ضعف زیرساخت‌های حمل‌ونقل عامل گرانی محصولات کشاورزی
دکتر مهدی کریمی‌تفرشی *
معضل حمل‌ونقل و مشکلات لجستیکی سال‌هاست گریبان سیستم عرضه در کشور را گرفته و هر بار با مواجه شدن با یک شوک قیمتی جدید در بازار، نگاه مسوولان متوجه این عارضه درمان نشده پیکره اقتصاد کشور می‌شود.
واقعیت این است که کشاورز زحمتکش که بار اصلی تولید را بر دوش دارد با هزار مکافات و حداقل سود محصول را تولید می‌کند اما محصول تولیدی او با قیمتی به دست مصرف‌کننده می‌رسد که سر به فلک می‌کشد، اما سوال اصلی این است که بالاخره چه زمانی باید دست دلال‌ها و سودجویان از سفره مردم کوتاه شود؟ سیستم حمل‌ونقل کشور ما بیمار است. چه زمان باید به فکر علاج بیفتیم؟
آنچه مسلم است حل مقطعی مساله کمکی نخواهد کرد. یک روز کامیون‌داران اعتصاب می‌کنند، یک روز هزینه حمل‌ونقل سر به فلک می‌کشد. محصول سر مزرعه به وفور آماده توزیع است اما یک جا در این زنجیره می‌لنگد و آن زنجیره توزیع است. چند بار دیگر بازار باید با شوک مواجه شود تا سرانجام فکری اساسی برای علاج مساله کنیم؟ یک روز گرانی گوجه‌فرنگی، یک روز گرانی سیب‌زمینی، یک روز گرانی مرغ و…
گرانی هزینه‌های حمل‌ونقل و کمبود کانتینرهای یخچالی همواره به توزیع محصولات به‌ویژه محصولات کشاورزی و جالیزی ضربه زده و یکی از اصلی‌ترین عوامل گرانی محصولات بوده است. به عبارتی ضعف زیرساخت‌های حمل‌ونقلی و… باعث شده قیمت محصولات در بازار گران تمام شود. از طرف دیگر مافیای موجود در بازار باعث شده به طور مثال محصولی مثل گوجه‌فرنگی مستقیم در بازار عرضه نشود و زمانی که پس از انبار کردن این محصول و کمبود آن قیمت‌ها بالا رفت، به بازار عرضه شود.
این در حالی است که گوجه‌فرنگی در تمام استان‌های کشور تولید می‌شود و کسری تولید در این خصوص وجود ندارد اما متاسفانه ورود دلال‌ها به بازار محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و… باعث شده که تفاوت قیمت در مزرعه و بازار زیاد شود. همچنین عدم برآورد نیاز داخلی ایران به محصولات کشاورزی باعث شده تا بین صادرات و تقاضای داخلی هماهنگی وجود نداشته باشد و در شرایطی که باید مازاد این محصولات صادر شود می‌بینیم که بازار داخلی با گرانی برخی محصولات مواجه است و این ناشی از عدم برنامه‌ریزی درست متولیان است؛ به عبارت دیگر اقتصاد کشاورزی ایران ابتدا باید در خدمت مردم باشد تا آنها بتوانند با قیمت مناسب محصولات مورد نیاز خود را تامین کنند و بعد صادرات مورد توجه قرار گیرد.
آنچه برای صاحبان کالا و ارسال‌کنندگان آن مهم است، قیمت حمل به تنهایی نیست، بلکه کل هزینه تولید و توزیع از نظر آنها ملاک است و روش‌های حمل می‌تواند اثر قابلتوجهی روی هزینه‌های کل داشته باشد.
در واقع حمل‌ونقل ضعیف عامل عمده گرسنگی در جهان است. هزینه بالای حمل تولیدات کشاورزی، تاخیر‌های طولانی و زیان‌ها و صدمات وارده به محصولات فسادپذیر، موانع قوی در مسیر امنیت غذایی در جهان هستند. به‌خاطر این وضعیت بسیاری از منابع کره زمین دست نخورده باقی مانده‌اند، ثروت‌های عظیمی از منابع جنگل‌ها و معادن که می‌توانند در راه مبارزه با فقر موثر واقع شوند، بدون استفاده باقی مانده‌اند، زیرا امکان دسترسی یا حمل آنها نبوده است.
بر این اساس باید گفت که نقش صنعت حمل‌ونقل در رشد و شکوفایی کشور انکارناپذیر است. براساس آمار و اطلاعات موجود سهم ارزش افزوده بخش حمل‌ونقل از کل کشور رقم قابلتوجهی بوده و طی ۱۰ سال گذشته نیز روند رو به رشدی داشته است. در این میان سهم ارزش افزوده زیربخش حمل‌ونقل جاده‌ای بیش از سایر زیربخش‌ها بوده و همواره بیش از ۹۰درصد ارزش افزوده بخش حمل‌ونقل مربوط به حمل‌ونقل جاده‌ای بوده است.
توجه به اینکه در کشور ما سهم بالایی از تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به سرمایه‌گذاری در بخش حمل‌ونقل معطوف شده است لذا بعید به‌نظر می‌رسد که معضلات مربوط به این بخش به مسائل مالی منحصر شود، بلکه باید در جست‌وجوی رفع عوامل و مشکلاتی نظیر مساله تقاضا، ناهماهنگی طرح‌های حمل‌ونقلی با طرح‌های تولیدی و کارایی نامطلوب سرمایه بود.
در کشور ما محصولات کشاورزی زیادی تولید می‌شود که می‌توان مازاد آنها را صادر کرد و بازارهای کشورهای همسایه را با تولیدات داخلی در دست گرفت. بسیاری از موادغذایی فسادپذیرند و به سرعت خراب می‌شوند. این در حالی است که می‌توان امکاناتی را ایجاد کرد تا این مواد بدون مشکل جابه‌جا و صادر شوند.
فقدان انبارهای مکانیزه و سردخانه‌های مناسب در بخش کشاورزی با توجه به تنوع آب و هوای ایران، یکی دیگر از مشکلات جدی این بخش است که امنیت غذایی را به مخاطره می‌اندازد.
درحال حاضر در بسیاری از پارکینگ‌های هوایی، هواپیماهای بدون استفاده وجود دارد که می‌تواند در اختیار بخش کشاورزی قرار گیرد و به این طریق از هدررفت محصولات کشاورزی کاسته شود، زیرا کشاورزی تنها بخشی است که در دوران کنونی و در شرایط تحریم می‌تواند ارزآور باشد. نکته آخر اینکه اگر امکانات مناسب در اختیار این بخش قرار گیرد، می‌تواند نقش بسزایی در ارزآوری داشته باشد.
* رییس اتحادیه تعاونی‌های توزیع و فروش محصولات غذایی
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :