تصویر آماری از اقتصاد ایران

جمشید عدالتیان‌شهریاری *

 از زمان کمرنگ شدن بحران کرونا و عبور از قله‌های بیماری، بهبود نسبی در وضعیت شاخص‌های کلان اقتصادی هم در سطح جهانی و در ایران اتفاق افتاده است. بر اساس گفته مسوولان دولتی نیز، بعد از پشت سر گذاشتن بحران شیوع ویروس کرونا اقتصاد ایران رشد ۵/۴ درصدی را تجربه کرده است. چنین رشدی می‌تواند نشان‌دهنده ایجاد اشتغال بیشتر و بازگشت نیروهای فعال اقتصادی به بازار کار باشد. در عین حال نرخ تورم نیز به تدریج در حال عقب‌نشینی است و از شتاب رشد آن کاسته شده است. از نگاه دست‌اندرکاران دولتی، چنین آمارهایی می‌تواند تداعی‌کننده بهبود در وضعیت اقتصاد و محقق شدن اهداف سیاستگذاری دولت باشد. حال آنکه دستیابی به ثبات اقتصادی و پایداری وضعیت فعلی شاخص‌های اقتصادی به عوامل دیگری نیز بستگی دارد که به نظر می‌رسد از نگاه مسوولان دولتی دور مانده است.

یکی از مهم‌ترین این عوامل خالص تشکیل سرمایه و یا سرمایه‌گذاری است که بر اساس آمار سال‌های گذشته منفی بوده است. این مساله می‌تواند علامت هشداری هم برای نهادهای دولتی و هم کلیت اقتصادی کشور باشد. یک اقتصاد زمانی می‌تواند در مسیر رشد و شکوفایی قرار گیرد که قادر به جذب سرمایه‌گذاری از خارج باشد و جلوی خروج سرمایه‌های موجود از کشور را نیز بگیرد. با این حال به دلیل عدم قطعیت‌های سال‌های اخیر و نامساعد بودن فضای کسب‌و‌کار شاهد سونامی خروج سرمایه از کشور بوده‌ایم. در کنار این مساله نیز سرنوشت مبهم برجام و به نتیجه نرسیدن مذاکرات با گذشت ماه‌ها نشان می‌دهد که سایه نااطمینانی کماکان بر سر اقتصاد ایران سنگینی می‌کند. اگر نگاهی به آمارهای ارائه‌شده از سوی بانک مرکزی نیز بیندازیم مشخص می‌شود که رشد اخیر اقتصادی نیز به دلیل افزایش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های صنعتی اتفاق نیفتاده بلکه چنین رشدی نتیجه عملکرد بخش خدماتی کشور بوده است.

بنابراین به دلیل کاهش شیوع کرونا و افزایش فعالیت بخش‌های خدماتی از قبیل رستوران‌ها، هتل‌ها، باشگاه‌ها غیره، بخش خدمات بار اصلی رشد اقتصادی در مدت اخیر را به دوش کشیده است. مساله‌ای که کماکان می‌تواند نگران‌کننده باشد رشد منفی سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران است که هنوز چاره‌ای برای بهبود آن اندیشیده نشده است. نرخ تورم نیز هرچند در آمارهای ماه‌های اخیر عقب‌نشینی داشته با این حال به دلیل افزایشی که در حقوق و دستمزدهای سال ۱۴۰۱ اعمال شده باید منتظر برخاستن موج تورمی جدیدی در اقتصاد باشیم و این نشان‌دهنده پایداری تورم در نرخ‌های بالای ۴۰ درصدی است. بنابراین بر اساس آمارهای موجود هنوز زود است که بگوییم اقتصاد ایران از رکود خارج شده و وارد دوره ثبات شده است و باید منتظر شیوه سیاستگذاری دولت در ادامه این مسیر باشیم.

* اقتصاددان و عضو سابق اتاق بازرگانی ایران