بررسی کارکردهای دوطرفه شدن معاملات بازار سهام/شکار فرصت‌ها
به گزارش جهان صنعت نیوز: یکی از مهم‌ترین انتقادات معامله‌گران در سال گذشته نیز معطوف به یک‌طرفه بودن بازار سهام در ایران بود؛ بازاری که گفته می‌شود موقعیت‌های خرید و فروش را برای معامله‌گران محدود کرده و بدین ترتیب موجب تعمیق رکود معاملاتی در بازار سهام به ویژه در روزهای نزولی شده است.
«جهان‌صنعت» در گفت‌و‌گو با عباسعلی حقانی‌نسب کارشناس بازار سرمایه کارکردهای بازار دوطرفه، مزایا و ریسک‌های این نوع از معاملات را در بازار غیرحرفه‌ای ایران مورد بررسی قرار داده است. حقانی‌نسب بر این باور است که دوطرفه شدن معاملات می‌تواند موقعیت‌های کسب سود را برای معامله‌گران افزایش دهد و در نهایت بازار را به تعادل برساند.در تعریف بازار دوطرفه گفته می‌شود معامله‌گران می‌توانند بدون دارا بودن سهمی، موقعیت خرید یا فروش ناستقراضی را اتخاذ کنند. بر این اساس معامله‌گر می‌تواند بدون آنکه رسما صاحب یک سهم معین باشد، آن را به فروش برساند و بر اساس تعهد استقراضی در زمانی معین آن سهم را به خریدار منتقل کند. در این روش معامله‌گر با پیش‌بینی افت قیمت سهم- به عنوان مثال تا یک ماه آینده- سهم را بدون آنکه خریداری کرده باشد، در قیمت فعلی به فروش می‌رساند. در ادامه مسیر او در ماه آینده و در دوره نزولی سهم، سهم را با قیمت کمتری خریداری خواهد کرد و سپس به شخص حقیقی یا حقوقی- طرف خرید در معامله اول- منتقل می‌کند. در این مسیر معامله‌گر توانسته است با فروش سهم در قیمت بالا و سپس خرید و انتقال آن در قیمت پایین، سود کسب کند. این روش، نوعی از معاملات آتی در بازار سهام است که مشابه آن در قراردادها و معاملات آتی بازارهای کالایی در حال انجام است. این ابزار فروش استقراضی که در بازارهای جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، در واقع به معامله‌گران این امکان را می‌دهد که از اصلاح قیمت سهم‌ها هم به آسانی و البته به شرط پیش‌بینی صحیح روند سهم، سود کسب کنند. این در حالی است که در بازار یک‌طرفه تنها در زمان صعود قیمت‌ها می‌توان از موقعیت سود برخوردار شد و در زمان نزول قیمت، در بهترین حالت می‌توان میزان زیان را کاهش داد یا از بروز آن جلوگیری کرد. بازار یک‌طرفه- نمونه‌ای که در بورس ایران شاهد آن هستیم- موجب طولانی شدن روند اصلاحی قیمت سهم‌ها و ایجاد رکود عمیق در معاملات می‌شود که نتیجه آن کاهش قدرت نقدشوندگی است. همچنین دادوستدها در چنین بازاری عموما به سمت خرید و فروش‌های کوتاه‌مدت سوق می‌یابد و هیجانات در دوره‌های رونق را افزایش می‌دهد؛ به نحوی که ممکن است در نتیجه رفتار هیجانی معامله‌گران، قیمت سهم‌ها دچار حباب شوند، تجربه‌ای که سال ۹۹ در بازار ایران رخ داد. به این ترتیب می‌توان برای بازار دوطرفه عبارت تبدیل تهدید به فرصت را به‌کار برد، چرا که این روش معامله‌گری می‌تواند در دل روزهای ریزش بازار سهام نیز سود را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان آورد.
کارکرد بازارهای دوطرفه
عباسعلی حقانی‌نسب کارشناس بازار سرمایه در این باره به «جهان‌صنعت» می‌گوید: «به طور مشخص در حال حاضر برای اینکه فرد در بازار سودی کسب کند، باید ابتدا سهمی را خریداری کند و سپس سهم با افزایش قیمت مواجه شود تا در نتیجه این رشد، فرد سود کند. این بازار اصطلاحا یک‌طرفه است، به این معنا که تا فرد یک دارایی مشخص را خریداری نکند، نمی‌تواند سودی کسب کند. در بازار یک‌طرفه بحث‌هایی نظیر اعتبار مطرح می‌شود که بر این اساس ممکن است فرد سهام را با اعتبار و لوریج‌های مختلف خریداری کند.
اما به طور کلی، پوزیشن و موقعیت فرد، موقعیت «خرید» است. اما در بازار دوطرفه، طرف دومی هم وجود دارد؛ به این معنا که در حالی که فرد یک دارایی را ندارد می‌تواند آن را به فروش برساند و لزوما در موقعیت خرید قرار ندارد، یعنی فرد هم می‌تواند از موقعیت خرید سود ببرد و هم از موقعیت فروش؛ به این معنا که وقتی پیش‌بینی می‌کند ممکن است سهم بالا برود، از موقعیت خرید استفاده می‌کند و سود می‌کند و زمانی که پیش‌بینی می‌کند سهم ممکن است در سراشیبی قرار گیرد از موقعیت فروش بهره‌مند می‌شود و سود می‌کند و این در حالتی است که در واقع آن دارایی را ندارد!»
او با بیان اینکه در بازارهای دوطرفه قرار گرفتن در طرف دومی که طرف فروش است نیز برای فرد فراهم است، می‌افزاید: «این موقعیت، مشابه موقعیت قراردادهای آتی است که گاه در بورس کالا نیز انجام می‌شود. قراردادهای آتی سهام هم به همین نحو است و این ابزار را در اختیار معامله‌گران قرار می‌دهد.»
رونق معاملات
حقانی‌نسب در ادامه به مزایای دوطرفه شدن معاملات بازار سهام اشاره می‌کند و می‌گوید: «چنین ابزاری می‌تواند از این جهت کمک‌کننده باشد که نوعی بازارگردانی را نیز در دل خود دارد، چراکه سهم‌های زیادی در بازار وجود دارد که ممکن است پیش‌بینی کاهشی یا افزایشی روی آنها وجود داشته باشد. افرادی که روی سهمی پیش‌بینی کاهشی دارند اما آن سهم را ندارند، این امکان را خواهند یافت که به معاملات ورود کنند و از کاهش قیمت سهم سود کسب کنند. بازار هم به دلیل آنکه افزایش حجم معاملات را تجربه می‌کند و افراد می‌توانند از دو موقعیت همزمان خرید و فروش بهره‌مند شوند، رونق خواهد یافت. اگر چه ممکن است معامله‌گران در این روش هم، زیان را تجربه کنند یا آنکه از سود آن بهره‌مند شوند، اما واقعیت آن است که این اتفاق باید برای بازار رخ دهد.»
اهمیت زیرساخت‌ها
کارشناس بازار سرمایه با تاکید بر اینکه اجرای این روش در بازار سهام نیازمند زیرساخت‌های مناسب است، عنوان می‌کند: «نرم‌افزار معاملاتی، شرایط مالی و بحث اعتبارات از جمله مواردی است که در دوطرفه کردن بازار، نیازمند توجه بیشتری است. همچنین ممکن است بحث‌های فقهی در این باره وجود داشته باشد که البته به نظر می‌رسد تا حد زیادی مسائل آن حل شده است.» حقانی‌نسب تاکید می‌کند: «تمامی این موارد باید مورد بررسی قرار گیرند و زیرساخت‌های مالی و نرم‌افزاری آماده شوند تا بتوان بازار سهام ایران را دوطرفه کرد و افراد بدون اینکه سهمی را خریداری کرده باشند مجاز به فروش آن شوند. در این روش همان‌طور که گفته شد، فرد پیش‌بینی می‌کند قیمت سهمی با کاهش مواجه خواهد شد و در نتیجه موقعیت فروش می‌گیرد و از کاهش قیمت سهمی که ندارد سود می‌برد. این ساده‌ترین تعریف دوطرفه بودن بازار است.» حقانی‌نسب در ادامه دوطرفه شدن معاملات را به طور قطعی به نفع بازار می‌داند، با این حال تاکید می‌کند: «به دلیل آنکه در بازار ایران، سهامداران مستقیما وارد شده‌اند ممکن است این روش چندان مورد استقبال قرار نگیرد، اما قطعا این روش به نفع بازار سهام است.»
تقویت دیدگاه بلندمدت در سرمایه‌گذاران
حقانی‌نسب با بیان اینکه این تنها ابزار از جعبه بازار سرمایه است که هنوز در ایران مورد استفاده قرار نگرفته بیان می‌کند: «متاسفانه در طول سال‌های اخیر و حتی سال گذشته و همچنین در سند تحول رخدادهایی اتفاق افتاده است که نشان می‌دهد سازمان بورس فرهنگ‌سازی برای سرمایه‌گذاری بلندمدت را در دستور کار و سیاستگذاری‌های خود قرار نداده است.
ابزارهایی که سازمان بورس تاکنون طراحی کرده عملا کوتاه‌مدت‌نگر بوده و ذهن سرمایه‌گذار را به سمت کوتاه‌مدت‌نگری سوق داده است.» این کارشناس بازار سرمایه می‌افزاید: «با این حال بحث دوطرفه کردن بازار این شرایط را قدری بهبود می‌بخشد و سرمایه‌گذاری در این بازار را قدری بلندمدت‌تر می‌کند.» وی اضافه کرد: «همچنین رفتار هیجانی سهامدارانی که مستقیما وارد بازار شده‌اند معمولا پیش‌بینی‌های آنان را به سمت احتمال افزایش قیمت سهم‌ها سوق می‌دهد که نوعی از سطحی‌نگری در آن مشهود است. اما زمانی که بازار دوطرفه باشد، کیفیت پیش‌بینی و کارایی بازار افزایش می‌یابد. بسیاری از افراد ممکن است اصلا سهمی نداشته باشند اما پیش‌بینی کنند که ماه آینده سهم معینی ریزش خواهد داشت در نتیجه این امکان برای آنها فراهم می‌شود که آن سهم را بفروشند و از بازار سود ببرند. نکته مهم این روش در واقع کمک به تعادل بازار است.»
لینک کوتاه :