مناقشه بر سر آرش
به گزارش جهان صنعت نیوز: برخی خبرگزاری‌ها به نقل از احمدناصرالاحمد الصباح وزیر خارجه کویت نوشتند که میدان مشترک نفت و گاز آرش که عربستان و کویت آن را الدره می‌نامند، یک میدان کویتی- سعودی است؛ اظهارنظری که واکنش سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه را در پی داشت. خطیب‌زاده اعلام کرد: «میدان گازی آرش/الدره یک میدان مشترک بین کشورهای ایران و کویت و عربستان سعودی است و بخش‌هایی از آن در محدوده آب‌های تحدید حدود نشده بین ایران و کویت قرار دارد. بر اساس مقررات و رویه‌های بین‌المللی هرگونه اقدام در بهره‌برداری و توسعه این میدان باید با هماهنگی و همکاری هر سه کشور انجام شود و لذا اقدام اخیر کویت و عربستان سعودی در قالب یک سند همکاری، مغایر با رویه‌های جاری و مذاکرات انجام‌شده قبلی بوده و غیرقانونی است و تاثیری بر وضعیت حقوقی میدان نداشته و مورد تایید جمهوری اسلامی ایران نیست.»
براساس اعلام سخنگوی وزارت امور خارجه «جمهوری اسلامی ایران همچنین حق خود را برای بهره‌برداری از میدان مشترک گازی آرش/ الدره محفوظ می‌دارد.» پس از آن جواد اوجی وزیر نفت نیز در صفحه توئیتر خود نوشت: «مطالعات جامع میدان مشترک آرش با حفاری چاه اکتشافی و انجام لرزه‌نگاری تکمیل شده و به زودی با نصب جکت (پایه) عملیات حفاری در این میدان آغاز خواهد شد. گرچه ما مایل به مذاکره و همکاری برای توسعه میدان‌های مشترک هستیم اقدامات یکجانبه، مانع طرح مذکور نخواهد گردید.»
بازخوانی یک مناقشه تاریخی
هرچند به فاصله کوتاهی از موضع‌گیری سخنگوی وزارت خارجه و وزیر نفت ایران، احمدالصباح اعلام کرد که این میدان گازی یک موضوع سه‌جانبه میان ایران، کویت و عربستان است، اما مناقشه بر سر این میدان مشترک نفت و گاز تا حدودی سبقه تاریخی دارد. سیدمهدی حسینی قائم‌مقام سابق مدیرعامل و عضو هیات‌مدیره شرکت ملی نفت ایران و رییس سابق کمیته بازنگری قراردادهای نفتی چندی پیش در گفت‌وگویی درباره اختلاف‌نظر بین ایران و کویت بر سر میدان نفت و گاز آرش گفته بود: «داستان میدان آرش و تعیین خط مرزی در منطقه بی‌طرف بین کویت و عربستان یک فصل مهم از زندگی کاری من را تشکیل می‌دهد که هر دو وجه، یعنی هم کار خوب و حساب‌شده و هم وجه آسیب ناشی از بی‌فکری وزارت‌خارجه را در بر دارد. سال۷۴یا ۷۵ بود که مطلع شدیم عربستان و کویت یک میدان نفتی در همین منطقه به‌نام الدوره را کشف کرده‌اند و برای توسعه آن برنامه دارند. خط مرزی با ما تعیین نشده بود و از سال ۴۹ کویتی‌ها حاضر به مذاکره بر سر مساله خط مرزی نشده بودند. ما حدس قوی می‌زدیم که این میدان با ما مشترک باشد ولی به دلیل نبود خط مرزی نمی‌توانستیم ادعای حقوقی داشته باشیم. بنابراین موضوع تعیین خط مرزی و عدم همکاری کویت و عربستان را به شورای عالی خلیج‌فارس که به ریاست آقای‌هاشمی و دبیری آقای ولایتی تشکیل می‌شد بردیم و در جلسه‌ای با همین جمع به بررسی گذاشته شد. جمع‌بندی ما در آن جلسه این بود که ما هم برویم و در همان منطقه دست به حفاری بزنیم تا آنها مجبور به مذاکره شوند. بلافاصله دکل حفاری اکتشافی را به منطقه فرستادیم و کار را شروع کردیم. در طول دوره‌ای که عملیات حفاری در جریان بود فضای رسانه‌ای عربی علیه ما بسیار منفی بود و روزنامه‌های کویت ما را با صدام و دکل ما را با تانک‌های عراقی مقایسه می‌کردند و سفرای آنها هم مرتب وزارت خارجه را تحت فشار می‌گذاشتند.
حسینی در بخش دیگری از روایت آن سال‌ها با اشاره به سفر وزیر نفت کویت به ایران و مذاکره بر سر میدان نفت و گاز آرش گفت: «وزیر نفت کویت به دفتر آقای زنگنه آمد و نقشه‌ها را روی زمین پهن کرد و توضیح می‌داد در حالی که ما منتظر نماینده وزارت خارجه بودیم که برخلاف قرار قبلی به جلسه نیامد و در پاسخ پیگیری ما ایشان همچنان بر همان جلسه در یک ماه بعد اصرار داشت. برای من خیلی سخت و دردناک بود چراکه از یک سو می‌دیدم چگونه با حاصل زحمات و آوردن کویت سر میز مذاکره دارد اینچنین بازی می‌شود و همه زحمات بر باد می‌رود و از سوی دیگر چگونه وزیر کویتی را با دست خالی و با وعده مذاکره یک ماه بعد به خانه بفرستیم. به هر حال چاره دیگری نبود. کار به وزارت خارجه واگذار شد و این وزارت خارجه بود که نه یک ماه بعد و نه یک سال و نه ۱۰ سال و نه ۲۰ سال بعد آن جلسه را نگذاشت تا امروز به اینجا برسیم که آنها دارند میدان مشترک را توسعه می‌دهند تا تولید کنند و ما هم از زبان سخنگوی وزارت خارجه بحث حقوقی و نبود خط مرزی تعیین‌شده را مطرح می‌کنیم.»
تصمیم کبری دولت رییسی برای آرش
آرش،میدان نفت و گازی در شمال خلیج‌فارس و در استان هرمزگان است. برآوردها نشان می‌دهد که ذخیره درجای گاز میدان آرش ۲۰ تریلیون فوت مکعب و ذخیره نفت درجای این میدان نیز نزدیک به ۳۱۰ میلیون بشکه است. شرکت‌های ملی نفت کویت و آرامکوی عربستان در سال ۱۳۹۴ با هدف توسعه میدان آرش کنسرسیوم «کی‌جی‌او» را تاسیس کردند و حتی در شهریور همان سال برای توسعه این میدان مشترک، حفاری یک حلقه چاه اکتشافی را آغاز کردند.
در آخرین خبر، کویت و عربستان ۲۱ مارس، سندی برای توسعه این میدان گازی امضا کردند که بر اساس بیانیه شرکت نفت کویت، پیش‌بینی می‌شود، روزانه یک میلیارد فوت مکعب گاز و ۸۴ هزار بشکه در روز میعانات گازی تولید کند.
براساس توافق عربستان و کویت، شرکت نفت کویت و شرکت آرامکو اقدامات لازم را برای توسعه این میدان گازی و استخراج آن انجام می‌دهند. این دو کشور تاکید کرده‌اند که تولید گاز از این میدان گازی یک میلیارد فوت مکعب در روز و ۸۴ هزار بشکه میعانات گازی خواهد بود که درآمد حاصل از آن به صورت مشترک میان دو کشور تقسیم می‌شود. گزارش‌ها نشان می‌دهد که ذخیره گاز این میدان حدود ۲۲۰ میلیارد مترمکعب برآورد شده است.
محمود خاقانی کارشناس بین‌الملل حوزه انرژی با اشاره به سابقه مذاکرات قبلی ایران و کویت بر سر این میدان مشترک می‌گوید: در سال ۱۳۷۹ مقامات وقت کویت برای مذاکره و همکاری با شرکت ملی نفت ایران به تهران آمدند. اما متاسفانه به دلایلی که معلوم نیست تلاش‌های مسوولان وقت وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران برای دست یافتن به یک توافق برد- برد با کویت ناکام ماند. متاسفانه موضوع تا این اواخر هم پیگیری نشده بود، تا اینکه خبر توافق اخیر کویت و عربستان موجب مطرح شدن دوباره موضوع شد. درباره اختلافات مرزی با کویت باید به سوابق در وزارت امور خارجه رجوع کرد و معلوم شود که چرا توافقی تاکنون نشده است.
وی افزود: میدان آرش یک نمونه است.
در ابتدا به نظر رسید که کویت و عربستان برای توسعه میدان بدون ایران جدی هستند. اما عقب‌نشینی کویت و بیان اینکه توسعه میدان به سه کشور کویت، عربستان و ایران مرتبط است، معنی دارد. برخی مدعی هستند که حمله موشکی به اقلیم کردستان عراق با هماهنگی مسکو انجام شد تا این مذاکرات را متوقف کند! شاید حاکمیت الیگارشی در کویت به همین دلیل پس از اینکه وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران در سخنانی متفاوت با سخنگوی وزارت امورخارجه اعلام کرد که میدان آرش را توسعه می‌دهیم خطر برخورد نظامی در منطقه را احساس کرد و شیخ احمد ناصر آل محمد الصباح، وزیر خارجه کویت، تاکید کرد که میدان گازی آرش یک موضوع سه‌جانبه بین کویت، عربستان سعودی و ایران است.
بنابراین فرصت خوبی برای دیپلماسی انرژی فراهم آمده است و باید دید که آیا تهران از این فرصت استفاده می‌کند یا خیر؟ احمد اسدزاده معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت نیز می‌گوید: دلیل تاخیر در بهره‌برداری از این میدان مشترک تصمیم‌گیری راجع به تحدید حدود و تعیین مرز با کویت بوده است، اما در شرایطی که طرف مقابل بدون توجه به مذاکرات پیشین و به صورت یکجانبه اقدام به توسعه این میدان کند دلیلی برای تاخیر وجود ندارد.احمد اسدزاده افزود: معتقدیم بهره‌برداری از میدان‌های مشترک باید به صورت یکپارچه انجام شود و این کار به تحکیم روابط اقتصادی دو کشور منجر خواهد شد.
معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت با بیان اینکه حتی در شرایطی که مرز هم تعیین نشده است می‌توان با استفاده از الگوهای تجربه‌شده بین‌اللملی میدان را به صورت یکپارچه توسعه داد، تصریح کرد: وزارت نفت آمادگی خود را جهت مذاکره در این زمینه اعلام می‌دارد.
لینک کوتاه :
