تولید دانش‌بنیان رمز شکوفایی اقتصاد و اشتغال پایدار
محمود آقادوستی *
با عنایت به نامگذاری هوشمندانه سال جدید به نام تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین توسط مقام معظم رهبری، مطالبی چند در اهمیت این موضوع به اختصار قابل بیان است. یکی از مولفه‌های قدرت در جامعه‌های انسانی و به خصوص در یک کشور مستقل بحث تکیه بر تولید ملی است. نقش این موضوع از دو دیدگاه قابل بررسی است: اول در خصوص ایجاد و زمینه حفظ استقلال و دوم تحت تاثیر قرار دادن و در اختیار گرفتن سهمی از بازارهای خارجی و مراوده با سایر کشورها در عرصه ارائه تولیدات ملی داخلی و بین‌المللی. این‌گونه عملکرد ضمن حفظ جایگاه کشور و ترمیم و تحکیم روابط اقتصادی، رشد و توسعه کشورهای تبادل‌کننده را به نوعی به هم گره خواهد زد که به زبان ساده نوعی قدرت انتزاعی ایجاد کرده و سایر کشورها و یا اتحادیه‌ها به راحتی و بدون دادن هزینه نمی‌توانند اجماع و تحریمی را بر کشور هدف ایجاد کنند. پس در جهت پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی و رهایی از دستاویز قرار گرفتن ابزار فشار دایره تنگ تحریم‌های ظالمانه قدرت‌های استکباری، باید بر تولید محصولات داخلی و ملی بیش از پیش تکیه کنیم به نوعی که کشورهای تحریم‌کننده نیز به واسطه اتخاذ و اعمال این‌گونه سیاست‌ها و عملکردها دچار زیان شوند و ما بتوانیم نوعی قدرت بازدارندگی در اقتصاد ملی و جهانی برای کشور خود ایجاد کنیم. اقتصاد جهانی برای همه کشورها و همچنین کشور عزیز ما اقتصاد مبتنی بر دادوستد (صادرات و واردات ) است. این در حالی است که برای قرار گرفتن در جایگاه مناسب جهانی و درخور باید تولید ملی را توسعه داد و با تاکید بر تولید دانش‌بنیان، ضمن ایجاد تعادل در بحث صادرات و واردات به کشور تحولی شگرف پدید آورد. بنده مخالف تولید ملی نیستم اما معتقدم تولید ملی باید ناب و متکی بر دانش باشد. تولید با دانش یا به عبارتی تولید ناب و دانش‌بنیان یعنی تولید محصول رقابت‌پذیر، مشتری‌پسند، باکیفیت، به‌روز و متحول. زمان، زمانی نیست که ما فقط به تولید ملی صرف تاکید کنیم. تولید باید در جهان امروز تولید ملی ناب باشد تا بتواند ضمن جبران هزینه‌های تولید، ارزآوری داشته و جایگاه کشور را در مبادلات اقتصاد جهانی ترمیم کند. در تمام نوشته‌های خود نیز بر این عقیده بوده و هستم که اقتصاد و صنعت را به زبان ساده بیان کنم تا همگان از اهمیت و جایگاه آن در جهان امروز مطلع شوند. راه نجات اقتصاد صنعتی و صنعت اقتصادی کشور در گام اول حرکت به سوی تولید دانش و در گام دوم تولید مبتنی بر دانش است.بارها نوشته و گفته‌ام، زمان آزمون و خطا و هدررفت منابع انسانی و خدادادی نیست، بلکه باید برای اقتصاد و صنعت کشور ریل‌گذاری علمی کرد و از نظریه جامعه کلنگی گذر کنیم.در واقع ضرورت دارد که با تکیه بر علم و نه ذهن فردی و تصمیم‌های آنی و لحظه‌ای حرکت کنیم. در شرایط فعلی باید علمی برنامه‌ریزی (کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت) کرد و برای رسیدن به اهداف و چشم‌اندازهای ترسیمی تلاش کرد. دولت‌ها نیز باید در جهت تکمیل برنامه‌های ملی حرکت کنند. نه اینکه عملکردها به گونه‌ای باشد که هر دولتی بخواهد از اول شروع کند و منابع ملی را در این زمینه هدر دهد.
تولید در حال حاضر باید مستمر، دنباله‌دار و با تکیه بر دانش روز و حتی فراتر از آن باشد به این معنا که با دستیابی بر دانش تولیدی جدید، راه را برای در اختیار گرفتن بازار مصرف هدف مهیا کند. زمان، زمان صادرات مواد اولیه خام و خدادادی نیست و دوره، دوره صادرات صرفا کمی و خام نیست، بلکه دوره تکیه بر صادرات کیفی است. بسیاری از کشورهای صنعتی و پیشرفته برداشت از معادن و مواد اولیه خود را محدود و در پاره‌ای از موارد ممنوع کرده‌اند و در عوض با گسترش تولید متکی بر دانش (دانش‌بنیان) مواد اولیه را از سایر کشورها وارد می‌کنند و پس از فرآوری و تولید محصولات متنوع آن را با بهایی بالاتر به فروش می‌رسانند. این در حالی است که با این اقدام، هم زمینه ایجاد اشتغال ملی پایدار خویش را فراهم کرده و هم با مواد اولیه دیگران برای خود صنعتی منحصر‌به‌فرد ایجاد می‌کنند. در نهایت هم منابع موجود خویش را حفظ کرده و در اختیار نسل‌های آینده قرار می‌دهند.
در واقع ایجاد اشتغال پایدار در گرو تولید پایدار و تولید پایدار در گرو به‌روز‌رسانی روش‌های تولید با تکیه بر دانش جدید است. ایجاد اشتغال و تولید به سبک و روش سالیان گذشته فاقد توجیه اقتصادی و فاقد امکان رقابت‌پذیری در بازار مصرف بوده و ضمن هدررفت منابع بدون شک محکوم به شکست است. به یقین ما ایرانیان می‌توانیم با تکیه بر هوش خدادادی (نه به صورت شعاری بلکه با اتکا به فراوانی و پراکندگی آمار نخبگان‌مان در کشور و سایر کشورهای جهان) و با اتکا به نظریه‌ها و امکانات علمی، میدانی و تجربی و با تکیه بر توان داخلی خود گام‌های مهم، اساسی و پایداری را در عرصه فعالیت‌های دانش‌بنیان برداریم و دانش نظری را به ابزار اجرایی و ملموس بدل کنیم. در این میان تجربه ثابت کرده است که هرگاه در زمینه‌های خاص اراده کرده‌ایم، توانسته‌ایم با تکیه بر داشته‌های بی‌بدیل‌مان گام‌های مهم و اساسی برداریم که در بسیاری از امور بیگانگان از میزان حجم رشد و پیشرفت‌مان انگشت به دهان مانده‌اند، برای نمونه بحث سلول‌های بنیادین، ارسال ماهواره به فضا، نانو و… . حسب تجربه و تخصص خود با یقین کامل و با صدای بلند می‌گویم و می‌نویسم: «ما می‌توانیم».
* کارشناس صنعت
maghadoosti@yahoo.com
لینک کوتاه :