توسعه میدان آرش
محمود خاقانی *
با معطل ماندن مذاکرات احیای برجام در وین فرصتی فراهم آمده است تا مخالفان بازگشت ایران به بازارهای بین‌المللی نفت و گاز در داخل ایران (کاسبان تحریم- دورزنندگان تحریم) و در خارج از ایران به تلاش‌های‌شان برای جلوگیری از جلب و جذب سرمایه‌های موجود در بازار برای توسعه منابع نفت و گاز و برق ایران بیفزایند. در همین حال سعی کنند که سرمایه‌گذاری در منابع مورد نظرشان نظیر میدانی که در خلیج‌فارس کویت و عربستان آن را الدوره نام گذاشته‌اند و در ایران به نام آرش شناخته می‌شود، مورد توجه قرار گیرد و فرصت از ایران برای جلب و جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صورت نهایی شدن توافق برجام گرفته شود.
تغییر موضع کویت؟
اخیرا وزیر خارجه کویت موضوع توسعه میدان الدوره- آرش را به سه کشور ایران، کویت و عربستان مرتبط اعلام کرده بود، اما به دلیل فشار‌های خارجی روز پنجشنبه ۱۱ فروردین ۱۴۰۱ نظرش را تغییر داد و مدعی شد که موضوع فقط به کویت و عربستان سعودی مربوط است. چرا؟
روز پنجشنبه ۱۱ فروردین ۱۴۰۱ شرکت نفت کویت تفاهمنامه‌ای را با صنعت بیمه سرمایه‌گذاری صادرات نیپون ژاپن برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های نفت و گاز کویت به ارزش یک میلیارد دلار امضا کرد. در واقع برای سرمایه‌گذاری در صنعت پترولیوم کویت بانک‌های انگلیسی و آمریکایی هم قرار است همکاری کنند.
توسعه روابط چین و روسیه با عربستان و شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس
در شرایط کنونی که روسیه تصمیم گرفته است تغییر راهبردی بدهد و از مواضعی در اوکراین عقب‌نشینی می‌کند، چین و آمریکا خواهان کاهش بهای نفت‌خام و گاز طبیعی در بازار هستند. در واقع چین و آمریکا منافع مشترکی پیدا کرده‌اند که در این رابطه روسیه هم بذل توجه می‌کند و در همکاری با کشورهای عضو اوپک در اجلاس فوق‌العاده و کوتاه روز پنجشنبه ۱۱ فروردین ۱۴۰۱ قرار شد که میزان عرضه نفت‌خام به بازار تا سطح ۴۳۲۰۰۰ بشکه در روز افزایش یابد.
توسعه سرمایه‌گذاری‌های آرامکو
آرامکو که در سال گذشته به دلیل تداوم تحریم‌ها علیه اقتصاد ایران بیش از صد میلیارد دلار سود کرده است به دستور آل‌سعود با همکاری چین، روسیه، هند، ژاپن، آمریکا و سایرین وارد بازار سرمایه‌گذاری در طرح‌های مختلف بالادستی و پایین‌دستی صنعت نفت، گاز و برق شده است. آرامکو اخیرا اعلام کرد که قصد دارد در سال جاری ۲۰۲۲ بین ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کند. این تصمیم الیگارشی حاکم در عربستان (آل‌سعود) بر این اساس است که در صورت تحقق و نهایی شدن مذاکرات برجام عربستان در شرایطی قرار داشته باشد که در منطقه و بازارهای بین‌المللی نفت و گاز از ایران جلوتر باشد.
توسعه میدان الدوره-آرش
نگرانی آل‌سعود و متحدان آل‌سعود از این بابت است که سرانجام به دلیل بحران انرژی ناشی از جنگ اوکراین آمریکا با ایران در ارتباط با برجام کنار بیاید و ایران برای بازپس گرفتن سهمی که در بازار داشت به طور رسمی وارد بازار شود. بنابراین، عربستان خواهان توسعه میدان الدوره- آرش است و برخی از کارشناسان معتقدند به دلیل هزینه بالای توسعه میدان آرش غربی‌ها و شرقی‌ها به عربستان تضمین داده‌اند که خریدار تولیدات گاز طبیعی و میعانات گازی و نفت‌خام میدان آرش هستند. درهمین حال از کویت و عربستان برای توسعه میدان آرش حمایت می‌کنند.
نقش ایران در آرش
با شروع عملیات توسعه میدان آرش توسط کویت و عربستان با حمایت احتمالی چین، ژاپن، روسیه، آمریکا، انگلیس و سایرین ایران می‌تواند در چارچوب دیپلماسی انرژی برای صلح با طرفین ذی‌نفع وارد مذاکره و همکاری شود. یا همان‌طور که وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران اخیرا اعلام کرد، وزارت نفت به تنهایی برای توسعه بخش ایرانی آرش اقدام و عمل کند. این سیاست هزینه سرمایه‌گذاری بالایی برای ایران خواهد داشت و ممکن است در نهایت نیاز به دیپلماسی میدانی را ضروری کند که باید با حساسیت درباره آن بررسی‌های لازم به عمل آید.
تغییر مواضع روسیه و همکاری چین و عربستان- کاهش بهای نفت در بازار
با اعلام توافق بین چین و عربستان برای توسعه همکاری در صنعت بالادستی و پایین‌دستی نفت و گاز و تصمیم دولت بایدن برای برداشت نفت‌خام از ذخایر راهبردی آمریکا در روز جمعه دوازدهم فروردین ۱۴۰۱ بهای نفت‌خام کاهش بیشتری داشت. قیمت هر بشکه نفت‌خام برنت دریای شمال اسکاتلند هفت درصد پایین آمد و به بشکه‌ای ۱۰۴ دلار رسید. برخی از کارشناسان اقتصاد انرژی معتقدند در صورت توافق و احیای برجام و ورود رسمی ایران به بازارهای بین‌المللی نفت‌خام به جای دور زدن تحریم‌ها موجب سقوط بیشتر بهای نفت‌خام در بازارخواهد شد. بنابراین، معطل ماندن مذاکرات وین احتمالا منافع آن دسته از بازیگران در بازار نفت‌خام که خواهان بالا ماندن قیمت‌ها هستند را تامین می‌کند و برای دورزنندگان تحریم‌های ایران و روسیه (کاسبان تحریم) سود کلانی دارد.
* کارشناس بین‌المللی انرژی
لینک کوتاه :