همه علیه لوپن: ریشه‌های لوپن‌هراسی جامعه فرانسه
دکتر صلاح‌الدین هرسنی *
بعد از مشخص شدن نتایج دور اول انتخابات فرانسه، موجی از لوپن‌هراسی فضای سیاسی و اجتماعی فرانسه را فرا گرفته است. در این ارتباط، «امانوئل ماکرون» حزب رقیب سرسخت خود یعنی حزب راست‌گرا و (اجماع ملی) مارین لوپن را حزب نفرت خوانده است.
به غیر از اریک زمور نماینده دیگر حزب دست‌راستی و افراطی، بسیاری از احزاب راست و چپ میانه نظیر سوسیالیسم‌ها، جمهوریخواه، چپ تحول‌خواه، چپ معیشت‌خواه، چپ فمنیستی و چپ زیست‌محیطی با سخنرانی در کمپین‌های انتخاباتی خود از طرفداران خود خواسته‌اند که با حمایت از ماکرون اجازه ندهید که مارین لوپن به الیزه راه یابد. در پی چنین اظهارنظر‌های قوی و صریحی پای این گمانه و پرسش‌ها قوت گرفته که ریشه‌های فوبیا از لوپن در راهیابی به الیزه چیست؟ آیا بیگانه‌هراسی، راست‌گرایی و تمایلات پنهان افراطی دلیل این مخالفت است یا ترس از خطر فروپاشی اتحادیه اروپا و یا همنوایی پنهان او در همسویی با ولادیمیر پوتین در راه‌اندازی جنگ خانمان‌سوز در اوکراین؟ آیا محاط شدن جامعه فرانسه از رهگذر گرایشات پوپولیستی در لوپن‌هراسی جامعه فعلی نقش دارد یا مقبولیت و مشروعیت نسبی «اریک زمور» به عنوان نماینده دیگر راست‌افراطی؟ کدامیک از دلایل سبب فوبیا و هراس جامعه سیاسی از لوپن شده است؟ در یک نگاه باید گفت ریشه‌های فوبیای جامعه فرانسه نه ناشی از یک دلیل از دلایل فوق بلکه همه آن است. اما در این میان تمایلات راست‌افراطی و گرایشات پوپولیستی بیشترین نقش را در لوپن‌هراسی جامعه فرانسه دارند.
در آنچه که بیگانه‌هراسی، راست‌گرایی و تمایلات پنهان افراطی لوپن خوانده شده است، مساله این است که صرف برائت جستن مارین لوپن از گرایشات و علقه‌های فکری پدر خود یعنی ژان ماری لوپن در مساله بیگانه‌هراسی به ویژه یهودستیزی و اسلام‌هراسی و به روایتی عرب‌ستیزی نمی‌تواند سبب تطهیر مارین لوپن در یهودستیزی یا جرح و تعدیل در تمایلات یهودستیزی باشد. اگرچه مارین لوپن با فاصله‌گیری از حزب پدر و تمایلات راست‌افراطی فاصله گرفته است، اما جامعه فرانسه این فاصله‌گیری را کافی نمی‌دانند و نمی‌توانند بپذیرند که تغییراتی در انگاره‌های فکری و سیاسی مارین لوپن به وجود آمده باشد. در نگاه و باور قاطبه جریان‌های چپ و میانه فرانسه لوپن در بهترین شرایط میراث‌دار پدر با همان گرایشات بیگانه‌هراسی و جلوه‌ای از نازیسم و نماینده آن و همچون مارشال پتن رهبر جمهوری ویشی یک یهودستیز چغر و بی‌باک و مورد نفرت و انزجار جامعه شش میلیون یهودی جامعه فرانسوی است. ضمن آنکه مارین لوپن در مقام و کسوت یک ناسیونال پوپولیست با تمایلات راست‌افراطی است که نظیرش را فقط در برزیل، مجارستان و آمریکای ترامپ و هلند می‌توان یافت. بنابراین مارین لوپن به صرف تغییر نام حزب خود از راست‌افراطی به اجماع ملی نمی‌تواند جایگاه درخور شأن و سبک و اسلوب زندگی لیبرال جامعه فرانسه پیدا کند. در این ارتباط مردم فرانسه او را الگو و مدل فرانسوی ترامپ، الگو و مدل فرانسوی ویکتور اوربان در مجارستان، الگو و مدل فرانسوی ژائیر بولسونارو در برزیل و سرانجام الگو و مدل فرانسوی گریت ویلدرز در هلند می‌دانند.
اما مهم‌ترین مساله‌ای که موجب کاهش وجاهت لوپن در رقابت با ماکرون شده است، گرایشات پوپولیستی مارین لوپن است. در واقع گرایشات پوپولیستی، میزان انزجار و نفرت طبقات اجتماعی در نظم لیبرال جامعه فرانسه در قبال لوپن را افزایش داده است. از منظر تبار‌شناسی و همچنین سبغه و علقه‌های سیاسی، پوپولیسم لوپن در مقابل نظم لیبرال ماکرون قرار می‌گیرد. شواهد و قرائن نشان می‌دهند که کسب بخشی از آرای سرریز شده به صندوق رای لوپن در دوره اول انتخابات ۱۰ آوریل، ناشی از پایگاه و البته کاریزمای پوپولیستی‌اش بوده است. این وضعیت به معنای آن است که با وجود انزجار و نفرت افکار عمومی در زیر پوست جامعه فرانسه، هنوز می‌توان از ائتلاف پنهان از پوپولیسم فرانسوی سخن گفت و قطعا چنین پوپولیسمی می‌تواند در قالب کنش‌ها و الگو‌های رفتاری لوپن ظهور کند. لوپن با شعارهای ضدمهاجرتی، ضداروپایی و اقتصاد ملی‌گرایانه و پیام‌های رمزآلود در خصوص نژادپرستی، پیشرو و عامل اصلی بازتولید پوپولیسم در جامعه سیاسی و اجتماعی فرانسه محسوب می‌شود. از منظر جلوه‌ها و نشانگان پوپولیستی، لوپن نماینده رای‌دهندگان خشمگینی است که آماده‌اند به نظم مستقر پشت کنند. حامیان وی بی‌شباهت به یقه‌آبی‌های آمریکایی که در انتخابات مقدماتی حزب دموکرات در سال ۲۰۱۶ از برنی سندرز سوسیالیسم و بعد در انتخابات عمومی از ترامپ حمایت کردند، نیستند. آنگونه که لوپن اندیشه و تصور می‌کند، خیلی زود است که کسانی بخواهند فائق آمدن لیبرال دموکراسی بر پوپولیسم را جشن بگیرند و اعلام پیروزی کنند. قطعا پوپولیسم بخش لاینفک جامعه حال حاضر فرانسه است و ارتقای او و رقابت شانه‌به‌شانه او با ماکرون و همچنین چرخش فضای سیاسی و اجتماعی فرانسه به سمت راست، بزرگ‌ترین دلیل برای جاری بودن نظم پوپولیسم و راست‌گرایی ناسیونالیسمی در جامعه سیاسی و اجتماعی فرانسه است. لوپن جاری بودن گرایشات پوپولیستی در جامعه فرانسه را ناشی از بخشی از علاقه این جامعه در قبال «اریک زمور» نماینده دیگر راست‌افراطی می‌داند. در واقع، مارین لوپن با آن که تفکراتی بسیار شبیه زمور دارد، به همین دلیل نیز روی کاغذ، بدترین رقیب او به شمار می‌رود. در واقع شخصی که در صورت افزایش محبوبیت زمور بیشترین ضرر را می‌کند، مارین لوپن است. مبارزه با مهاجرت توده‌ای و اسلام رادیکال تاکنون شعار لوپن بوده و همین مواضع او را در نظرسنجی‌ها در قبال زمور بالا نگه داشته است.
به این ترتیب به نظر می‌رسد که لوپن نتواند با توجه به نفرت جامعه فرانسه به راست‌افراطی و تمایل به پوتینیسم همچون انتخابات ۲۰۱۷ بر امانوئل ماکرون در انتخابات ۲۴ آوریل ۲۰۲۲ پیروز شود. شمارش معکوس برای راهیابی دوباره ماکرون به الیزه آغاز شده است.
* کارشناس مسائل بین‌الملل
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :
