شبکه ملی اطلاعات به زبان ساده

کیوان نقره‌کار *

با توجه به اهمیت موضوع شبکه ملی اطلاعات در تمامی حوزه‌ها و همچنین دغدغه مردم و صاحبان کسب‌و‌کار، در این مقاله قصد داریم شبکه ملی اطلاعات و مفاهیم مربوطه را با بیانی ساده و بدون به‌کارگیری مفاهیم و اصطلاحات فنی ارائه کنیم.

در اولین قدم لازم است که با تعریف این مفهوم، بحث را آغاز کنیم:

«شبکه ملی اطلاعات، شبکه‌ای به‌هم‌پیوسته و متصل از سخت‌افزار‌ها و نرم‌افزارها جهت تبادل اطلاعات و همچنین ارائه خدمات و سرویس‌های یکسان، یکپارچه و عادلانه به تمامی کاربران در اقصی نقاط یک کشور با بیشترین کیفیت و مناسب‌ترین هزینه است.»

لذا با توجه به این تعریف چهار مزیت برای شبکه ملی اطلاعات متصور خواهیم بود: پوشش کامل و یکسان در سراسر کشور، بیشترین ضریب امنیت، بالاترین سرعت و کیفیت و البته ارزان‌ترین قیمت. بنابراین بدیهی است با توسعه شبکه ملی اطلاعات در یک کشور شاهد رشد و ارتقای تمامی خدمات مبتنی بر اینترنت در همه زمینه‌ها از جمله اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی از سطح کلان تا خرد خواهیم بود.

اما برای اینکه شبکه ملی اطلاعات بتواند در حداکثر عملکرد خود قرار بگیرد باید در تمامی لایه‌ها و بستر‌های خود با حداکثر توان کار کند. این لایه‌ها و بستر‌ها به سه یا شش‌لایه تقسیم می‌شود؛ به تعبیری دیگر شبکه ملی اطلاعات از سه‌لایه زیرساخت، خدمات و محتوا تشکیل شده که هر کدام از این لایه‌ها به دو زیرلایه تقسیم می‌شوند.

پایین‌ترین سطح، یعنی لایه زیرساخت شامل زیرساخت ارتباطی و زیرساخت اطلاعاتی است. لایه خدمات هم به دو بخش خدمات پایه و ابزارهای ضروری و همچنین خدمات کاربردی عمومی تقسیم می‌شود و در نهایت لایه آخر که در بالاترین سطح قرار دارد لایه محتواست که به دو زیرلایه قالب محتوا و کاربرد محتوا تقسیم می‌شود (برای آشنایی بیشتر با کاربرد‌ها و خدمات این لایه‌ها به تصویر توجه بفرمایید.)

اما فارغ از بحث لایه‌ها یا زیرساخت‌های اصلی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری که در قالب موارد بالا بیان شد الزامات دیگری هم برای اجرایی شدن شبکه ملی اطلاعات وجود دارد و آن در سطح حاکمیت یک کشور تعریف و تبیین می‌شود؛ مواردی مثل سیاست‌های کلان در حکمرانی مجازی، پیوست‌های فرهنگی، الزامات قانونی و حقوقی، ترویج و فرهنگسازی و آموزش، حفظ مالکیت فردی و معنوی و موارد بی‌شماری که باید مورد توجه قرار بگیرد.

با این حال موضوع دیگری مطرح می‌شود که آیا در سایر کشور‌ها هم، نمونه شبکه ملی اطلاعات را داریم؟ بدیهی است که با شنیدن این سوال نخستین پاسخی که به ذهن متبادر می‌شود کشورهایی همچون چین، روسیه، کره شمالی، کوبا و حتی آمریکا خواهند بود، اما باید به این نکته توجه کنیم که در حالت کلی یا تمام کشورها برای تحقق سرعت و کیفیت بالا در ارتباطات داخلی خود اقدام به ایجاد شبکه‌های ارتباطی داخلی کرده‌اند یا اینکه همچون ایران در حال ایجاد و توسعه این شبکه هستند، اما به هر روی همان‌گونه که بیان شد، نحوه بهره‌گیری و به‌کارگیری از آن کاملا به نگاه کلان حاکمیتی و دولتی برمی‌گردد و اتفاقا درست در همین نقطه است که مفاهیمی همچون اینترنت ملی، اینترنت پاک و اینترنت حلال در کشوری مثل کشور ما مطرح می‌شود و فارغ از کشور ما دغدغه‌هایی نگران‌کننده‌تر از جنس کنترل کاربران توسط دولت‌ها، ایجاد بازار انحصاری و رانتی در داخل شبکه برای عده‌ای خاص، ارائه خدمات تحمیلی با کیفیت نامطلوب یا گران و در نهایت قطع اینترنت بین‌الملل مطرح می‌شود که دقیقا متضاد با اهداف و مزایای شبکه داخلی است.

اما در نهایت باید این موضوع را یادآور شد که تکنولوژی و فناوری به شکل غیر‌قابل باوری در حال رشد و دگرگونی است به گونه‌ای که هر لحظه امکان دارد با پدیده‌ای جدید مواجه شویم که تمام معادلات قبلی را به هم بریزد لذا پیشنهاد و راهکار برای کشورهایی مثل ما که تولید‌کننده اینترنت نیستیم و صرفا مصرف‌کننده‌ایم این است که اولا بر لبه تکنولوژی حرکت کنیم و ثانیا بر آموزش، فرهنگسازی و ارتقای فکری کاربران نسبت به تهدیدات و فرصت‌های فضای مجازی تمرکز کنیم تا مبادا با وزش یک فناوری جدید، کاخ‌های ساخته‌شده‌مان بر باد رود.

* فعال حوزه فضای مجازی و مشاور اسبق شبکه ملی اطلاعات

 

اخبار برگزیدهیادداشت