نامعادله نیروی کار غیرقانونی در اقتصاد کشور

به گزارش جهان صنعت نیوز: هر چند ایرانیان به واسطه فرهنگ تاریخی خود یکی از مصادیق بارزشان موضوع مهمان‌نوازی بوده و شرایط خاص کشور همسایه نیز در طول ۵۰ سال گذشته عاملی در جهت حضور پررنگ مردم افغانستان در ایران بوده است، اما واقعیت مطلب این است که سوای پیوندهای مشترک و وظایف انسانی که لازم است در مورد مهاجران و به خصوص آوارگان مورد توجه قرار بگیرد، همزمان لازم است نسبت به این حضور پرشمار در بخش‌های اقتصادی کشور با توجه به محدودیت‌ها و مشکلاتی که اکنون در ایران وجود دارد نیز نگاه واقع‌بینانه‌ای وجود داشته باشد تا از این منظر بحث میزبانی از مهاجران و آوارگان خارجی در روندی مناسب‌تر و دقیق‌تر پیگیری و اجرا شود.

تبعیض حقوقی میان کارگران داخلی و خارجی

در این رابطه و در حالی که روز گذشته علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت در نشست خبری خود اعلام کرده که به اذعان مراجع بین‌المللی ایران میزبان خوبی برای مهاجران افغانستانی بوده و تا زمانی که این مهاجران عزیز مهمان ما هستند، حمایت‌ها از آنها ادامه داشته و یک نهاد متمرکز به منظور ساماندهی امور آنها نیز ایجاد شده است.

حمید حاج‌اسماعیلی کارشناس روابط کار در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» حضور این مهاجران را از منظر اقتصادی و بازار کار مورد بررسی قرار داده و توضیح می‌دهد: می‌دانیم که طبق برآوردهای صورت گرفته از سوی مسوولان کشور اکنون بیش از پنج میلیون مهاجر افغانستانی در کشور وجود دارند که برخی از آنها از گذشته‌های دور در ایران ساکن بوده‌اند و برخی نیز سال گذشته و بعد از روی کار آمدن طالبان به عنوان مهاجر و آواره وارد ایران شده‌اند. اکثر قریب به اتفاق این افراد نیز حضورشان به صورت غیرقانونی و فاقد روادید سیاسی است. همچنین اکثریت این اتباع که در بازار کار ما حضور جدی و برجسته دارند، فاقد پروانه کار هستند. به همین دلیل هم از منظر روادید سیاسی و هم از نظر فعالیت در بازار کار در این بخش انتقاداتی به مسوولان ما وارد است، چراکه قانون ما به دلایل متعدد حضور افراد فاقد پروانه کار به کشور را ممنوع کرده است. یعنی وقتی که نیروی کار داخلی و مهارت لازم در کشور را داریم، بنابر قانون حضور اتباع خارجی بدون مجوز در بازار کار کشور ممنوع شده است.

حاج اسماعیلی در ادامه افزود: در بخش‌های ساختمانی و خدمات که از زمینه‌های پراشتغال و کارجو در کشور است، حضور پررنگ اتباع افغانستانی را شاهد هستیم. در واقع اکنون بسیاری از فعالیت‌های ساختمانی ما انحصارا در اختیار آنهاست به طوری که در ایران آموزش دیده و تحت عنوان استادکار و دارای مهارت در این بخش مشغول به فعالیت هستند. در صورتی که در همین بخش ساختمانی کارجویان فراوانی داشته‌ایم که روند ورود آنها به این بخش با فرآیندهای بسیار سختی همراه است. یعنی در حالی که این فرآیندها برای اتباع افغانستانی اصلا وجود ندارد، کارگر ایرانی حتما باید به صورت قانونی آموزش دیده، کارت مهارت فنی دریافت کرده و در انتظار استفاده از خدمات بیمه‌ای و قانونی بماند. این مساله به اعتقاد من یک تبعیض آشکار است، زیرا اکنون یکی از معضلات کارگران ساختمانی ما در کشور، موضوع بیمه تامین اجتماعی بوده که شواهد هم نشان می‌دهد بسیاری از آنها از این زمینه محروم بوده و به خودشان، خانواده‌شان و آینده‌شان آسیب وارد شده است.

به گفته وی، همچنین کارگران ایرانی باید برای ورود به بازار کار و بخش‌های ساختمانی در مراکز فنی و حرفه‌ای نام‌نویسی کرده، آموزش دیده، کارت مهارت دریافت کرده و هزینه‌های لازم را پرداخت کنند؛ امری که برای کارگران افغانستانی مصداق نداشته و خیلی راحت جذب بازار کار می‌شوند. به همین دلیل هم هست که کارگران ساختمانی امروز به شدت نسبت به این مساله معترض هستند و ماه‌های گذشته نیز شاهد بودیم که اعتراضاتی از سوی آنها در این خصوص صورت گرفته است.

این مساله در بخش خدمات نیز وجود دارد. به عنوان مثال شهرداری‌ها که از طریق پیمانکاری بسیاری از فعالیت‌های خود را انجام می‌دهند، شاهد حضور جدی کارگران افغانستانی هستیم. همچنین این حضور در بخش‌های دامداری و کشاورزی نیز پررنگ است، لذا به نظر می‌رسد وقتی که ما در داخل کشور بیش از پنج میلیون بیکار داشته و نرخ بیکاری ما دو رقمی بوده و در بررسی هنجارهای اجتماعی و آسیب‌های خانوادگی شاهد هستیم که بیکاری یکی از عوامل اساسی ناهنجاری‌های اجتماعی است، چرا باید حضور پنج میلیون خارجی آن هم به صورت غیرقانونی تا این اندازه روی بازار کار ما موثر باشد؟ موضوعی که جای تامل داشته و لازم است به صورت جدی به آن پرداخته شود.

انتظاراتی که از مسوولان وجود دارد

یکی از مواردی که به درستی به آن اشاره می‌شود، بحث تاثیرگذاری اتباع افغانستانی در فرآیند بازار کار ایران است. به گفته برخی از فعالان اقتصادی در بسیاری از موارد شاهد هستیم که به دلیل وضعیت خاص و نیز فرهنگ درستکاری اتباع افغانستانی، کارفرمایان ایرانی جذب نیروی کار افغانستانی را به نیروی کار ایرانی ترجیح داده و حتی برخی نیز اذعان دارند همکاری با اتباع افغانستانی بسیار راحت‌تر بوده و حضور موثرشان باعث شده تا بدون آنها پیشرفت کارها به خصوص در بخش‌های عمرانی مختل شود. در این رابطه حاج اسماعیلی توضیح می‌دهد: این بحثی است که مدت‌های طولانی مطرح بوده و لازم است اثرگذاری نیروی کار خارجی را هم بر اساس شرایط و واقعیت‌های اجتماعی و هم بر اساس شرایط قانونی مورد بررسی قرار دهیم. در واقع وقتی امروز در داخل کشور ما این میزان بیکار وجود دارد، به لحاظ قانونی اجازه نداریم، پذیرای کارگران خارجی باشیم. از سوی دیگر باید به این موضوع نیز اشاره کرد که اکنون پنج میلیون جمعیت خارجی در حال استفاده از خدمات عمومی در کشور ما هستند؛ امری که روی تمامی بخش‌ها مانند مسکن، ارزاق عمومی، کالاهای اساسی و اقلامی که روی آنها یارانه پرداخت می‌شود، اثرگذار است. این امر همچنین روی سرانه عمومی و توزیع عادلانه منابع عمومی کشور ما نیز اثرگذار است. به همین دلیل حضور پنج میلیون مهاجر افغانستانی به لحاظ خدمات اجتماعی، فرهنگی و توزیع منابع عمومی در کشور تاثیر داشته و شهروندان ایرانی حق دارند انتظارات خود را از مسوولان در این زمینه داشته باشند. در واقع ما امروز با حضور یک اقلیت کوچک مواجه نیستیم و در حالی که بسیاری از کالاها در کشور ما به صورت یارانه‌ای توزیع می‌شوند، شاهد هستیم که مهاجرانی از این خدمات استفاده می‌کنند که از طریق مجاری رسمی وارد کشور نشده و فاقد اقامت قانونی و پروانه کار هستند.

علاوه بر این معتقدم بخش قابل‌توجهی از این مهاجران مهارت خاصی را که بتواند از لحاظ انجام کار، رفع نیاز بازار، انتقال دانش و توسعه تاثیرگذار باشد، ندارند.

آیا این بیگانه‌ستیزی است؟

وی در ادامه افزود: مسوولان ما به خصوص مدیران وزارت خارجه مساله حضور اتباع افغانستانی در کشور را برجسته کرده و از مجامع بین‌المللی انتظار دارند که با توجه به میزبانی ایران از بیش از پنج میلیون مهاجر افغانستانی به خواسته‌های آنها توجه شود. حال سوال این است که چرا این مسائل در داخل کشور مطرح نشده و مردم را در این زمینه غریبه فرض می‌کنند؟ یا اینکه چرا وقتی معضلات و مشکلات به دلیل حضور اتباع خارجی در کشور وجود دارد، به این واقعیت‌ها توجهی نمی‌شود؟ به همین دلیل لازم است مدیران مسوول، خصوصا در وزارت خارجه، وزارت کشور و وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی نسبت به مطالبات مردم پاسخگو باشند و بر این موارد که روی بازار کار، رفاه عمومی و اجتماعی و منابع ما اثرگذار است تمرکز و توجه کنند، زیرا به لحاظ جمعیتی منابع تناسب خاص خود را دارند و امیدوار هستیم که این مساله از جنبه‌های مختلف در کشور ما مورد توجه قرار بگیرد.

حاج اسماعیلی در پاسخ به این سوال که با توجه به وضعیت موجود آیا این دیدگاه نوعی بیگانه‌ستیزی محسوب نمی‌شود و اینکه در بسیاری از کشورهای دنیا نیز ما با پدیده مهاجران مواجه هستیم؟ می‌گوید: این موضوع به هیچ عنوان بیگانه‌ستیزی یا عدم مهمان‌نوازی نسبت به مردم افغانستان نیست، بلکه اکنون یک خواسته عمومی است که من آن را از جنبه بازار کار، اشتغال و موضوع بیکاری در کشور مطرح کردم.

اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژه