خطر تخریب بیخ گوش خانه موزه اخوان
به گزارش جهان صنعت نیوز: بهترین گواه این سادگی و بی‌تکلفی نیز خانه او است؛ خانه‌ای با معماری ساده و معمولی و حیاطی که صندلی اخوان‌ثالث در کنار تراس آن قرار داشته و او از همانجا به تماشای درختان انگور باغچه‌اش می‌نشسته است.
می‌گویند روزی یکی از دوستان حلقه مشهد استاد اخوان‌ثالث به خانه ایشان که حالا تبدیل به موزه و خانه مهدی اخوان‌ثالث شده می‌آید و می‌بیند استاد با یک پیراهن مردانه و شلوار راه‌راه به آهستگی از تخت خود در طبقه بالا برخاسته و در طبقه همکف به استقبالش می‌آید. دوست استاد از او می‌پرسد: استاد حالا چه وقت خواب است؟ و استاد اخوان می‌گوید «خواب فقرا روز است.»
خانه تاریخی مهدی اخوان‌ثالث اگرچه تبدیل به موزه شده است اما تخریب خانه مجاور آن با سودای ساخت و ساز و بی‌توجهی و ناهماهنگی‌های مسوولان امر ادامه حیات آن را به مخاطره انداخته است.
آن‌طور که مدیر خانه موزه اخوان‌ثالث به «جهان‌صنعت» می‌گوید با تخریب خانه مجاور ترک‌های زیادی در چارچوب‌ها و ستون‌های خانه تاریخی این حماسه‌سرای معاصر به وجود آمده و هیچ بعید نیست با زمین‌لرزه‌ای کوچک این یادگار مرد بی‌تکلف شعر نوی ایران فرو بریزد.
تاریخچه خانه اخوان‌ثالث
خانه اخوان‌ثالث در مرکز تهران و در گوشه‌ای آرام از کوچه خجسته در خیابان زرتشت غربی واقع شده است. اگر هنگام بازدید از این خانه موزه با درب بسته مواجه شدید فکر نکنید که موزه بسته است. از آنجایی که با یک خانه-موزه مواجه هستید برای ورود باید زنگ بزنید. در که باز می‌شود تصویر خانه‌ای که قدمت آن به دوره پهلوی اول برمی‌گردد با باغچه سرسبز و ظاهر قدیمی‌اش نظرتان را جلب می‌کند. گوشه حیاط هم مجسمه‌ای از اخوان‌ثالث ساخته شده که روی صندلی نشسته است و گویی به زیبایی‌های باغچه می‌نگرد.
آن‌طور که مهدی درخواه مدیر خانه موزه مهدی اخوان‌ثالث به «جهان‌صنعت» می‌گوید: خانه مهدی اخوان‌ثالث در اوایل دهه ۱۳۴۰ و در زمان پهلوی ساخته شده است. در آن زمان کوچه‌ای که خانه اخوان در آن واقع شده و سایر کوچه‌های این اطراف خانه‌هایی با قواره‌های بسیار کوچک شش متری داشته‌اند و معمولا هر دوازده متر، خانه‌ها شبیه یکدیگر بوده‌اند و هر خانه با خانه کناری جفت بوده است. خانه اخوان‌ثالث نیز با خانه کناری‌اش که حالا آن را تخریب کرده‌اند مثل هم بوده‌اند که از یکدیگر جدا شده‌اند.
مهدی اخوان‌ثالث در شهریور ۱۳۵۷ در این خانه ساکن می‌شود و تا ۱۳۶۹ که فوت می‌کند در این خانه سکونت داشته است. سازه خانه اخوان‌ثالث پی ندارد و روی خاک منطقه ساخته شده اما استحکام داشته و پابرجا است. متراژ زمین خانه ۱۴۰ متر و بنای آن هم ۱۴۰متر است و در یک طبقه ساخته شده است.
چیدمان خانه و یادگاری‌های اخوان
مدیر موزه مهدی اخوان‌ثالث در خصوص کاربری بخش‌های مختلف این خانه تاریخی در زمان حیات استاد اخوان به «جهان‌صنعت» می‌گوید: طبقه همکف که شامل نشیمن و پذیرایی است، فضای کاری استاد اخوان‌ثالث بوده و محل ملاقات با دوستان و شب‌نشینی‌های ایشان نیز در همین طبقه بوده است. طبقه بالا به خانواده اختصاص داشته است. در زمان حیات استاد اخوان کتابخانه ایشان در طبقه همکف قرار داشته است که خانواده پس از فوت ایشان آن را به طبقه بالا منتقل می‌کنند. چیدمان فعلی خانه نیز مربوط به شرایط خانه بعد از فوت استاد است البته بخاری، صندلی و میز ناهارخوری در زمان حیات استاد نیز وجود داشته‌اند. میز کار استاد اخوان که در طبقه بالا قرار گرفته، مربوط به یکی از دفاتر کار ایشان بوده که به خانه منتقل شده و در طبقه بالا قرار گرفته است.
دو مجسمه در موزه استاد اخوان از وی وجود دارد که یکی حالت فایبرگلس دارد و در حیاط قرار گرفته و با پتینه‌کاری ساخته شده و یک مجسمه رزین به سبک هایپررئال نیز وجود دارد که ساخته امید کیایی بوده و در طبقه بالای خانه قرار گرفته است.
البته مدیر موزه اخوان نقدی در خصوص مجسمه‌های موزه داشته و معتقد است آنچه در موزه قرار می‌گیرد باید مثل بیشتر نقاط جهان نهایتا یک سردیس و چند نقاشی باشد و اینکه بخواهیم در موزه از کارهای هایپررئال استفاده کنیم موزه خاص خود را طلب می‌کند.
فراز‌و‌نشیب‌های ثبت خانه
مهدی اخوان ثالت در چهارم شهریور ۱۳۶۹ در بیمارستان مهر که در نزدیکی خانه‌اش واقع شده فوت می‌کند. در سال ۱۳۸۲ نیز خانه اخوان‌ثالث در فهرست میراث فرهنگی ثبت می‌شود.
آن‌طور که درخواه به «جهان‌صنعت» می‌گوید: در ابتدا موزه و خانه اخوان به عنوان کتابخانه ثبت می‌شود و تا سال ۱۳۸۵ نیز خانواده اخوان در این خانه ساکن بوده‌اند. وقتی خانه مهدی اخوان‌ثالث در سال ۱۳۸۵ توسط شهرداری خریداری می‌شود برای مدتی مسکوت می‌ماند یعنی درش را می‌بندند و هیچ برنامه‌ای نیز برای آن نداشته‌اند. در سال ۱۳۹۰ سازمان توسعه اقدام خود را برای تبدیل این خانه به موزه و خانه اخوان‌ثالث شروع می‌کند.
با وجود آنکه مهدی اخوان‌ثالث از شناخته شده‌ترین شاعران معاصر ایران است اما خانه و موزه او چندان برای گردشگران شناخته شده نیست و همین امر سبب شده براساس آماری که مدیر موزه به «جهان‌صنعت» اعلام کرده در نوروز امسال چیزی حدود ۳۰۰ بازدیدکننده داشته باشد که آمار مطلوبی نیست.
مدیر خانه و موزه اخوان‌ثالث در خصوص روش‌های به کار گرفته شده برای مرمت بنای خانه می‌گوید: سعی ما بر این بوده که در زمینه مرمت کمترین دخل و تصرف را در خانه اخوان‌ثالث داشته باشیم. خانه اخوان در یک دوره کوتاه و شش‌ماهه نیز در اختیار ستاد گردشگری منطقه شش شهرداری تهران بوده است که در این زمان یک مقداری دخل و تصرف در خانه شده و بافت آن را تغییر داده‌اند و در حیاط و آشپزخانه فضا را به‌روز و اداری کرده‌اند.
در سال ۹۷ بار دیگر شهرداری خانه را به شرکت توسعه واگذار کرد و با نقطه نظراتی که شورای شهر داشت این محل به موزه مهدی اخوان‌ثالث تبدیل شده و به بهره‌برداری می‌رسد.
درخواه می‌گوید: به این ترتیب سال ۱۳۹۸ مدتی کوتاه کارهای مرمتی در خانه صورت گرفت و تلاش کردیم تغییرات صورت گرفته به شکل اولیه برگردد و براساس مستنداتی که سال ۱۳۹۰ عکاسی کرده بودیم خانه مرمت و چیدمان شد. چیدمان فضای داخلی خانه و حتی گلکاری‌های صورت گرفته در خانه اخوان‌ثالث براساس جانمایی آن چه بوده که در گذشته وجود داشته است.
آسیب به بنای خانه اخوان
میل فزاینده به ساخت‌وساز در تهران گریبانگیر خانه اخوان‌ثالث نیز شده است. خانه مجاور موزه اخوان تخریب شده تا ساختمانی پنج طبقه جای آن را بگیرد و همین امر آسیب‌هایی را به خانه فردوسی زمانه ما وارد کرده است.
مدیر موزه اخوان‌ثالث در پاسخ به این سوال «جهان‌صنعت» که شهرداری چه اقدامی برای جلوگیری از ساخت و ساز در مجاورت خانه اخوان صورت داده می‌گوید: ببینید خود شهرداری باتوجه به اهمیت شخصیت مهدی اخوان‌ثالث در شعر فارسی علاقه‌مند بود که یک فضایی را به موزه الحاق کند و در کنار آن کارهای جانبی مثل کتابخانه و کافه کتاب را ارائه کند. متاسفانه شهرداری نتوانست بودجه‌ای برای تملک خانه مجاور در نظر بگیرد. به این ترتیب خانه مجاور تملک نشد و سال ۱۳۹۸ مالک قبلی خانه مجاور که به دنبال ساخت‌وساز در خانه‌اش بوده به شهرداری نامه می‌زند و شهرداری هم از میراث فرهنگی استعلام می‌گیرد. براساس این استعلام مشخص می‌شود که خانه ارزشمند است ولی برای آن طرح تفصیلی ارائه نشده است و بر همین اساس اعلام می‌شود که خانه مجاور با شرایط ویژه‌ای می‌تواند خانه‌اش را بسازد.
درخواه می‌افزاید: شهرداری براساس این استعلام تیر ۱۴۰۰ پروانه ساخت می‌دهد. بر همین اساس شهرداری در یک کار انجام شده قرار می‌گیرد و نمی‌تواند حرف خود را پس بگیرد. این در حالی است که در شهریور ۱۳۹۹ خانه حریم‌گذاری می‌شود و براساس این حریم پروانه ساخت خانه مجاور اخوان می‌توانست باطل شود و یا حداقل به جای پنج طبقه، پروانه آن دو طبقه شود. متاسفانه با وجود نامه‌نگاری‌های که با میراث فرهنگی صورت می‌گیرد به شهرداری اعلام می‌شود که شما خود باید این پروانه را باطل کنید و باطل کردن پروانه از اختیارات میراث فرهنگی خارج است. شهرداری نیز با توجه به پروانه‌ای که صادر کرده بود نمی‌توانست تصمیم خود را بازگرداند. اگرچه از میراث فرهنگی خواسته شد طبق قوانینی که در میراث فرهنگی وجود دارد این کار انجام شود اما این اقدام صورت نگرفت. متاسفانه میراث فرهنگی در این زمینه همکاری نمی‌کند و تمام مسوولیت را روی دوش شهرداری گذاشته است.
مدیر موزه اخوان‌ثالث در خصوص ابعاد آسیب‌های وارده به خانه موزه اخوان به «جهان‌صنعت» می‌گوید: در سال ۱۳۹۲که این خانه رونمایی شد فاقد هیچ‌گونه ترکی بوده است اما الان اکثر چارچوب‌های در، درگاه‌ها، تیرهای سقف و سقف اتاق نشیمن پر از ترک شده‌اند. در اثر آسیب‌های وارده درب چوبی طبقه بالا که در گذشته به راحتی باز و بسته می‌شد نیز الان به سختی باز و بسته می‌شود. بارگذاری که روی تیرهای این ساختمان شده همگی در جهت شرقی-غربی است و طبیعتا تنش‌هایی که در فضاهای شرقی غربی ایجاد شود باعث لطمات می‌شود و با یک زلزله کوچک ممکن است ساختمان تخریب شود.
وی می‌افزاید: ساختمان مجاور هم باوجود آنکه تخریب کرده و به صفر رسیده اما هیچ مقاوم‌سازی انجام نداده است و ما نامه زده و تخلف صورت گرفته را گوشزد کرده‌ایم. در حال حاضر شرایط به گونه‌ای است که ما فقط می‌توانیم دعا کنیم که اتفاقی نیفتد. ای‌کاش میراث اجازه نمی‌داد کار به اما و اگر کشیده شود و شرایط این چنینی ایجاد شود.
درخواه در خصوص فعالیت‌های صورت گرفته برای جلوگیری از ورود آسیب‌های بیشتر به خانه اخوان‌ثالث نیز گفت: دوستانی در شورای شهر همچون دکتر آخوندی هستند که طرحی را برای حفظ صیانت این خانه وخانه‌های تاریخی دیگر برده‌اند و این دیگر نیازمند تصمیم‌گیری مدیران است که صلاح و اولویت را در چه چیز بدانند. نگاه جهانی در حوزه میراث فرهنگی بر این مبناست که میراث فرهنگی امانتی در دستان ما است که باید آن را به آیندگان برسانیم و امیدواریم که این اتفاق بیافتد؛ چراکه این موزه رویدادمحور است و بازدیدکنندگان از آن علاوه بر فضای خانه با شعرنو آشنا می‌شوند و می‌تواند برای جوانان و نوجوانان الهام بخش و اثرگذار باشد.
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهخواندنیلینک کوتاه :
