واردات بنزین به نفع کیست؟

به گزارش جهان صنعت نیوز: آنچنان که برآوردها نشان می‌دهد حداکثر تولید بنزین در کشور ۱۱۵ میلیون لیتر در روز است. هرچند آخرین آمار از افزایش میانگین مصرف روزانه به ۱۰۰ میلیون لیتر حکایت دارد، اما هنوز تا مصرف سر به سر هم فاصله داریم. البته برخی آمارها هم نشان می‌دهد که دامنه مصرف بنزین در برخی روزها به ۱۲۰ میلیون لیتر هم رسیده است. اتفاقی که به نظر می‌رسد واردات بنزین را به زودی کلید خواهد زد. البته همه این میزان مصرف هم مربوط به باک خودروها نیست و باید آمار قاچاق هم به آن اضافه کرد.

جواد اوجی وزیر نفت چندی پیش هشدار داد که صنعت نفت پارسال در مجموع ۴۳ میلیارد دلار درآمد داشته است، اگر مصرف سوخت کشور را در بخش‌های مختلف نصف کنیم، می‌توان سالانه ۱۵۰ میلیارد دلار به دولت تحویل داد.به گفته وی، روزانه ۹۲ میلیون لیتر سوخت مایع در کشور مصرف می‌شود که در صورت اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف سوخت می‌تواند درآمد خوبی از محل صادرات این محصولات نصیب کشور شود.

به دنبال چاره کار

هرچند کنترل مصرف و سهمیه‌بندی از شیوه‌های سنتی دولت‌های اخیر بوده، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که این طرح چندان هم موثر نیست. زیرا از یکسو قیمت بنزین با توجه به هزینه تولید آن هزینه سنگینی را بر دوش دولت می‌گذارد و نسبت به سایر کالاها ارزان است و از سوی دیگر قیمت بنزین با کشورهای همسایه آنقدر فاصله دارد که قاچاق را در هر شرایطی به صرفه کرده است. تازه این موضوع فقط مختص به بنزین نیست و حالا سایر فرآورده‌ها مثل گازوییل هم قاچاق می‌شود.

دولت‌ها سال‌هاست که می‌خواهند جلوی قاچاق سوخت را بگیرند اما برخی مرزها آنقدر ناامن است که به نظر می‌رسد کنترل اوضاع چندان هم در دست دولت در این زمینه نیست. از سویی طبق قوانین توسعه‌ای قرار بوده که به تدریج سی‌ان‌جی بخشی از مصرف سوخت را کنترل کند که آن هم آنقدر دردسر و مشکل دارد که به نظر نمی‌رسد به این زودی‌ها به نتیجه برسد.

کارشناسان چه می‌گویند؟

محمود خاقانی کارشناس ارشد انرژی در این رابطه به «جهان صنعت» می‌گوید: از آقای وزیر نفت باید سوال کرد که در مقاطعی تصور این بود که اگر قیمت بنزین را افزایش دهیم- که در دولت دوازدهم انجام شد- یا برنامه آزمایشی بنزین شهروندی که در کیش اجرایی شد، همگی منجر به کاهش مصرف بنزین می‌شود، اما نتایج همگی بیانگر آن است که این اتفاق نیفتاده است.
وی افزود: یعنی عملا مردم از هزینه‌های خود کم کرده‌اند، اما از بنزین نگذشته‌اند. چون مردم واقعا جایگزینی ندارند و حمل‌ونقل عمومی راندمان بالایی در کشور ندارد. بنابراین اشتباه بزرگ دولت این است که هزینه ایاب و ذهاب در حمل‌ونقل عمومی را هر سال افزایش می‌دهد در حالی که زیرساخت‌ها را آماده نمی‌کند. اگر دولت چنین برنامه‌ای را دولت می‌توانست اجرا کند، مردم از خودرو کمتر استفاده می‌کردند.

خاقانی با تاکید بر اینکه افزایش مصرف بنزین فقط تبعات اقتصادی ندارد، گفت: افزایش مصرف بنزین تبعات زیست‌محیطی هم به دنبال داشته و ما هر روز شاهد هوای آلوده در کلانشهرها هستیم. این موضوع نشان می‌دهد که دولت برنامه کلان انرژی ندارد. هر روز یک موضوعی را مطرح می‌کند. یک روز وزیر نفت می‌گوید ۵/۱۶ میلیارد قرارداد بسته‌ام و این قراردادها را به دلیل شرایط تحریمی فاش نمی‌کنم، از سویی می‌گوید تحریم‌ها اثر ندارد.

وی افزود: مردم سردرگم هستند و نمی‌دانند به چه چیزی اعتماد کنند. در حالی که قراردادهایی که برای صادرات فرآورده‌های نفتی مثل بنزین بسته شده مشخص نیست که با کیست و چطور می‌خواهد انجام شود؟ یا این بنزینی که قرار است وارد شود آیا برای مردم است یا اینکه قاچاقچی‌ها می‌خواهند آن را ببرند؟

این کارشناس انرژی تاکید کرد: زمان آن رسیده که اقتصاد انرژی کشور شفاف شود و دولتمردان با مردم با صداقت و شفافیت صحبت کنند که مشکل کار کجاست؟ اگر دولت با مردم صداقت داشته باشد، مردم هم همراهی می‌کنند.

وی اضافه کرد: دولت که نمی‌تواند با ریال بنزین وارد کند، مگر اینکه نفت خام را بدهد و به جای آن بنزین وارد کند و آن هم ضرر و زیان خود را دارد؛ در نتیجه دولت باید ارز برای واردات بنزین تخصیص بدهد و بعد بنزین را با ارز ۲۸ هزارتومان وارد کرده و سه هزار تومان بفروشد. معلوم است که این پروسه به نفع قاچاقچی است و دوباره قاچاقچی سود می‌برد.

خاقانی با بیان اینکه نگرانی مردم این است که آیا واقعا واردات بنزین در این شرایط نیاز کشور است، یا فشار اصحاب ثروت و قدرت پشت پرده واردات گفت: انگار دور زدن در ایران به یک روش و سیاست تبدیل شده است؛ مثلا تحریم را دور بزنیم یا دولت را دور بزنیم.

او گفت: مردم از دولت سیزدهم خواهش می‌کنند که با مردم صادق باشد و نگوید که به خاطر تحریم‌ها نمی‌توانم قراردادها را فاش کنیم.درهمین حال، عبدالرضا امینی مدیر سابق پروژه کارت هوشمند سوخت نیز درباره احتمال واردات بنزین، به ایسنا گفته است: مصرف بنزین در سال‌ها و ماه‌های اخیر مخصوصا بعد از فروکش کردن بیماری کووید۱۹ روند افزایشی چشمگیری داشته اما قطعا در کوتاه‌مدت واردکننده بنزین نخواهیم شد. در شرایط کنونی و در چند سال اخیر ایران در حوزه بنزین خودکفا شده است، محصولات پالایشگاه بندرعباس و پایشگاه میعانات گازی خلیج فارس به چرخه تولید اضافه شده و مقداری هم صادر می‌شود و به نظر نمی‌رسد در کوتاه‌مدت واردکننده بنزین شویم.وی با اشاره به لزوم صرفه‌جویی مصرف سوخت از سوی مردم، گفت: در چند سال اخیر پالایشگاه جدیدی ساخته نشده است و عملا ساخت پالایشگاه‌های جدید جزو سیاست دولت‌های گذشته نبوده و غیر از دو پالایشگاه، پالایشگاه‌های قدیمی نیز بازسازی و بهینه‌سازی نشده‌اند و اگر به همین روال پیش برویم، در درازمدت قطعا با این روند افزایشی مصرف، واردکننده بنزین نیز خواهیم شد و حتی بنزین تولیدی کیفیت جهانی را نخواهد داشت و این مساله به معنای افزایش آلودگی هواست.

این کارشناس ارشد حوزه انرژی افزود: در بازه زمانی اجرای پروژه ملی کارت هوشمند سوخت منتهی به سال ۱۳۸۶، میزان تولید روزانه حدود ۴۳ میلیون لیتر بود و مصرف روزانه بنزین به مراتب بالاتر از میزان تولید کشور بود که با اجرا و راه‌اندازی پروژه ملی کارت هوشمند سوخت، وزارت نفت توانست با سهمیه‌بندی به صورت کاملا هوشمند مصرف بنزین را با تولید هماهنگ کند و در آن زمان ما پیش‌بینی می‌کردیم که در بازه زمانی سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵ میزان مصرف به بالای ۱۲۰ میلیون لیتر در روز برسد که چنین هم شد اما خوشبختانه تولید بنزین هم در آن سال‌ها افزایش نسبی پیدا کرده بود و مصرف بنزین در طول دو سال اخیر به بالای ۱۳۵ میلیون لیتر در روز هم افزایش پیدا کرد.

امینی با بیان اینکه افزایش تعداد خودروهای شخصی و افزایش سفرها مخصوصا بعد از کاهش بیماری کرونا و عدم توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی عاملی بر افزایش مصرف بنزین است، تاکید کرد: در شرایط کنونی تنها چیزی که به نظر می‌رسد ارزان ماندن بنزین است و البته افزایش قیمت بنزین و سایر مشتقات نفتی به این راحتی نیست چون مشتقات نفتی یک کالای کاملا سیاسی و زنجیره‌ای است و افزایش آن بر بقیه کالاها از جمله رفت و آمد اثر زیادی خواهد گذاشت.وی افزود: اخیرا مشاهده شده که اشخاصی ادعا و اظهار می‌کنند که قیمت هر لیتر بنزین در خارج از ایران حدود یک دلار است اما از بیان اینکه در آن کشورها حداقل دستمزد ۳۰۰۰ دلار است خودداری می‌کنند؛ در واقع قیمت هر لیتر بنزین به نسبت حقوق ماهانه می‌شود یک دلار به ۳۰۰۰ دلار، هر چند باید این مساله را با سبد هزینه خانوارها سنجید، با این حال شاید -البته نه به طور قطع و یقین- قیمت پایه بنزین عاملی بر افزایش مصرف بی‌رویه آن شده است.

این کارشناس ارشد حوزه انرژی با بیان اینکه با توجه به شروع فصل گرما احتمال افزایش مصرف بنزین وجود دارد ولی در مجموع احتمال واردات بنزین تصور نمی‌شود اما می‌تواند از میزان حجم صادرات کاسته شود، گفت: عرضه و تقاضا باید به شکلی توسط دولت با ایجاد زیرساخت‌های اساسی و بنیادی مانند توسعه حمل‌ونقل عمومی مدیریت شود و مردم نیز باید بتوانند در این حوزه نقش موثر ایفا کنند.