهند.
اینکه گفته شود محصولات پتروشیمی خام است، نوعی تنبیه است تا تشویق. تعجب می‌کنیم در این کشور چرا آنقدر افراط و تفریط است. دلیلش هم البته معلوم است، چون تصمیمات غیرکارشناسی است و با اهل فن مشورت نمی‌کنند. اگر ما محصولی در صنعت پتروشیمی داریم که امکان تبدیلش به یک محصول دیگر وجود داشته باشد و ما انجام ندهیم، ما قبول داریم آن محصول نیمه‌خام است. اما چنین امکانی در این صنعت نیست. تنها می‌توانم بگویم متاسفم که به جای اینکه برای تولید مانع‌زدایی کنند، با قوانین مانع ایجاد می‌کنند.

دولت در نظر دارد که پروژه‌هایی تحت عنوان مگاپروژه‌های پتروشیمی در بودجه ۱۴۰۱و سال‌های بعد اجرایی کند، چقدر این پروژه‌ها توجیه اقتصادی دارند؟

برای توجیه اقتصادی مگاپروژه‌ها، شرط اول این است که ثبات اقتصادی داشته باشیم. قیمت خوراک منطقی باشد، آن وقت می‌توان گفت که این مگاپروژه‌ها می‌تواند توجیه اقتصادی داشته باشد. ولی اگر همین امروز راه بیفتند، در ضرر خواهند بود. در حال حاضر سرمایه‌گذار بخش خصوصی سرگردان است. چون هر روز یک تصمیم گرفته می‌شود. روزی گفته می‌شود معافیت مالیاتی لغو می‌شود. حتی معافیت‌های مالیاتی در منطقه‌های ویژه اقتصادی هم لغو می‌شود. سرمایه‌گذار در این شرایط با چه اطمینانی پولش را وسط بگذارد؟ همین امروز دولت گفته قیمت گازی که وارد نیروگاه‌های شما می‌شود، ۴۰ درصد قیمت خوراک است، در حالی که به نیروگاه‌های دولتی تقریبا رایگان می‌دهد. من وقتی سربار دولت نیستم، خودم برق تولید می‌کنم چرا باید تنبیه شوم؟ بعد دولت هم گاز را به من بخش خصوصی گران می‌دهد. نتیجه این می‌شود که بخش خصوصی از سرمایه‌گذاری پشیمان می‌شود. همه حرف تولیدکننده‌های پتروشیمی این است که ما ثبات اقتصادی می‌خواهیم. امنیت می‌خواهیم. امنیت اقتصادی در مقررات و قوانینی است که باید سال‌ها تغییر نکند. به سرمایه‌گذار اطمینان بدهد. بنابراین برای اینکه مگاپروژه‌ها ثبات و امنیت داشته باشند، باید به بخش خصوصی بها داده شود.

یکی از چالش‌های پیش‌روی صنایع پتروشیمی نرخ خوراک بود که امسال باعث بروز مشکلاتی شد، به نظر شما فرمول قیمت خوراک بر چه مبنا و استانداردی باید تعریف شود که هم شرکت‌ها سودآور شوند و هم انتقادهای ناشی از رانت که به صنایع پتروشیمی نسبت داده می‌شود، توجیه شود؟

رانتی که می‌گویند کذب است. این حرف‌ها را برای تخریب صنعت پتروشیمی مطرح می‌کنند. رانتی در صنعت خوراک پتروشیمی وجود ندارد. ما یکی از گران‌ترین خوراک‌های منطقه را می‌خریم. منطقه که هیچ، با آمریکا هم قابل مقایسه نیست که یک تولید‌کننده انرژی است. در حالی که اگر قانون را درست اجرا کنند مشکلات این صنعت حل می‌شود. وزارت نفت در دولت قبل به صورتی که تمایل داشته فرمول قیمت‌گذاری خوراک را نوشته است. به صراحت می‌گوییم که قانون را دور زده است.
پتروشیمی‌ها فرمول شناوری می‌خواهند. کسی دنبال رانت نیست. حداقل با همه موانعی که به دلیل تحریم‌ها سر راه ما قرار گرفت، به مانند منطقه به ما نگاه کنند. قانونگذار گفته که باید قیمت خوراک به گونه‌ای باشد که باعث جذب سرمایه‌گذار داخل و خارج شود. یعنی اگر شخصی خواست در قطر سرمایه‌گذاری کند، بیاید در ایران سرمایه‌گذاری کند. در حال حاضر بر‌عکس‌ شده؛ همه از ایران فرار می‌کنند. در قانون خوراک، وزارت نفت بخشندگی کرده است. خواسته از این درآمد ایجاد کند. مانند فرمول اتان که اصلا درست نیست. باید فرمول و آیین‌نامه‌هایش اصلاح شود. یک فرمول شناوری باشد که در همه زمان‌ها پاسخگو باشد. هیچ رانتی هم نمی‌خواهیم. ما حتی یک سنت نسبت به قیمت منطقه تخفیف نمی‌خواهیم.
همه تقاضای صنایع پتروشیمی این است که فرمول اصلاح شود. قیمت‌گذاری براساس ‌هاب اروپا بی‌معناست. باید این قیمت‌گذاری از فرمول خوراک حذف شود. در فرمول اتان باید تجدیدنظر شود. خوراک مایع هم باید بر اساس همان قانون قیمت‌گذاری شود. گفته می‌شود ۹۵ درصد فوب به شما مایع می‌دهیم. ما هم می‌گوییم این فوب شما کجاست که باید ۹۵ درصدش را بدهیم. می‌گویند محرمانه است و پنهان‌کاری می‌کنند. در حالی که به خارجی ارزان‌تر می‌دهند اما به ما گران‌تر می‌دهند. این موارد را مردم نمی‌دانند.

از دیگر چالش‌های پیش‌روی صنایع پتروشیمی، مساله کمبود گاز بود که سبب شد در سال ۱۴۰۰ تولید بسیاری از صنایع کاهش یابد، فوری‌ترین اقدام دولت در این زمینه چه می‌تواند باشد؟

یکی از چالش‌هایی که ما داریم این است که در زمستان چون تراز گاز کشور منفی می‌شود گاز صنایع به خصوص پتروشیمی‌ها را قطع می‌کنند. گاز را برای مصارف خانگی در نظر می‌گیرند. برعکس آنچه در دنیا اتفاق می‌افتد. دنیا اولویت را به صنایع و تولید می‌دهد. اما ما در ایران اولویت را به خانوارها می‌دهیم. درسال ۱۴۰۰ نزدیک به ۷۰۰ میلیون دلار صادرات ما به خاطر افت و قطع گاز کم شد. ضربه این افت تولید را اقتصاد ملی خورد. در حال حاضر دولت نتوانسته هیچ برنامه‌ریزی‌ای برای حل این مشکل انجام بدهد. البته که راهی هم جز سرمایه‌گذاری وجود ندارد. وقتی منابعی وجود ندارد، سرمایه‌گذاری هم انجام نمی‌شود.
وزارت نفت در تلاش است با تشکیل کنسرسیوم، سرمایه‌گذاران را وارد میدان کند که کمک کنند در میادین گازی سرمایه‌گذاری کنند. ولی سرمایه‌گذاران نسبت به این کار شک و تردید دارند. بحث بر سر اساسی‌ترین مسائل است؛ یعنی امنیت اقتصادی. چه تضمینی وجود دارد که دولت گاز پتروشیمی‌ها را دوباره در زمستان قطع نکند؟ حتی در قانون دیده شده که اگرچنین اتفاقی افتاد دولت باید به صنایع جریمه بپردازد یا از همان گاز خسارت را جبران کند. اما کدام نماینده با نظارت بر قانون گفته است که این موضوع چرا اجرا نشده است؟

دولت اخیرا ۴۸ پروژه بزرگ صنعتی را در دستور کار قرار داده است که برخی از این پروژه‌ها در حوزه پتروشیمی هستند، به نظر شما آیا می‌توان با اتکا به منابع داخلی این پروژه‌ها را اجرایی کرد؟ دیدگاه شما چیست؟

با این برخوردی که مجلس انجام می‌دهد و کمبود بودجه را با پول پتروشیمی و فولاد پر می‌کند، خیر به هیچ‌جا نمی‌رسد. همه این صحبت‌ها فقط حرف است و روی کاغذ است. منابع داخلی اصلا برای این پروژه‌ها پیش‌قدم نمی‌شوند. من نمی‌دانم که آیا نمایندگان مجلس اصلا توجه کرده‌اند که تفاوت قیمت اوره با قیمت واقعی چقدر است و پتروشیمی چقدر از دولت طلب دارد؟ همیشه دولت و مجلس به دنبال این هستند به نحوی از پتروشیمی پول بگیرند. این برخورد‌های دوگانه برای چیست؟ بنابراین به نظر من با منابع داخلی امکان توسعه و اجرای این پروژه‌ها وجود ندارد و باید فاینانس شود. نیاز است که منابع خارجی بیاید. حتی در صورت تحریم هم باز راه وجود دارد که ما می‌توانیم به طریقی از این منابع استفاده کنیم. اما به شرطی که در داخل هم ثباتی باشد. البته هلدینگ‌های بزرگ می‌توانند این سرمایه‌گذاری را انجام بدهند، در صورتی که ثبات و امنیت اقتصادی باشد.

صنایع پتروشیمی معتقدند که تعدد نهادهای تصمیم‌گیر باعث بروز مشکلاتی برای آنها در زمینه تولید، قیمت‌گذاری و فروش شده است و اصولا تصمیم‌گیری حاکمیتی برای این صنعت بین وزارت صمت و نفت سرگردان است، نظر شما چیست؟

سال‌هاست که ما فریاد می‌زنیم در این صنعت به یک رگلاتوری یا تنظیم‌کننده مقررات نیاز داریم، اما چون این کار به نفع دولت نیست، اجرا نشده است. چون این خلأ وجود دارد نتیجه‌اش این می‌شود که وقتی پتروشیمی‌ها محصولی را تولید می‌کنند و به صنایع پایین‌دستی تحویل می‌دهند، آنجا وزارت صمت یک تصمیم برای ما می‌گیرد، در صنایع بالادستی میانی وزارت نفت به نحو دیگر تصمیم می‌گیرد. این ناهماهنگی مساله‌ساز شده است.
برای مثال اخیرا وزارت صمت اعلام کرده که همه محصولات باید در بورس کالا عرضه شود. خب این موضوع صادرات را زیر سوال برده و به صادرات ضربه می‌زد. با وزیر محترم صمت که صحبت کردیم مقداری عقب‌نشینی کردند. ما گفتیم آنچه را نیاز باشد تامین می‌کنیم. اولویت ما صنایع پایین‌دستی و صنایع تکمیلی است. این روش درست نیست که برای تامین پنج یا شش میلیون تن نیاز داخل، ۲۴ تا ۲۵ میلیون تن در بورس عرضه شود. صادرات یک پروسه پیچیده و سخت است. نمی‌شود یک‌شبه تصمیم گرفت که این محصول را می‌خواهیم صادر کنیم یا صادر نکنیم. این بلاتکلیفی بر روی مذاکراتی که با خارجی‌ها داریم، تاثیر می‌گذارد. به خریدار خارجی نمی‌شود یک‌شبه تلفن یا ایمیل زود و گفت قوانین ما عوض شده! این تصمیم‌ها باید از قبل گرفته شود و نیاز به برنامه‌ریزی دارند. البته الان مقداری شرایط تعدیل شده اما هنوز ضعف ما تنظیم مقررات است. دولت برای ما تصمیم می‌گیرد. ما هم نمی‌توانیم دفاع کنیم. خود مجلس به قانون خودش عمل نمی‌کند. مجلس در قانون اصل ۴۴ گفته است تمام کمیسیون‌ها و همه نهاد‌ها و دستگاه‌های دولتی باید با بخش خصوصی مشورت کنند، نظارتی بر حسن اجرای این قانون نمی‌کنند. حتی مجلس بدون مشورت با ما تصمیم می‌گیرد.

مرکز پژوهش‌های مجلس چندی پیش گزارشی تهیه کرد که در آن تاکید شده بود کیفیت برخی از محصولات پتروشیمی ما در حد استاندارد نیست و در بازارهای جهانی قادر به رقابت نیستند، نظر شما چیست؟

کاملا مخالف هستم. مرکز پژوهش‌ها باید این موضوع را ثابت کند که از محصولاتی که ما صادر کرده‌ایم تا الان چقدرش برگشته است. چنین چیزی نداریم. حتی اروپا هم محصولات ما را قبول دارد. اکثر لایسنس‌های ما اروپایی و از کشورهای مشترک هستند. محصولات ما با استفاده از بهترین تکنولوژی و فناوری دنیا تولید شده است.

صنایع پتروشیمی که تولیدکننده اوره هستند، همواره انتقاد دارند که نرخ اوره حمایتی باعث بروز مشکلاتی برای آنها شده؛ از جمله دولت یارانه اوره حمایتی را پرداخت نمی‌کند و از سویی به دلیل ارزان بودن اوره‌های حمایتی، این محصول به خصوص برای شرکت‌هایی که به مرزهای کشور نزدیک هستند، به راحتی قاچاق می‌شود، راهکار شما چیست؟

هیچ راهکاری برای اینکه اوره حمایتی قاچاق نشود وجود ندارد. قیمت اوره باید اصلاح شود. اگر قیمت اصلاح شود، جلوی قاچاق گرفته می‌شود، در غیر این صورت با مرزبان و نیروی انتظامی نمی‌شود جلوی قاچاق اوره را گرفت. الان بازار افغانستان ما دچار مشکل شده است. چون اوره به راحتی به افغانستان قاچاق می‌شود و آنها دیگر از ما اوره به صورت رسمی نمی‌خرند.

چون قیمت ما فرق دارد. آن اور‌ه‌ای که به داخل می‌دهیم سوبسیددار است و این اوره سوبسیدی با قیمت کمتری به افغانستان قاچاق می‌شود. دولت باید این مشکل را حل کند.