ناامنی مرزهای شرقی، اختلافات با حاشیه مشهد و نارضایتی‌های اجتماعی
به گزارش جهان صنعت نیوز: دیروز بعد از ظهر بود که خبر رسید و ویدئو پشت ویدئو که پیکرهای خونین سه طلبه را نشان می‌داد. با تلاش عوامل انتظامی و یگان حفاظت حرم مطهر البته ضارب بلافاصله بازداشت و تحویل مقامات انتظامی شد و مجروحان نیز به سرعت به بیمارستان منتقل شدند. حجت‌الاسلام اصلانی یکی از سه روحانی مضروب بود که بلافاصله بر اثر شدت جراحات وارده جان باخت. حجت‌الاسلام پاکدامن نیز پس از جراحی جان سپرد و حجت‌الاسلام دارایی نیز تا لحظه نگارش این گزارش- شامگاه گذشته- تحت عمل جراحی بود.
آستان قدس رضوی نیز در اطلاعیه‌ای ضمن محکومیت این تعرض به ساحت مقدس حضرت رضا علیه‌السلام و روحانیت معزز اعلام کرد: موضوع را تا حصول نتیجه و شناسایی عوامل پیگیری خواهد کرد و گزارش آن را متعاقبا به اطلاع مردم عزیز خواهد رساند.
سناریوهای احتمالی
درست است که خون کسی از کسی رنگین‌تر نیست و انسان‌ها طلبه باشند یا نباشند جان ارزشمندی دارند اما موضوع حمله به روحانیون را باید به طور ویژه بررسی کرد. دلیل هم به قدر کافی روشن است. به هر حال ما در کشوری زندگی می‌کنیم که حکومتی اسلامی دارد و روحانیت از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند. لذا بسیاری از مردم، روحانیت و حاکمیت را در یک جایگاه تلقی کرده و یکی می‌انگارند. از این رو وقتی شاهد افزایش تعداد حملات آن هم به این شکل به روحانیون می‌شویم لازم است که نگاهی عمیق‌تری داشته و مساله را ریشه‌ای‌تر بررسی کنیم. به خصوص که چند روز قبل هم اقدام نسبتا مشابهی در گرگان رخ داد و در شهرستان گنبدکاووس هم دو طلبه ترور شدند. پیش از آن هم البته مواردی از این دست مشاهده شده است. حتی اگر بحث را تقلیل دهیم می‌توان آنچه برخی طلبه‌ها و روحانیون اخیرا در فضای مجازی از برخوردی که در جامعه با آنها می‌شود، می‌نویسند شاهدی است بر اهمیت ویژه این موضوع.
نکته دیگری که حداقل در ماجرای دیروز نباید نادیده گرفت، ابعاد امنیتی است. چراکه این حادثه در مشهد و صحن حرم رضوی رخ داده و این اتفاق قطعا میزان امنیتی که در منطقه برقرار است را به چالش می‌کشد. البته جای تعجب هم ندارد. زیرا آن وقت که هشدار داده و از تبعات استقرار طالبانی‌ها و قدرت گرفتن وهابیون و سلفی‌ها می‌نوشتیم، برخی به خاطر خوشحالی از رفتن آمریکایی‌ها توجهی به مخاطرات احتمالی و پیش‌بینی‌شده از سوی کارشناسان نداشتند. مخاطراتی که به نظر می‌رسد حالا دیگر احتمال نبوده و کاملا محسوس شده است.
ناگفته نماند که از نگاه برخی سیاسیون و منابع آگاه ماجرای دیروز می‌تواند در اختلافات مذهبی بین حاشیه شهر مشهد و روحانیون نیز ریشه داشته باشد.
پرخاش در مقابل پرخاش
محمدتقی فاضل‌میبدی استاد حوزه علمیه قم ریشه حمله‌های اخیر به روحانیون را ناشی از نارضایتی که در بخشی از جامعه وجود دارد، می‌بیند. او به «جهان‌صنعت» گفت: «قضاوت درباره اینکه ریشه این مسائل چیست کار سختی است و نیاز به بررسی‌های امنیتی دارد اما دو مساله وجود دارد. مساله اول اینکه نوعی عصبانیت و پرخاش در میان بخشی از جامعه نسبت به حاکمیت به وجود آمده که ناشی از مسائل سیاسی و اقتصادی است و اینها می‌خواهند از این طریق عصبانیت خود را نشان داده و عقده‌هایشان را خالی کنند. این مساله‌ای است که نمی‌توان منکر شد. به این خاطر که خود ما که گاهی ملبس در اماکن عمومی حاضر می‌شویم به ما ناسزا می‌گویند و بدگویی می‌کنند.»
وی با اشاره به اینکه «واقعیت این است که امروز بخشی از جامعه نگاه منفی به روحانیت دارد» گفت: «مثلا همین قضایای برخورد با زنان در ورزشگاه مشهد را مردم از چشم امام جمعه مشهد و روحانیت دینی می‌بینند و حتما این مسائل در دل برخی عقده می‌شود که به نحوی آن را خالی می‌کنند.»
این استاد حوزه علمیه قم در ادامه گفت: «مساله دیگر این است که جامعه ما در مواجهه با مسائلی قبول ندارد، با احساسات و عصبانیت مواجه می‌شود و نه عقلانی و خردمندانه. این مشکلی است که در جامعه ما وجود دارد. مثلا اگر خردمندانه برخورد شود باید دید آن طلبه‌ای که به او حمله می‌شود، چه جرمی مرتکب شده یا در بروز مسائل و مشکلات موجود چه نقشی دارد؟ ما شاهدیم که برخی ناراحتی‌های مردم به صورت احساساتی و غیرعقلانی خودش را نشان می‌دهد و این بسیار هم خطرناک است. متاسفانه در جامعه ما تراز عقلانیت بالا نرفته و از طریق تریبون‌های عمومی به ویژه صداوسیما فرهنگ عصبانیت با شعار مرگ و پرخاش ترویج شده و طبیعی است واکنش جامعه نیز مثل همان کنشی است که ما در تریبون‌ها داریم. اما ای‌کاش این عصبانیت و پرخاش از جامعه ما برگرفته می‌شد.»
فاضل‌میبدی افزود: «مساله دیگری که باید ذکر کنم این است که اگر به فرض در کل ایران ۱۰۰ هزار طلبه و روحانی باشد بیش از ۸۰ درصد اینها از نظر اقتصادی وضع نامطلوبی دارند و دستشان به جایی بند نیست. چند روز قبل یکی از مقامات دادگاه ویژه روحانیت به من گفت که خیلی از مسائلی که ما داریم به خاطر مشکلاتی است که در خانه‌های روحانیون به خاطر کاهش قدرت خرید و مشکلات اقتصادی ایجاد شده است. اینها یک حقوق طلبگی اندکی دارند و مشکلات بسیار. آن وقت جامعه هم که دستش به جایی نمی‌رسد می‌خواهد عقده‌های خود را سر اینها خالی کند. این مصیبت بسیار بزرگی است. اگر یک آقایی در مشهد کاری مرتکب شده که برای مردم خوشایند نیست نباید عقده آن را سر این طلبه‌ها خالی کرد. این مساله مهمی است که من نگران هستم بیشتر شود و شاید بدتر از این باشیم. ثروت و پول دست کسانی است که ربطی به اسلام و روحانیت ندارند و هنوز هم سر کار هستند اما ضربه آن به روحانیت می‌خورد و چاقوی آن به تن طلبه! لذا اگر مقامات مسوول فکری نکنند و مساله را حل نکنند شاهد تکرار این مسائل در ماه‌های آتی هم خواهیم بود.»
نتیجه همسایگی با طالبان
ناصر قوامی فعال سیاسی اصلاح‌طلب اما علاوه بر نارضایتی‌های اجتماعی که موجب شکل‌گیری نگاه منفی به روحانیون شده، برای حادثه دیروز در مشهد بعد امنیتی هم قائل است. او به «جهان‌صنعت» گفت: «آن آقایانی که در کشور ما با آمدن طالبان و رفتن آمریکا و سقوط دولت قانونی افغانستان به دست جنایتکاران طالبان که بیش از بیست سال در افغانستان جنایت کرده، خوشحال شدند باید فکر امروز را می‌کردند. وقتی طالبان مسلط شد خیلی خوشحال شدند که یک حکومت شبیه حکومت اسلامی در افغانستان به وجود خواهد آمد و اینها پشت سر احکام شریعت خواهند بود. این گروه باید پاسخگو باشند که با آمدن طالبان که هیچ حد و مرزی برای جنایت خود قائل نیستند برای کشور ما خطرساز شده‌اند.»
وی تاکید کرد: «اگر طالبان در افغانستان قدرت بگیرد که انشاءالله نگیرد، مشهد در معرض خطر قرار می‌گیرد. دست طالبان و تندروها در همین ترورها که از کمیت و کیفیت آن خیلی مطلع نیستیم، هم قطعا در کار است.»
قوامی البته دیگر ریشه احتمالی این وقایع یعنی همان نارضایتی‌های اجتماعی را نادیده نگرفته و گفت: «مردم در کشور ما حکومت را حکومت روحانیون می‌دانند و تقریبا ۹۰ درصد مردم بر این باور هستند که روحانیون بر کشور حاکم و مسوول مسائل اقتصادی، امنیتی و فرهنگی و… هستند لذا تمام نابسامانی‌ها، بحران‌ها و مشکلاتی که برای مردم ایجاد شده را از چشم روحانیون می‌بینند. اگرچه من بر این باور نیستم که روحانیون کلا بر کشور حاکم باشند. متاسفانه افرادی هستند که در کنار روحانیون قرار دارند و بیشتر هم مقصر مسائل و مشکلات هستند. با این حال با توجه به دیدگاه عموم مردم و شرایط موجود بعضا غرض‌هایی نیز به وجود می‌آید و ممکن است برخی بخواهند اعتراضات خود را به صورت فیزیکی بروز دهند.»
اختلافات حاشیه شهر و روحانیون
محمدعلی ابطحی- معاون رییس دولت اصلاحات و فعال سیاسی- اما حادثه دیروز مشهد را از زاویه دیگری می‌نگرد. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» ضمن تاکید بر اینکه هنوز نمی‌توان قضاوت دقیقی داشت و اطلاعات کافی وجود ندارد، گفت: «آن طور که من می‌دانم در حاشیه مشهد منطقه‌ای وجود دارد که عمدتا سنی‌نشین و افغانستانی‌نشین هستند. یکی از درگیری‌های عمده روحانیون مشهد نیز با آن منطقه بوده است.»
وی افزود: «من نمی‌دانم که حادثه دیروز دقیقا چه دلیلی داشته اما معتقدم که برای بررسی آن باید در نظر گرفت که در حاشیه مشهد یک مجموعه وسیعی وجود دارد که مرتب مساجد سنی می‌سازند، تکثیر نسل سریع دارند و … از این رو ضد وهابیون در مشهد بارها بیانیه داده و تاکید کرده‌اند که این حاشیه مشهد در حال تسری است و از این مسائل. آن‌طور هم که در اخبار اولیه حادثه دیدم روحانیونی که مورد حمله قرار گرفته‌اند گویا مسوولیتی در آن منطقه داشته‌اند تا مراقب فعالیت‌های آنجا باشند. ضمن اینکه ضارب نیز از حاشیه شهر بوده است. بنابراین ماجرای حمله به سه روحانی در حرم رضوی می‌تواند به ماجراهای حاشیه شهر مشهد مربوط باشد.»
ابطحی ادامه داد: « چند سال قبل هم حاشیه شهر خیلی سروصدا داشت، درگیری و تظاهراتی انجام شد و حتی آقای علم‌الهدی چندبار در خطبه‌ها به آن مسائل اشاره کرد. به نظر من در تحلیل ماجرای دیروز باید این نکات را در نظر گرفت و اگر اتفاق مربوط به این مسائل باشد نباید آن را خیلی به بحث آخوندکشی ارتباط داد و سیاسی دید.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب تاثیر امنیت مرزهای شرقی و رفت‌وآمد مهاجران افغانستانی را نیز چندان پررنگ ندید و گفت: «فکر نمی‌کنم که بحث قدرت گرفتن طالبان و ورود افغانستانی‌ها خیلی در این مسائل نقش داشته باشد چون آنها سال‌هاست که در آنجا ساکن هستند. ضمن اینکه اینها افغانستانی نیستند بلکه سنی‌های خود خراسان هستند که مشهدی‌ها به آنها می‌گویند بربری. چهره‌های آنها شبیه افغانستانی‌هاست.»
وی افزود: «بر اساس اطلاعات اولیه که منتشر شده فکر می‌کنم مساله بیشتر به اختلافات حاشیه مشهد با روحانیون مشهد مربوط است.»
گفتنی است، تحلیلی که ابطحی از اتفاق دیروز ارائه می‌دهد، به تحلیلی که یک منبع آگاه به کانال سایبری سپاه پاسداران گفته، خیلی نزدیک است. این منبع آگاه گفته: «هر سه روحانی که در این حادثه مورد سوء‌قصد قرار گرفته‌اند از فعالین و ساکنین حاشیه شهر مشهد منطقه قلعه ساختمان ( شهرک شهید رجایی) بوده‌اند.
به گفته او «ضارب با نام (ل . م) که از ساکنین همین منطقه است به گفته اهالی منطقه دارای اختلالات روحی بوده و به ادعای خودش از مدتی قبل این افراد را با انگیزه شخصی که البته این ادعا در دست بررسی است نشان کرده و ظهر سه‌شنبه در حرم مطهر رضوی مورد سوء‌قصد قرار می‌دهد.»
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :