از جنگ گرسنگان تا گورهای دسته‌جمعی
به گزارش جهان صنعت نیوز: رسانه‌های محلی صبح دیروز گزارش دادند که آژیر قرمز حمله هوایی در سراسر اوکراین از جمله شهرهای بزرگ کی‌یف، اودسا، دنیپرو و خارکیف به صدا در آمد. جنگ در داخل خاک اوکراین تاکنون باعث فرار ۵/۲ میلیون نفر از این کشور شده است. یک مقام دفاعی ایالات‌متحده آمریکا گفت که در حمله‌ای که در چند جبهه به کی‌یف تدارک دیده شده است به نظر می‌رسد که فشار روس‌ها از شمال شرق بیشتر است و نیروها در حال پیشروی هستند.
همزمان با ادامه تهاجم روسیه به اوکراین، مقامات شهر ماریوپل اوکراین در حال دفن مردگان خود در گورهای دسته‌جمعی هستند. کمیته بین‌المللی صلیب سرخ اعلام کرده که ساکنان برای غذا با یکدیگر می‌جنگند و بسیاری از آن‌ها آب آشامیدنی ندارند. به گفته معاون نخست‌وزیر اوکراین، با محاصره این شهر بندری در دهمین روز، بر اساس گزارش‌ها بیش از ۱۳۰۰ نفر جان خود را از دست داده‌اند.
ایالات‌متحده آمریکا و متحدانش در جبهه اقتصادی و سیاسی اقدام به منزوی کردن و تحریم بیشتر کرملین کردند. جو بایدن، رییس‌جمهوری آمریکا اعلام کرد که واشنگتن وضعیت تجارت خود با روسیه را به شدت کاهش خواهد داد و واردات غذاهای دریایی، الکل و الماس روسیه را ممنوع خواهد کرد.
در این میان، یتالی کیم، فرماندار این منطقه در کانال تلگرام خود گفت که درگیری شدیدی در شمال شهر در جریان است. همزمان یک شرکت خصوصی ماهواره‌ای آمریکایی شامگاه جمعه گفت تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهند که واحدهای نظامی روسیه همچنان به کی‌یف نزدیک‌تر می‌شوند و شلیک توپخانه به سوی مناطق مسکونی مشاهده می‌شود. به گفته شرکت «مکسار تکنالاجیز» چندین خانه و ساختمان در شهر موسخون در شمال غربی کی‌یف آتش گرفته یا ویران شده‌اند.
گزارش‌ها حاکی است که نیروهای ارتش روسیه روز شنبه مسجدی در شهر بندری ماریوپل را بمباران کردند، جایی‌که دست‌کم ۸۰ غیرنظامی بزرگسال و کودک از جمله شهروندان ترکیه پناه گرفته بودند. وزارت خارجه اوکراین در توئیتر ضمن تایید این خبر نوشت: مسجد سلطان سلیمان و همسرش خرم سلطان در ماریوپول به دست متجاوزان روس بمباران شد.
اوکراین ارتش روسیه را متهم کرد که مانع خروج غیرنظامیان از طریق گذرگاه‌های بشردوستانه در ماریوپل می‌شود. تاکنون صد هزار غیرنظامی از این شهر بندری در جنوب اوکراین تخلیه شده‌اند اما صد هزار تن دیگر همچنان در این شهر زیر آتش‌باران نیروهای روسیه گرفتارند. روسیه اما در مقابل، تقصیر عدم تخلیه غیرنظامیان از ماریوپل را متوجه اوکراین می‌داند.
پیشتر، شهردار ماریوپل از ترکیه خواسته بود با توجه به حضور ۸۶ شهروند ترکیه از جمله ۳۴ کودک در این شهر، روسیه را متقاعد کند که پیشروی در ماریوپل را متوقف کند.
بعدازظهر جمعه به وقت واشنگتن، جان کربی، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا با بیان اینکه وضعیت در اوکراین به سطح خطرناکی رسیده است، گفت تنها ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه است که می‌تواند به این بحران پایان دهد. جان کربی در نشست خبری در پاسخ به پرسشی در مورد پیامدهای حمله نظامی روسیه به اوکراین و خطر گسترش آن به سایر مناطق گفت، پوتین می‌تواند این جنگ را با موافقت با یک راه‌حل دیپلماتیک، یا دست‌کم متوقف کردن بمباران و مرگ و ویرانی که خود او باعث شده، همین حالا متوقف کند.
پیش از آن، جو بایدن، رییس‌جمهوری آمریکا، در یک نطق تلویزیونی در ارتباط با تداوم حمله نظامی روسیه به اوکراین، به مسکو در مورد هرگونه استفاده از سلاح‌های شیمیایی هشدار داد. بایدن گفت تحریم‌هایی که تاکنون بر روسیه اعمال شده ضربه بزرگی به اقتصاد این کشور می‌زند و اعلام کرد ایالات‌متحده در گامی جدید، به روابط عادی تجاری خود با روسیه پایان می‌دهد.
رییس‌جمهوری ایالات‌متحده همچنین اعلام کرد «گروه۷» نیز گام‌های بیشتری را برای تحت فشار گذاشتن بیشتر روسیه با هدف پایان دادن به تهاجم نظامی خود در اوکراین بر خواهد داشت.
از طرفی نخست‌وزیر چین با خطرناک توصیف کردن اوضاع در اوکراین، پیشنهاد کمک پکن را برای ایفای نقشی مثبت با هدف برقراری صلح در این کشور مطرح کرد، اما همچنان از انتقاد از روسیه بابت حمله به اوکراین اجتناب کرد.
دیدار شرودر با پوتین
در این میان گرهارد شرودر، صدراعظم پیشین آلمان برای مذاکره با ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه به منظور خاتمه دادن به جنگ در اوکراین به مسکو رفته است. این سفر به دنبال مذاکراتی در استانبول با یک سیاستمدار اوکراینی که عضو هیات مذاکره‌کننده کشورش برای مذاکرات صلح با روسیه است، انجام شد.
هشدار بایدن درباره جنگ جهانی سوم
با ورود حمله روسیه به اوکراین به سومین هفته خود، جو بایدن، رییس‌جمهور آمریکا نسبت به وقوع جنگ جهانی سوم در صورت رویارویی مستقیم روسیه و ناتو هشدار داد. در این میان، رییس‌جمهوری فرانسه می‌گوید سران کشورهای عضو اتحادیه اروپا در اعمال نخستین دور تحریم‌ها علیه روسیه از آغاز حمله نظامی آن کشور به اوکراین سریع عمل کرد و اگر لازم باشد اقدامات بیشتری را نیز انجام خواهد داد. ما برای اعمال تحریم‌های جدید آماده‌ایم، همه گزینه‌ها روی میز است.
از طرفی، تحلیلگران آژانس امنیت ملی آمریکا، سازمان امنیت سایبری دولت فرانسه و اطلاعات اوکراین در حال بررسی هستند که آیا خرابکاری در اینترنت ماهواره‌ای اوکراین کار هکرهای تحت کنترل دولت روسیه بوده که در آستانه حمله تلاش کردند تا ارتباطات را مختل کنند یا خیر. دادستان ارشد دیوان کیفری بین‌الملل، از طرف‌های درگیر در اوکراین خواست از استفاده از سلاح‌های سنگین و انفجاری قوی در مناطق پرجمعیت خودداری کنند.
کامالا هریس: پوتین تمایلی به دیپلماسی ندارد
کامالا هریس، معاون رییس‌جمهور آمریکا در جریان سفرش به رومانی در فاصله سه هفته پس از حمله روسیه به اوکراین گفت، ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه نشانی از تمایل داشتن به مشارکت در دیپلماسی ندارد. هریس همچنین تایید کرده است که دو آتشبار از سامانه پدافند هوایی پاتریوت به لهستان تحویل داده شده است.
در این میان، وب‌سایت عبری واللا و پایگاه آمریکایی اکسیوس فاش کردند که نفتالی بنت، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، ولودیمیر زلنسکی، رییس‌جمهور اوکراین را تحت فشار قرار داده تا تسلیم شود و پیشنهاد ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه برای توقف جنگ را بپذیرد.
تحریم ۳۸۶ نماینده مجلس دومای دولتی روسیه
وزارت خارجه انگلیس در بیانیه‌ای اعلام کرد، طبق تصمیم اتخاذشده توسط لیز تراس، وزیر امور خارجه انگلیس ۳۸۶ نماینده دومای دولتی روسیه به دلیل حمایت از مناطق لوهانسک و دونتسک تحریم شدند. از طرفی آمریکا دولت روسیه را به نقض اصول امنیت اتمی در اوکراین متهم کرد و خواستار توقف هدف قرار دادن نیروگاه‌های برق اتمی در اوکراین از سوی نیروهای روسی شد. دولت آمریکا همچنین اعلام کرد که هیچ نشانه‌ای را درباره اینکه مواد رادیواکتیو از نیروگاه‌های برق اتمی اوکراین نشت کرده باشد، نیافته است.
براساس تصاویر ماهواره‌ای جدید، کاروان بزرگ خودروهای نظامی روسیه که به کُندی به سمت کی‌یف، پایتخت اوکراین حرکت می‌کرد، تقریبا پراکنده شده و در نقاط دیگر مستقر شده‌اند. طول این کاروان نظامی روسیه قبلا بیش از ۶۴ کیلومتر برآورد شده بود. این کاروان طی چند روز گذشته هم بیرون کی‌یف مستقر بود. اما مقام‌های آمریکایی و انگلیسی گفتند که حرکت آن به علت کمبود سوخت و موادغذایی «متوقف» شده است، آن هم در بحبوحه گزارش‌هایی از حمله جنگنده‌های اوکراینی به این کاروان.
زلنسکی: اوکراین در لحظه سرنوشت‌ساز به سر می‌برد
در شرایطی که آمریکا تحریم‌های جدیدی علیه برخی از مقام‌های ارشد کرملین و الیگارش‌های روس اعمال کرده است، رییس‌جمهوری اوکراین گفت که کشورش در جنگ با نیروهای روسیه که به نظر می‌رسد دوباره در حال تجدید قوا برای حمله احتمالی به کی‌یف هستند، در لحظه سرنوشت‌ساز به سر می‌برد. پس از اینکه مسکو خواستار تشکیل جلسه شورای امنیت سازمان ملل برای بحث در مورد فعالیت‌های بیولوژیکی آمریکا در اوکراین شد، سازمان ملل اعلام کرد که هیچ مدرکی دال بر برنامه تسلیحات بیولوژیکی اوکراین وجود ندارد. این در حالی است که واشنگتن و متحدانش مدعی هستند روسیه با انتشار این ادعای تاییدنشده دنبال مقدمه‌چینی برای حملات بیولوژیکی یا شیمیایی احتمالی است. روز جمعه شورای امنیت سازمان ملل نشستی را به درخواست روسیه درباره درباره فعالیت‌های بیولوژیکی آمریکا در اوکراین برگزار کرد.
تئوری خطرناک «جهان روسی»
دیلی‌تلگراف در گزارشی به قلم اورلاندو فیگس؛ مورخ سرشناس بریتانیایی می نویسد: «چه ایده‌هایی باعث جنگ پوتین علیه اوکراین شده‌اند؟ آیا او در تلاش برای احیای اتحاد جماهیر شوروی است؟ یا مانند دوران تزار قصد دارد روسیه را به عنوان یک «قدرت بزرگ» بازسازی کند؟ آیا او در اوکراین برای عقب راندن ناتو می‌جنگد؟ یا برای تصاحب آن سرزمین‌ها از خارکیف تا اودسا که به ادعای او هرگز پیش از سال ۱۹۱۷ میلادی بخشی از اوکراین نبوده تلاش می‌کند؟ من معتقدم هیچ یک از این‌ها برای او مطرح نیستند.
اکنون به نظر می‌رسد هدف پوتین چیزی کمتر از نابودی اوکراین نیست. او فکر می‌کند اوکراین یک «کشور واقعی» نیست. به نظر او اوکراین از هیچ ایده دولتی برخوردار نیست و تنها زمانی که بلشویک‌ها در سال ۱۹۲۲ میلادی اتحاد جماهیر شوروی را تشکیل دادند اوکراین عنوان دولت را از آنان دریافت کرد.» او استدلال می‌کند که از نظر تاریخی، اوکراین همواره بخشی از روسیه بزرگ بوده است. سرزمینی مرزی که از قلب مسکو در برابر نفوذ محافظت می‌کند و از دید او غرب اغلب از اوکراین به عنوان سکوی پرشی برای حمله به روسیه استفاده کرده است. به همین دلیل است که او باور دارد باید اوکراین را به عنوان یک کشور مستقل نابود کند.
این ایده‌ها از کجا می‌آیند؟ زمانی که هشت سال پیش جنگ در اوکراین آغاز شد ایدئولوگ‌های اطراف پوتین ایده «جهان روسی» را برای توجیه حمله روسیه به کریمه مطرح کردند. این ایده یک مفهوم بی‌شکل است که تاکید دارد روسیه یک تمدن فراسرزمینی است که ماموریت دارد ارتدوکس‌ها را متحد کند خواه اعضای آن روس، بلاروسی یا اوکراینی باشند. این مفهوم به معنای پان‌اسلاوی آن در قرن نوزدهم وجود داشت. با این وجود، پس از سال ۱۹۹۱ میلادی توسط کلیسای ارتدوکس روسیه برای ترویج میراث معنوی آن نهاد از دوران کیوان روس به عنوان «نخستین دولت روسیه» و از قرن دهم میلادی به عنوان منبع مسیحیت روسیه باز تنظیم شد؛ منبعی که اوکراین، بلاروس و روسیه معاصر همگی می‌توانند ادعای تبار خود را از آن داشته باشند.
برای کلیسا، ایده «جهان روسی» ابزاری برای اتحاد مجدد جوامع ارتدوکس در روسیه، اوکراین و بلاروس بود که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تکه‌تکه شده بودند. کلیسای ارتدوکس از این ایده برای باز‌پس‌گیری کنترل کلیسای روسی در خارج از کشور توسط سراسقف کلیسای ارتدوکس در پاریس، لندن و نقاط دیگر استفاده کرد.
پوتین از این ایده به عنوان بازوی سیاست خارجی خود در سال ۲۰۱۲ میلادی استفاده کرد. او استدلال کرد که جهان روسی خانواده‌ای از اسلاوها، روس‌ها، اوکراینی‌ها و بلاروسی‌ها بوده که تاریخ، مذهب و میراث فرهنگی مشترکی از دوره کیوان روس داشتند. (کیوان روس امپراتوری قدرتمندی در قرون وسطی بود که مرکز آن شهر کی‌یف بوده است.)
این جهان روسی با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، که پوتین از آن در سخنرانی سال ۲۰۰۵ میلادی خود تحت عنوان «بزرگ‌ترین فاجعه ژئوپولیتیکی قرن بیستم» یاد کرد از هم پاشیده شده بود. پوتین در این باره گفته بود: «در مورد ملت روسیه، این به یک درام واقعی تبدیل شد. ده‌ها میلیون شهروند و هموطن ما خود را خارج از خاک روسیه یافتند.»
پوتین برای توجیه جنگ‌های خود علیه کریمه، دونباس و لوهانسک، مناطق عمدتا روسی‌زبان‌نشین در جنوب و شرق اوکراین، از دفاع از شهروندانمان به معنای روس‌تبار‌های نژادی استفاده کرد. این واقعیت که این روس‌ها شهروند یک کشور مستقل خارجی بودند و خود را چنین معرفی می‌کردند از نظر پوتین به رسمیت شناخته نمی‌شود و او ارزشی برای آن قائل نیست. پس از سال ۲۰۱۴ میلادی، کاربرد ایده جهان روسی در نشریات اندیشکده‌های نزدیک به کرملین کمتر دیده شد.
ناظران مسائل روسیه تصور می‌کردند که این مفهوم ناپدید شده است. ایده‌های مشابهی در آن زمان از گفتمان کرملین حذف شده بودند از جمله پروژه «روسیه جدید» (نووروسیا) که ایدئولوگ‌های آن استدلال می‌کردند سرزمین‌های روسی از خارکیف تا اودسا هرگز نباید در سال ۱۹۲۲ میلادی به اوکراین داده می‌شدند. آنان نظر مشابهی را در مورد کریمه در سال ۱۹۵۴ میلادی داشتند و معتقد بودند این سرزمین‌ها باید در سال ۱۹۹۱ میلادی به روسیه بازگردانده می‌شدند؛ امری که رخ نداده بود.
این در حالی بود که در واقعیت امر ایدئولوژی ایده «جهان روسی» هرگز کنار گذاشته نشده بود. بسیاری از مولفه‌های آن در مقاله طولانی پوتین درباره وحدت تاریخی روس‌ها و اوکراینی‌ها که توسط کرملین در ژوئیه ۲۰۲۱ منتشر شد دوباره ظاهر شدند. در آن زمان، این مقاله از سوی تحلیلگران عقاید مردی شیفته تاریخ باستانی قلمداد شد و به عنوان اثری غیرعلمی و دیوانه‌وار رد شد. این در حالی است که مانیفست جنگ اخیر پوتین علیه اوکراین دقیقا مبتنی بر همان مقاله و محتویات آن بوده است.
پوتین در آن مقاله بار دیگر استدلال کرد که روس‌ها و اوکراینی‌ها یک ملت هستند. اوکراین بخشی از روسیه تاریخی است و اینکه اوکراین در بسیاری از مقاطع تاریخ خود توسط قدرت‌های خارجی، لهستانی‌ها، اتریشی‌ها، آلمانی‌ها و قدرت‌های متفقین در جنگ داخلی روسیه برای تضعیف امپراتوری روسیه با ایجاد تشویق یک جنبش ملی‌گرایانه در اوکراین مورد سوء‌استفاده قرار گرفته است. او استدلال کرد که غرب امروز نیز دقیقا همان را تکرار می‌کند و قصد دارد با دامن زدن به ملی‌گرایی در اوکراین به تضعیف روسیه بپردازد.
ایده جهان روسی اساس ایدئولوژی ضدغربی پوتین و فراتر از مساله اوکراین است. این ایده شامل سه عنصر است که نوعی معادل امروزی اصول تثلیث در شکلی تازه محسوب می‌شوند: ارتدوکس‌گرایی، خودکامگی و ملیت‌گرایی که توسط تزار نیکلای اول (حاکم اسبق روسیه که بیشتر شبیه پوتین بوده است) در دهه ۱۸۳۰ میلادی برای مقابله با چالش دموکراتیک از سوی غرب یعنی آزادی، برابری، برادری مورد استناد قرار گرفته بود.
اولین مولفه این ایدئولوژی محافظه‌کاری است که بر اساس دفاع از ارزش‌های سنتی و مسیحی روسیه در برابر به زعم پوتین انحطاط لیبرال تمدن غربی پایه‌ریزی شده است. ایده جهان روسی ماهیتی استبدادی دارد. این ایده وجود یک دولت شبه‌خودکامه را با این ایده عرفانی توجیه می‌کند که آن دولت همان چیزی است که روس‌ها ذاتا می‌خواهند: تزاری خداگونه برای محافظت از سرزمین روسیه.
پوتین به شدت بر ایده‌های نیکولای دانیلوسکی یکی از پیگیرترین اسلاووفیل‌های بعدی که پس از شکست تحقیرآمیز روسیه توسط غرب در جنگ کریمه در صحنه ظاهر شد تکیه می‌کند. دانیلوسکی استدلال کرد که روسیه باید غرب را طرد کند اینکه روسیه بخشی از غرب نیست و نباید به دنبال تایید آن باشد یا پیشرفت خود را با اصول جهانی غربی بسنجد که در واقع از دید او اصولی خودخواهانه و وسیله‌ای برای تحمیل ارزش‌های اروپا بر روسیه و تمدن‌های دیگر بوده‌اند.
تمام صحبت‌های پوتین در مورد استاندارد‌های دوگانه و نفاق‌افکنی غربی ریشه در این سیاست کینه‌توزانه او نسبت به غرب دارد. در داخل روسیه، برای کسانی که از فروپاشی شوروی متحمل شکست و ضرر شدند (کارمندان بخش دولتی، مقام‌های رده پایین و متوسط و کارگران صنایع دولتی قدیمی) و در اقتصاد مبتنی بر بازار دست و پنجه نرم کردند این ایده جذابیت دارد. در خارج از روسیه این ایده برای چین و ایران که نارضایتی‌های خاص خود را از غرب دارند جذاب است.
همان‌طور که جنگ اخیر اوکراین نشان داد ایده جهان روس نسخه دیگری از امپراتوری روسیه است. در سالیان اخیر به نظریه‌های ژئوپولیتیک کارل اشمیت، فیلسوف آلمانی و حامی نازی‌ها که نظم جهانی را نه بر اساس قوانین و نهاد‌های بین‌المللی بلکه در حوزه‌های نفوذ فضایی یا تمدنی تحت کنترل «دولت‌های هژمونیک» قلمداد می‌کرد با ایده جهان روسی پیوند خورده است. پوتین گمان می‌کند که روسیه هژمون است و به همراه چین، اوراسیا را کنترل خواهد کرد.
تنها چیزی که پوتین پیش از شروع جنگ هرگز نپرسید این بود که آیا خود اوکراینی‌ها می‌خواهند بخشی از جهان روسی مدنظر او باشند یا خیر؟ مقاومت شجاعانه اوکراینی به او پاسخ این پرسش مطرح‌نشده‌اش را داده است. اوکراینی‌ها می‌خواهند در کشور خود زندگی کنند نه در «جهان روسی» مدنظر پوتین.
لینک کوتاه :