تاراج سرمایه اجتماعی

به گزارش جهان صنعت نیوز: جامعه نگران تعطیلی درآمدهای حاصل از فضای مجازی است. در شرایطی که فشار اقتصادی و معیشتی کمر مردم را زیر بار مشکلات خرد کرده است، با بیان و اجرای این طرح نارضایتی‌هایی را در میان مردم به وجود آورده است. سال‌هاست که از ضرورت بهبود وضعیت تولید در ایران صحبت می‌شود و همواره تاکید شده که چرخیدن چرخ تولید به بهبود زندگی مردم وصل است. لازمه تولید، همبستگی اجتماعی است؛ یعنی نیروی کار باید دلگرم باشد تا بتواند با زحمت و تلاش خود در کشور ارزش ایجاد کند. وقتی یک کارگر یا نیروی فنی به این نتیجه می‌رسد که با تلاش و از طریق زحمتکشی به جایی نمی‌رسد، انگیزه خود را از دست می‌دهد و سراغ کاری که دیگران می‌کنند، می‌رود. برای تولید و پیشرفت باید در جامعه انگیزه و امید وجود داشته باشد. مردم باید آینده روشن یا حداقل نمایی مشخص برای زندگی خود ببینند. نداشتن این گزاره‌ها به عدم تلاش برای آینده، نبود باور به موفق شدن و رواج ناکامی منتج خواهد شد. لازم به توضیح نیست که جامعه ایران به ویژه اصناف از تصویب طرح موسوم به صیانت ضربات جبران‌ناپذیری دریافت می‌کنند و آثار آن بر بدنه فعالیت‌های اقتصادی بسیار شدید است. آینده بسیاری از کسب‌وکارها پس از محدودسازی اینترنت قابل تصور نخواهد بود و به کاهش مشارکت مردم در اجتماع، سیاست و اقتصاد منجر خواهد شد که بی‌ثباتی ایجاد می‌کند. اما اجرایی شدن این طرح تبعات اجتماعی زیادی نیز دارد. به همین دلیل برخی جامعه‌شناسان بر این عقیده‌اند که محدودیت‌هایی که این‌گونه در جامعه تنش ایجاد می‌کند سبب می‌شود تا صدای اعتراض‌ها بلندتر شود، چراکه به گفته کارشناس‌ها این روزها مشکلات زیادی بر دوش مردم است. فشار بیشتر ناشی از افزایش محدودیت‌های زیستی بر مردم می‌تواند اعتراضات مدنی را در پی داشته باشد. از طرفی بیان چنین طرح‌هایی با واکنش منفی بسیاری از مردم روبه‌رو می‌شود.

محدودیت نیازهای اولیه مردم

امیرمحمود حریرچی روانشناس اجتماعی درخصوص بار روانی محدودیت‌ها بر دوش مردم به «جهان‌صنعت» گفت: این روزها با وقوع تدریجی طرح صیانت از فضای مجازی نگرانی‌هایی درخصوص نابودی کسب‌وکارهای کوچک مردم در فضای مجازی به وجود آمده است. گرانی و تورم از یک طرف و بستن راه کسب‌وکار مردم از سوی دیگر بار روانی و استرس زیادی را بر مردم تحمیل می‌کند، همچنین نیمی از کسب‌وکارهای کوچک اینستاگرامی را زنان تشکیل می‌دهند. فیلتر این فضا پیامدهای اقتصادی بسیار منفی به بار می‌آورد. اما دولت نیازهای اساسی مردم را رها کرده و به موضوعات پیش پا افتاده‌ای همانند فیلتر فضای مجازی پرداخته است. این در حالی است که دسترسی به اینترنت جزو نیازهای اولیه هر انسانی است.

وی افزود: فیلترینگ فضای مجازی صدمات جبران‌ناپذیری را بر کودکان و نوجوانان نیز وارد می‌کند، چرا که نوجوانان طبیعتا بعد از فیلتر فضای مجازی همانند تلگرام به فیلترشکن‌ها رو می‌آورند. چنین امری بسیار خطرناک است، زیرا دسترسی به سایت‌های مستهجن برای آنها راحت‌تر از قبل می‌شود. به  نظرم دولت به جای طرح صیانت باید آموزش برخورد با فضای مجازی را پیش بگیرد چرا که با محدودیت‌سازی نه تنها مردم راضی نخواهند بود، بلکه صدای اعتراضات نیز بلندتر می‌شود.

این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه این طرح صیانت از جامعه است یا مسوولان بیان کرد: مشخص نیست صیانت از طرح فضای مجازی در برابر چه کسی است! صیانت فضای مجازی در برابر مردم یا مسوولان است؟! چرا که طی این سال‌ها مردم به خوبی از پس فضای مجازی بر آمده‌اند. اما به نظرم مسوولان از آگاهی مردم می‌ترسند. به همین دلیل مانع افزایش آگاهی مردم می‌شوند.

او ادامه داد: از طرفی ایجاد محدودیت‌های  اینچنینی به سرمایه اجتماعی صدمه وارد می‌کند زیرا ارتباطات در جامعه بسیار اهمیت دارد. به نظرم مسوولان با سرمایه اجتماعی بیگانه هستند، زیرا با توسعه و آگاهی و فرصت‌های برابر افراد آشنایی ندارند.

بنابراین مسوولان باید به افکار عمومی توجه داشته باشند، چون صرفا چیزی که مسوولان متوجه می‌شوند ولو اینکه به‌درستی هم متوجه شوند باید آن را برای افکار عمومی شرح دهند و مردم نسبت به آن اقناع شوند. هدف نباید صرفا این باشد که کاری انجام شود، باید درست اجرا کردن امور مدنظر باشد. یکی از مسائلی که قانونگذاران همواره باید در قانونگذاری به آن توجه کنند، مساله افکار عمومی‌ است. آن چیزی که مسوولان فکر می‌کنند بعضا با آن چیزی که مردم از رویدادی برداشت می‌کنند، متفاوت است. به هر طریقی باید افکار عمومی را قانع و مردم را نسبت به آن طرح توجیه کرد. قوانینی که قرار است در مجلس یا در دولت تصویب شود، ابتدا باید اقناع افکار عمومی را در دستورکار خود داشته باشد. افکار عمومی را به هیچ‌دلیل نمی‌توان نادیده گرفت. تصویب چنین طرح‌هایی قبل از کار کارشناسی و اقناع افکار عمومی به مصلحت کشور نیست. در حال ‌حاضر فضای مجازی و اینترنت برای بخش عمده‌ای از نهادهای کشور یک مساله مهم و حیاتی است.

حریرچی گفت: در حال حاضر اگر در جامعه با هرکدام از مردم صحبت کنید، هیچ‌کس نسبت به تصویب این طرح صیانت برداشت خوبی ندارد، یعنی در حال ‌حاضر این طرح کارکرد ندارد، چون پشتوانه سرمایه اجتماعی ندارد. یک نکته قابل‌توجه هم این است که در حال حاضر چون خط‌مشی سیاسی دولت و مجلس نزدیک به هم است، هر کاری که مجلس انجام دهد، به‌پای دولت نوشته می‌شود و این اقدام مجلس به سرمایه اجتماعی دولت صدمه می‌زند. به نظر من یکی از تصمیماتی که در مجموعه دستگاه‌های حاکمیتی گرفته می‌شود، اصطلاحا پشت درهای بسته است، یعنی یک‌سری از تصمیم‌گیرندگان بر این باورند چیزی را که به‌نفع مردم است، ما تشخیص می‌دهیم و آن را هم اجرا می‌کنیم. این رویکردی خطرناک است. اگر مجلس فکر می‌کند چیزی به سود مردم است، قبل از اجرای آن باید افکار عمومی را توجیه کند. این توجیه افکار عمومی بسیار اهمیت دارد ولی متاسفانه در دستور کار برخی مسوولان قرار ندارد.