خروج از محدودیت‌ها در پیک هفتم کرونا
محمدرضا محبوب‌فر *
به فاصله دو هفته پس از سونامی سفرهای نوروزی و حدود ۱۰۰ میلیون ترددی که در جاده‌های کشور اتفاق افتاده است، مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کرده است براساس جدیدترین به‌‌روزرسانی‌‌ها، تعداد شهرهای با وضعیت قرمز از ۲۴ به ۳۶ شهر افزایش یافته است. براساس این اطلاعیه، رعایت شیوهنامههای بهداشتی در کنار تکمیل واکسیناسیون، بهترین و موثرترین راه مقابله با کرونا در هر موجی از بیماری قلمداد شده است. اطلاعیه وزارت بهداشت و درمان در حالی صادر شده است که قبلا نسبت به موج بی‌سابقه سفرهای نوروزی و افت رعایت پروتکل‌های بهداشتی هشدار داده می‌شد. متاسفانه در مسافرت‌های اخیر و همچنین دید و بازدیدها و تجمعات نوروزی مشاهدات میدانی حاکی از کاهش محسوس پروتکل‌های بهداشتی تعیین شده بوده است. درصد میزان استفاده از ماسک در تعطیلات نوروزی پنج درصد و دستورالعمل حفظ فاصله فیزیکی و اجتماعی اصلا رعایت نمی‌شده است و به تهویه در محیط‌های بسته چندان توجهی نشده است. در هفته دوم فروردین ماه و در ادامه مسافرت‌ها و تجمعات نوروزی، در تعدادی از استان‌های کشور از جمله: گیلان، مازندران، بندرعباس، خوزستان و اصفهان، کارشناسان و ناظران مستقل بهداشت و سلامت جامعه نسبت به اینکه ایران رسما در آستانه پیک هفتم کرونا قرار گرفته است هشدار می‌دادند. دولت ایران به اسم مسافرت‌های نوروزی، بی‌رحمانه محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها را لغو کرد و درصد تست‌های مثبت به کل تست‌ها در استان‌های شمالی، جنوبی، خوزستان و اصفهان افزایشی شده بود. حتی شنیده می‌شد که برخی کارشناسان حوزه وزارت بهداشت و درمان در هفته اول تعطیلات نوروزی که کشور با موج بی‌سابقه سفرها و افت شدید پروتکل‌های بهداشتی مواجه شده بود خواستار قرنطینه استان‌های شمالی و جنوبی و خوزستان شده بودند و عنوان کرده‌اند که راهی جز اطلاع‌رسانی شفاف و بی‌پرده درخصوص وضعیت رو به رشد بیماری در برخی استان‌ها وجود ندارد. در بحبوحه مسافرت‌ها و مراسم نوروزی و پیدایش سویه‌های جدید ویروس کرونا اما دولت ترجیح داد که تجمعات برای حفظ روحیه مردم پس از دو سال قرنطینه تداوم پیدا کند و صرفا اکتفا به رهنمود و توصیه‌های بی‌پشتوانه در خصوص رعایت پروتکل‌ها و شیوهنامههای بهداشتی کند که سرانجام هم مردم به اسم اینکه واکسینه شده‌اند به دستورالعمل‌های بهداشتی وفادار نماندند و براساس آمار به دست آمده، ۹۰ درصد مسافران نوروزی نسبت به حذف محدودیت‌های کرونایی از سوی دولت، ابراز رضایت کرده‌اند!
اکنون خبرهای نگران‌کننده‌ای از سراسر کشور درباره کرونا و شعله‌ور شدن دوباره بیماری به گوش می‌رسد. در نوروز امسال چیزی حدود ۶۵ درصد مردم ایران به مسافرت رفته‌اند و محدودیتی برای آنان جز تزریق دو نوبت واکسن وجود نداشت. خبرهای جسته و گریخته‌ای که به گوش می‌رسد دلالت از آن داشته است که جرایم رانندگی برای مسافران واکسن نزده در ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی و بین شهری کشور اعمال نشده است و طبق استعلام از برخی هموطنان، بنایی بر اعمال محدودیت‌ها و جرایم کرونایی در مسافرت‌های نوروزی وجود نداشته است و برای بسیاری افراد بدون تست منفی و کارت واکسن بلیت صادر شده است. برخی رانندگان خودروهای شخصی نیز که هرگز واکسن تزریق نکرده‌اند عنوان می‌کنند که در جاده‌های بین شهری تردد می‌کرده‌اند و حین عزیمت به سفرهای نوروزی، جریمه علیه آنان به دلیل ممانعت از واکسینه شدن تاکنون اعمال نشده است. در دوران تعطیلات و مسافرت‌های نوروزی حتی ایران محدودیت‌های کرونایی را برای مسافران بین‌المللی کاهش داد و به طور مثال، تردد از مرز مهران با داشتن ویزای عراق مجاز بوده است و طی ۱۳ روز گذشته ۱۶ هزار نفر از طریق مرز بین‌المللی مهران وارد کشور شدند. علی‌ایحال، خیز دوباره کرونا در خوزستان، معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز مجبور به اعتراف کرده است تا از افزایش دو برابری بیماران شناسایی شده و سه برابری بیماران بستری مبتلا به کرونا در استان خوزستان طی روزهای اخیر خبر دهد. از آنجا که مازندران و گیلان از اهداف عمده گردشگری و مسافرت در تعطیلات بودند، این دو استان شاهد خیل عظیم تردد‌ها و ورود مسافران نوروزی بودند. اوج ترافیک وارده به این دو استان در نیمه دوم تعطیلات به وقوع پیوست که در نتیجه منجر به افزایش روند ابتلا به کرونا و بستری بیماران شد. این موضوع باعث شد تا بر اساس آخرین اطلاع‌رسانی رنگ‌بندی کرونایی مناطق مختلف کشور از سوی مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، یک شهرستان مازندران(شهرستان رامسر) در وضعیت قرمز کرونایی قرار گیرد و درپی شعله‌ور شدن بیماری در استان‌های شمالی، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران با اشاره به وضعیت روند شیوع کرونا اظهار کند که وضعیت استان از نظر تعداد بیماران سرپایی کرونا رو به افزایش است و روند صعودی را طی می‌‌کند. از کرمان هم خبر می‌رسد حمیدرضا رشیدی‌نژاد، رییس دانشگاه علوم پزشکی این استان از فوت پی در پی کودکان در کرمان به دلیل ابتلا به کرونا پرده برداشته است و گفته «طی سه روز گذشته شاهد افزایش موارد ابتلای کودکان به کرونا و فوت آنها بودیم.» از خراسان‌رضوی هم خبر می‌رسد محمد پهلوان، رییس کمیته رسانه و اطلاع‌رسانی قرارگاه مدیریت کرونا در دانشگاه علوم پزشکی مشهد عنوان کرده تنها طی یک روز گذشته ۹۹ بیمار جدید مبتلا به کرونا در بیمارستان‌های خراسان‌رضوی بستری شده‌اند و رقم مبتلایان در حال افزایش است. علاوه بر استان‌های شمالی، حضور گسترده هموطنان و گردشگران به جنوب کشور و شلوغی باورنکردنی ساحل بندرعباس خبرساز شده است. کرونا در استان هرمزگان هم رو به افزایش گذاشته شده است. طی دو سال گذشته به دلیل شیوع کرونا سفرهای نوروزی با محدودیت همراه بود، اما امسال چون محدودیت‌ها وجود نداشت، کشور با افزایش سفرها مواجه شد به طوری که تکمیل ۱۰۰ درصدی ظرفیت اقامت مسافران نوروزی در شهرهای شیراز، مشهد، بوشهر، بندرعباس و جزایر جنوبی، استان‌های شمالی، چابهار و همچنین یزد و اصفهان مشهود بود.
با توصیفی که از وضعیت مسافرت‌ها و تجمعات نوروزی رفت، حال و هوای این روزهای کرونا در کشور به خوبی نشان می‌دهد که ایران رسما وارد موج جدید بیماری و پیک هفتم کرونا شده است. اومیکرون و احتمالا دلتاکرون، عامل پیک جدید هستند. با این حال، ستاد ملی کرونا و مجموعه دولت خواستار حضوری شدن آموزش در مدارس و دانشگاه‌ها آن هم بلافاصله و به فاصله یک روز پس از سونامی مسافرت‌ها و بدون توجه به نظرات کارشناسان و متخصصان سلامت که بازگشایی فوری و بلادرنگ یک باره مدارس و دانشگاه‌ها خطرساز است، در کشور شده‌اند. در تهران از اولین روز بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها گزارش شده است که «ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کار بوده‌اند» که دانش‌آموزان و دانشجویان با سرعت هر چه تمام تا ساعت ۹ صبح روز ۱۴ام فروردین در ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی حضور پیدا کنند و به طور رایگان سر کلاس‌های درسی خود حضور پیدا کنند! در صورتی دستور تحصیل حضوری از سوی دولت داده شده است که ستاد کرونا عنوان کرده است که می‌توان با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به سمت بازگشایی‌ها رفت. این ستاد با اینکه متوجه است که اصل پروتکل‌ها فاصله‌گذاری است، معلوم نیست که به چه دلیل و با چه توجیهی در ابلاغ پروتکل‌های بهداشتی به مدارس و دانشگاه‌ها اصل رعایت فاصله‌گذاری فیزیکی را لغو کرده است؟! از طرفی، مجموعه دولت تنها به حضور اجباری و بی‌درنگ دانش‌آموزان و دانشجویان بر سر کلاس‌های درس اصرار می‌ورزد و مشخص نکرده است که شرایط نظارت بر رعایت پروتکل‌ها در مدارس و دانشگاه‌ها چگونه است؟ آنچه مسلم است؛ کمبود امکانات لازم برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کلاس‌های درس مدارس و دانشگاه‌ها مبرهن است و با این حال، خانواده‌ها و دانش‌آموزان و دانشجویان به شرایط کرونایی کشور واقف هستند و همچنان از کرونا می‌ترسند و طی اولین و دومین روز بازگشایی‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها شاهد تعداد قابل توجه غایبان از تحصیل در کلاس‌های حضوری بوده‌اند. همچنین خبرها حاکی است که دو ماه مانده به پایان سال تحصیلی جاری، بسیاری از دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی در تامین اعتبارات مالی برای آماده‌سازی زیرساخت‌های بهداشتی و خوابگاهی و تغذیه‌ای دانشجویان درمانده‌اند و طی نامه‌نگاری روسای دانشگاه‌ها با وزارت علوم به این موضوع پرداخته شده است. بنابراین چون خروج از محدودیت‌های کرونایی به نحو عالی از سوی دولت پی گرفته می‌شود و در همین حال زیرساخت‌های لازم آموزشی از نظر رعایت پروتکل‌های بهداشتی از جمله فاصله‌گذاری و تهویه وجود ندارد و از طرفی کشور از نظام بیماریابی فعال و نظام ثبت داده‌های بیماری برخوردار نیست، بازگشایی‌های فعلی نمونه علنی بی‌تدبیری و سیاست‌بازی دولتی و اصرار بر آموزش حضوری اجباری، آن هم بدون تمهیدات کرونایی است، که نتیجه آن می‌تواند استقبال علنی از پیک هفتم کرونا و شعله‌ور شدن بیماری در کشور باشد. براساس آخرین آمار دریافتی از مراکز بهداشتی و درمانی منتخب شناسایی بیماران کرونایی متاسفانه افزایش شیوع کرونا در همین یکی دو روز بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها چشمگیر بوده است و تعداد مبتلایان در بین کودکان و دانش‌آموزان رو به گسترش نهاده است. همچنین گزارش‌ها حاکی است که از سوی وزارت بهداشت و درمان، هشدار طغیان سرخک به دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور ابلاغ شده است. با این حال در بحبوحه دو بیماری تنفسی کرونا و سرخک، مشخص است که سلامت جامعه در وانفسای سهمیه‌بندی و گرانی روز‌افزون دارو و استهلاک و خستگی و کمبود کادر درمان و همچنین فرسودگی اغلب بخش‌های مراقبت ویژه بیمارستانی تحت‌الشعاع قرار خواهد گرفت که تنها دلیل آن بازگشایی‌های بی‌سرانجام و بی‌درنگ مراکز آموزشی پس از سونامی سفرهای نوروزی و اصرار عجیب بر آموزش حضوری بوده است و فرجام آن در روزها و هفته‌های آینده، تضعیف روحیه دانش‌آموزان و دانشجویان و به راه افتادن دوباره کارناوال مبتلایان و جان‌باختگان کرونا در کشور خواهد بود.
* کارشناس حوزه سلامت و بحران‌های محیطی
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :
