ریشه‌های عقب‌ماندگی اقتصاد ایران/ راز توسعه‌نیافتگی
به گزارش جهان صنعت نیوز: این دولت مقتدر اجازه گسترش فعالیت‌های بخش خصوصی را که از عاملین اصلی توسعه محسوب می‌شوند نمی‌دهد و رسیدن قطار اقتصاد به مقصد توسعه‌یافتگی و شکوفایی را ناممکن می‌کند. این مساله در ادامه به شکل دیگری موانع توسعه‌یافتگی می‌انجامد که امروزه خود را در فرار سرمایه، عدم جذب سرمایه‌گذاری خارجی، کاهش ظرفیت بنگاه‌های تولیدی، شکل‌گیری اقتصاد سایه و گسترش فعالیت‌های دلالی و فسادزا نشان داده است. در سایه چنین اقتصادی هیچ یک از اجزای اقتصاد به درستی کار نمی‌کند و عقب‌ماندگی و تضعیف بنیان‌های اصلی اقتصاد اتفاق می‌افتد. هرچند دولت سیزدهم خود را پیشرو در انجام اصلاحات ساختاری برای رونق اقتصادی می‌داند، اما پرسش اصلی این است که آیا سیاستگذاران تاکنون برنامه مشخصی برای اهداف والای خود تدوین کرده‌اند؟
شاخص‌های توسعه‌یافتگی
یکی از اهداف اصلی و اساسی همه کشورها این است که به سطوح بالایی از توسعه‌یافتگی برسند و از مسیر آن دست به شکل‌گیری دولت‌های رفاه و تقویت بنیان‌های اصلی اقتصاد بزنند. اقتصاد ایران جزو معدود کشورهایی است که سال‌هاست هدف توسعه‌یافتگی را در سر می‌پروراند و با تدوین برنامه‌های پنج‌ساله توسعه اقتصادی در تلاش است راهی برای بهبود وضعیت شاخص‌های اقتصادی بیابد با این حال این برنامه‌ها در غالب موارد به بن‌بست رسیده‌اند و خروجی آنها تفاوت قابل ملاحظه‌ای با اهداف از پیش طراحی شده‌شان داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که کشورهای توسعه‌یافته چند ویژگی مشترک و اساسی دارند. اصلی‌ترین ویژگی آنها کاهش نقش و اقتدار دولت در اقتصاد است. در حقیقت این کشورها وظایف و ماموریت‌های دولت را به موارد جزئی و اندک از قبیل حفظ امنیت در جامعه محدود کرده‌اند و در کنار آن با تقویت و گسترش فعالیت‌های بخش‌خصوصی اداره امور اقتصاد را به فعالان اقتصادی واگذار کرده‌اند. در اقتصاد ایران اما دولت روز به روز در حال فربه‌تر شدن است و همه امور اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را اداره می‌کند. کارشناسان بر این باورند که اقتصاد ایران برای آنکه به توسعه‌یافتگی برسد باید از دخالت‌های دولت در امور اقتصادی بکاهد. این مساله به این معناست که بخش خصوصی باید نقش اصلی و اساسی را در تهیه و تدوین برنامه‌های اقتصادی ایفا کند. با این حال این مساله با وجود هشدارهایی که صاحب‌نظران می‌دهند اتفاق نیفتاده و برای همین است که همه شاخص‌های اقتصادی از توسعه‌یافتگی بازمانده‌اند. بنابراین شرط اصلی برای حرکت به سمت توسعه اقتصادی این است که تصدی‌گری دولت در اقتصاد کمتر شود.
اهمیت فضای کسب‌وکار
ویژگی مهم دیگر یک اقتصاد توسعه‌یافته این است که فضای کسب‌وکار مساعد برای انجام فعالیت‌های تولیدی و اقتصادی است. در این اقتصاد بنگاه‌های تولیدی با تمام ظرفیت و توان خود به کار و فعالیت می‌پردازند و نگرانی در خصوص تعطیلی و یا ورشکستگی بخش تولید کشور وجود ندارد. بدیهی است یکی از الزامات تقویت بنیه تولیدی یک کشور جذب سرمایه است که اقتصاد ایران از این مهم محروم مانده است. آمارها و برآوردها نشان می‌دهد که طی حداقل چهار سال اخیر وضعیت تشکیل سرمایه در اقتصاد ایران منفی بوده و عمده واحدهای تولیدی مستهلک شده‌اند. هرچند تحریم‌های اقتصادی نقش مهمی در این خصوص داشته با این حال بی‌توجهی سیاستگذاران به واقعیت‌های اقتصادی و تکیه بر اقتصاد تک‌محصولی و عدم همبستگی و تعامل با سایر اقتصادهای جهان این مساله را تشدید کرده است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که حتی اگر تحریم‌ها نیز برداشته شود کماکان مسیر خروج سرمایه از اقتصاد هموار خواهد بود. دلیل این مساله نیز این است که نگاه توسعه‌یافتگی در بین سیاستگذاران تقویت نشده و فضای مساعدی برای فعالیت‌های تولیدی و کارآفرینی وجود ندارد. بدیهی است اگر وضعیت تشکیل سرمایه در اقتصاد ایران بهبود نیابد نمی‌تو‌ان در مسیر توسعه‌یافتگی حرکت کرد.
تورم و قیمت‌گذاری‌ها
به نظر می‌رسد یکی دیگر از عواملی که می‌تواند کشورها را به سمت توسعه‌یافتگی برساند این است که تورم در اقتصاد به مرحله کنترل‌شده‌ای رسیده باشد. در اقتصادی که قیمت‌ها به طور مداوم در حال افزایش باشد و پیش‌بینی‌پذیر بودن آینده اقتصادی ممکن نباشد فعالیت‌های تولیدی نیز از مسیر اصلی خود منحرف می‌شوند. این مساله دلیل دیگری نیز دارد که آن را می‌توان در مداخلات دولت در نرخ‌گذاری‌ها دانست. در حقیقت دولت‌ها با اعلام قیمت‌های دستوری بنگاه‌های تولیدی را وادار می‌کنند که از قیمت‌های اعلامی تبعیت کنند که در غالب موارد موجب زیان‌دهی آنها می‌شود. بنابراین برای آنکه به توسعه‌یافتگی برسیم لازم است که سیاست‌هایی برای کنترل تورم اتخاذ شود چه آنکه بالا بودن نرخ تورم خود یکی از دلایل اصلی رکود به حساب می‌آید و مانع از جان گرفتن تولید می‌شود. این مسیری است که اقتصاد ایران در سال‌های گذشته رفته به طوری که هم تورم بالا بوده و هم رشد اقتصادی اتفاق نیفتاده است. اگر نگاهی به موارد گفته شده بیندازیم به این نتیجه می‌رسیم که وجود یک دولت بزرگ یکی از دلایل اصلی عقب‌ماندگی اقتصاد ایران محسوب می‌شود. بدیهی است در اقتصادی که بخش خصوصی در حاشیه باشد فعالیت‌های دلالی و سفته‌بازی نیز تقویت می‌شود و رانت‌خواری و فساد نیز تقویت می‌شود. بنابراین آنچه می‌تواند قطار اقتصاد ایران را به توسعه‌یافتگی برساند اصلاح نگاه دولت‌ها و کاهش مداخلات و تصدی‌گری دولت در اقتصاد است در غیر این صورت توسعه‌یافتگی اقتصاد ممکن نخواهد شد.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژه
لینک کوتاه :