بحران کمبود آب جدی‌تر می‌شود

به گزارش جهان صنعت نیوز: کمبود آب، علاوه بر مردم صنایع را هم تهدید می‌کند. برخی از صنایع آب در سال گذشته با کمبود آب مواجه بودند و امسال هم با چنین مشکلی مواجه هستند. بعد از بحران برق، آب هم امسال مساله‌ساز شده است. هرچند برخی صنایع با طرح انتقال آب خلیج‌فارس توانسته‌اند، بر مشکل خود فائق شوند اما این وضعیت برای همه یکسان نیست. سال گذشته اصفهانی‌ها بیشترین چالش را با کمبود آب داشتند و حالا تهران هم مشکل آب دارد. بنا به گفته محمد شهریاری مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برق‌آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران وضعیت ورودی آب به سدهای تهران از ابتدای فروردین ماه تا سی‌ام فروردین، ۱۹۴ میلیون مترمکعب بود که این میزان در فروردین ۱۴۰۰، بالغ بر ۳۰۲ میلیون مترمکعب بود که متاسفانه شاهد کاهش ۳۶ درصدی ورودی آب در سدهای پنج‌گانه تهران هستیم.

شهریاری در خصوص آمار ورودی آب به سدهای تهران در سال آبی جاری گفت: از ابتدای سال آبی جاری تاکنون ورودی آب به سدهای تهران ۵۴۱ میلیون مترمکعب بود که این رقم در مدت مشابه سال قبل ۷۵۵ میلیون مترمکعب بود که کاهش ۲۸ درصدی را نشان می‌دهد.

به گفته وی فروردین امسال به‌لحاظ آمار بارشی اصلا ماه خوبی نبود، چراکه میزان بارش‌های تهران در این ماه فقط ۱۰ میلیمتر بود، در حالی که آمار متوسط بارش‌های فروردین ماه استان تهران ۵/۴۳ میلیمتر است و کاهش ۷۷ درصدی بارش را در همین فروردین ماه نسبت به متوسط بلندمدت داریم.

چاره کار چیست؟

آب مثل برق نیست که راهکارهای سریعی داشته باشد؛ اما مثل همه منابع انرژی راهکار دارد. واردات آب، سرمایه‌گذاری برای شیرین کردن آب دریا و مهم‌تر از همه مدیریت کشت و جلوگیری از خروج آب مجازی توصیه‌هایی است که طی سال‌های گذشته کارشناسان به دولت‌ها کردند، اما مثل همیشه کو گوش شنوا.

متاسفانه بر برنامه‌ریزی‌های متمرکز دولتی، همیشه باید کارد به استخوان برسد تا به دنبال راهکار بگردند. تسریع در چاره‌اندیشی برای حل بحران آب، گویا برای دولتی‌ها هنوز جدی نیست. چه آنکه مثل همه مشکلات نسخه سنتی «شهروندان صرفه‌جویی کنند» از سوی مقامات دولتی توصیه می‌شود.

کسی نمی‌گوید که آیا دولت قصد دارد، در بلند‌مدت پروژه‌های انتقال آب یا شیرین کردن آب را اجرایی کند یا خیر؟ حتی اگر چنین طرح‌هایی هم وجود داشته باشد، به نظر می‌رسد اجرایی کردن آنها به این راحتی نباشد. زیرا هم سرمایه کلان نیاز دارد و هم مطالعات زیست‌محیطی گسترده.

اشکان فرخ‌نیا مدیر پژوهشکده مطالعات و تحقیقات منابع آب ایران به ایلنا گفته است: کسری بزرگی در مخازن آب زیرزمینی کشور شاهدیم و این کسری سال به سال هم به ویژه در مناطق مرکزی، خشک و نیمه خشک بیشتر می‌شود. بارش‌ها از ابتدای سال آبی جاری (ابتدای مهر ۱۴۰۰ تاکنون) حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد نسبت به متوسط بلندمدت کاهش یافته که منجر به تشدید خشکسالی شده است‌. البته نسبت به سال گذشته وضعیت بارش بهتر است اما خشکسالی در درازمدت تاثیر می‌گذارد و تجمع کمبود بارش اثرگذار است. ما پارسال خشکسالی شدیدی داشتیم، امسال هم وضعیت همین است و تجمع این دو سال پشت سر هم باعث می‌شود سال‌جاری شرایط سخت‌تر از سال قبل باشد، سال گذشته در همین زمان ۶۰ درصد مخازن سدهای کشور پر بود اما اکنون فقط ۵۰ درصد پر هستند، در واقع تامین آب از منابع سطحی قطعا نسبت به پارسال کاهش خواهد داشت.

مدیر پژوهشکده مطالعات و تحقیقات منابع آب با بیان اینکه باید برنامه‌هایی داشته باشیم تا با این شرایط تطبیق پیدا کنیم، گفت: به لحاظ بارشی وضعیت بهتری نسبت به پارسال داریم ولی نسبت به شرایط متوسط و معمول کشور بازهم کاهش داریم و اثر تجمعی اینکه ما از پارسال هم کمبود شدید داشتیم باعث می‌شود که شرایط نامناسب‌تری حتی نسبت به سال گذشته داشته باشیم. زیادی از کسری آب‌های زیرزمینی و برداشت اضافه بر ظرفیت فراتر از این است که خشکسالی داریم یا خیر، چون اضافه برداشت اصولا در بسیاری مناطق بیشتر از پتانسیل منابع آب زیرزمینی کشور در شرایط نرمال است و همین باعث شده کسری بزرگی در مخازن آب زیرزمینی کشور داشته باشیم و سال به سال هم خصوصا در مناطق مرکزی، خشک و نیمه خشک بیشتر می‌شود. در واقع مشکلات بیلان آب زیرزمینی تا حد زیادی مستقل از وضعیت خشکسالی سالانه کشور است، اما در عین حال خشکسالی سالانه هم باعث می‌شود تغذیه آبخوان‌ها کاهش پیدا کند و بیلان منفی را با شدت شاهد باشیم.

فرخ‌نیا بیان داشت: افزایش برداشت از آب‌های زیرزمینی قطعا در مناطقی ممکن است اتفاق بیفتد، اما باتوجه به قوانین و مقررات و اینکه بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی نیازمند مجوز است کمتر این اتفاق می‌افتد که به واسطه خشکسالی برداشت زیادی از آب زیرزمینی داشته باشیم. اما قطعا در سال‌های خشکسالی افت بیشتری را در آب‌های زیرزمینی شاهد خواهیم بود، زیرا به هرحال خشکسالی باعث می‌شود تغذیه آبخوان کمتر باشد. وی درباره انتقال آب نیز توضیح داد: اکنون در سطح کشور حوضه‌ای نداریم که تنش آبی نداشته و آب مازاد داشته باشد، اثرات آن را هم می‌بینیم، علاوه بر تنش‌های اجتماعی در برخی نقاط، سال‌هاست که با تنش‌های زیست‌محیطی هم مواجهیم، اکنون سطح برخی دریاچه‌ها و تالاب‌ها تحلیل رفته و یا کلا از بین رفته‌اند. مشخص است که ظرفیت منابع آب مازادی نداریم که بخواهیم روی آن برای انتقال بین‌حوضه‌ای حساب کنیم.

امداد از آب‌شیرین‌کن‌ها

مدیر پژوهشکده مطالعات و تحقیقات منابع آب تاکید کرد: در هر حال باتوجه به چالش‌های اقتصادی و اجتماعی انتقال بین‌حوضه‌ای و درون‌سرزمینی توصیه نمی‌شود، سیستم آب‌شیرین‌کن و انتقال آب از دریا هم برای مواردی که توجیه اقتصادی و یا توجیه اجتماعی خیلی قوی داشته باشد، قابلیت اجرا دارد، البته مسائل زیست‌محیطی در پی دارد که باید با دقت دیده شود.

وی یادآور شد: اگر طراحی و مطالعات روی آب‌شیرین‌کن‌ها درست انجام نشده و کار کارشناسی کاملی روی ابعاد مختلف آن انجام نشود، می‌توانند به شدت دریا و محیط‌زیست سواحل را متاثر کنند.

فرخ‌نیا با اشاره به راهکارها گفت: شرب اولویت اول تامین آب است و راهکار اینکه در بعضی مناطق می‌توان تصفیه فاضلاب را داشته باشیم و آب کشاورزی که کیفیت بهتری دارد برای شرب به مصرف برسانیم و پساب و فاضلاب تصفیه‌شده را برای کشاورزی مصرف کنیم. در برخی مناطق با توجیه اقتصادی مناسب از سیستم‌های آب‌شیرین‌کن و انتقال آب استفاده و در کنار همه اینها روی بحث بهره‌وری مصرف آب و الگوی مصرف و صرفه‌جویی کار کنیم تا با همین منابع موجود آب نیازهای مختلف را پاسخگو باشیم.

تهران در بحران؟

خشکسالی تهران را هم تهدید می‌کند. برای پایتخت‌نشین‌ها که مصرف روزانه بالایی دارند، امسال تهدید قطع آب را هم پیش‌رو دارند. بنا به گفته شهریاری مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برق‌آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران آمار ذخایر سدهای تهران رو به کاهش است. او می‌گوید: سد امیرکبیر در زمان حاضر ۸۴ میلیون مترمکعب ذخیره آب دارد، در حالی که این حجم در زمان مشابه سال قبل، ۱۶۱ میلیون مترمکعب بوده و سد لتیان ۵۷ میلیون مترمکعب موجودی مخزن دارد در حالی که سال گذشته در انتهای فروردین ماه ۵۱ میلیون مترمکعب بوده است.

وی ادامه داد: همچنین سد لار در زمان حاضر ۵۱ میلیون مترمکعب موجودی آب دارد در حالی این رقم در روز مشابه سال گذشته ۸۵ میلیون مترمکعب بوده، سد طالقان ۲۲۱ میلیون مترمکعب موجودی فعلی دارد، در حالی که سال گذشته در زمان مشابه، ۳۱۹ میلیون مترمکعب آب در این سد داشتیم و در خصوص سد ماملو نیز ذخیره فعلی ۷۱ میلیون مترمکعب بوده و ذخیره آب در زمان مشابه سال قبل در این سد ۱۳۵ میلیون مترمکعب بوده است.