اجتناب از موازی‌کاری و پوپولیسم فناورانه
حمید باقریان *
با توجه به نام‌گذاری شعار سال، ارائه تصویری جامع از وضعیت شرکت‌های دانش‌بنیان و موشکافی تجربیات دهه اخیر با دیدی نقادانه و واقع‌بینانه بسیار اهمیت دارد. با مقایسه فضای نمودار محصولات صادراتی ایران و آلمان (به عنوان یک کشور پیشتاز صنعتی و پیشرو در اقتصاد دانش‌بنیان) و همچنین ترکیه (به عنوان جدی‌‌ترین رقیب منطقه‌‌ای) مشخص می‌‌شود، فضای تولیدی و صنعتی ایران نسبت به این کشورها دارای پیچیدگی بسیار کمتری است و عمده صادرات ایران را با ارزش‌افزوده پایین‌تر تشکیل می‌دهند؛ در حالی که در آن دو کشور محصولات صادراتی شامل تولیدات با فناوری بالا است، همچنین از نظر تنوع محصولات تفاوت چشمگیری وجود دارد. با توجه به این موضوع یکی از چالش‌های اساسی بنگاه‌های تولیدی در اقتصاد ایران، تامین مالی است که در این نوشته به انواع روش‌های تامین مالی بنگاه‌ها پرداخته و چالش‌های موجود را احصاء می‌کنیم و به ارائه توصیه‌های سیاستی می‌پردازیم.
روش‌های تامین مالی بنگاه‌ها:
– دریافت وام کوتاه یا بلندمدت
– مشارکت در سرمایه‌گذاری
– سرمایه‌گذاری به شرط خرید محصول
– فروش سهام شرکت یا صدور اوراق قرضه
تامین مالی پروژه‌ها چه مربوط به بخش دولتی باشد و چه بخش خصوصی یا از طریق منابع داخل کشور صورت میگیرد یا از طریق جذب منابع خارجی.
|
ابزارهای ویژه تامین مالی بلندمدت |
روش‌های تامین منابع مالی کوتاه مدت |
|
سهام عادی |
اعتبار تجاری |
|
سهام ممتاز |
وام‌های بانکی |
|
اوراق قرضه |
وام‌های موسسات مالی تجاری |
|
اوراق مشارکت |
صدور اسناد تجاری |
|
اوراق بهادار قابل تبدیل به اوراق مشارکت یا اوراق قرضه |
روش‌های تامین مالی خارجی
– استقراض از بانک‌های خارجی یا موسسات مالی بین‌المللی
– فاینانس
– یوزانس
– خطوط اعتباری
وام‌های بین‌المللی:
-BOT ساخت، بهره‌برداری، واگذاری
– BOO ساخت، بهره‌برداری، مالکیت
-BLT ساخت، اجاره، انتقال
– BLO ساخت، اجاره، بهره‌برداری
– DBOM طراحی، ساخت، بهره‌برداری، نگهداری
– ROT احیا، بهره‌برداری، انتقال
– ROO احیا، بهره‌برداری، مالکیت
– روش‌های غیرقرضی (سرمایه‌گذاری)
منابع داخلی تامین مالی
سود انباشته: شرکت‌ها می‌توانند از منابع داخلی سود انباشته برای تامین مالی استفاده کنند که یکی از کم‌هزینه‌ترین منابع تامین مالی است.
عاملیت حساب‌های دریافتی و کارت‌های اعتباری: یک کسب‌و‌کار کوچک می‌تواند حساب‌های دریافتی خود را یکجا به یک عامل بفروشد.
آمار تسهیلات بانکی به بنگاه‌های تولیدی
تسهیلات پرداختی بانک‌ها در چهارماهه ابتدای سال ۱۴۰۰ به بخش‌های اقتصادی مبلغ ۷/۷۰۱۰ هزار میلیارد ریال بوده است که این میزان در مقایسه با دوره مشابه سال قبل مبلغ ۹/۲۵۰۰ هزار میلیارد ریال (معادل ۵/۵۵ درصد) افزایش داشته است.
سهم تسهیلات پرداختی در قالب سرمایه در گردش در کلیه بخش‌های اقتصادی طی چهار ماهه ابتدای سال جاری مبلغ ۰/۴۷۹۴ هزار میلیارد ریال معادل ۴/۶۸ درصد کل تسهیلات پرداختی است. سهم تسهیلات پرداختی بابت تامین سرمایه در گردش بخش صنعت و معدن در چهار ماهه ابتدای سال جاری معادل ۷/۱۷۱۷ هزار میلیارد ریال بوده که حاکی از تخصیص ۸/۳۵ درصد از منابع تخصیص‌یافته به سرمایه در گردش کلیه بخش‌های اقتصادی (مبلغ ۰/۴۷۹۴ هزار میلیارد ریال) است.
از ۲/۲۱۵۵ هزار میلیارد ریال تسهیلات پرداختی در بخش صنعت و معدن معادل ۷/۷۹ درصد آن (مبلغ ۷/۱۷۱۷ هزار میلیارد ریال) در تامین سرمایه در گردش پرداخت شده که بیانگر توجه و اولویت‌دهی به تامین منابع برای این بخش توسط بانک‌ها در سال جاری است.
چالش‌های تامین مالی بنگاه‌ها
یکی از چالش‌های اساسی صنعت بانکی واکنشی است که این صنعت در برابر شوک‌های اقتصادی دارد چراکه تنها منبع تامین و تجهیز منابع مالی بانک‌ها و موسسات مالی واسطه، سپرده‌گذاری‌ها هستند و از طرفی مهم‌ترین عامل اثرگذار بر اعتبارات بانک‌ها در جهت اعطای وام، سیاست‌های پولی هستند که این سیاست‌ها معمولا توسط بانک مرکزی اتخاذ و با استفاده از ابزارهای متعددی اعمال می‌شوند و از طریق کانال‌های مختلفی بر تولید و در نهایت اقتصاد اثر می‌گذارند.
راهکارها و توصیه‌ها؛
با بهره‌گیری از تجارب گذشته، تمرکز بر دستیابی به دو هدف اصلی و پیگیری مستمر تحقق آنها، توسط نهادهای متولی می‌تواند زمینه‌ساز جهشی مطلوب و پایدار در این زمینه شود:
اجتناب از فعالیت جزیره‌‌ای
موازی‌کاری، تکیه صرف بر بودجه نفتی و عدم وجود شبکه و ارتباط بین‌دستگاهی نمونه‌ای از فعالیت‌های جزیره‌‌ای است که نتیجه‌ای جز اتلاف فرصت‌ها و هدررفت منابع ندارد و باید به صورت جدی و با یک دید جامع زمینه تقلیل آن فراهم شود.
در نهایت همان‌گونه که اشاره شد اثرگذاری و نقش‌آفرینی بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان و اکوسیستم فناوری کشور در گرو ارزش‌‌آفرینی از طریق رسوخ فناوری در صنعت، تمرکز بر مسائل ملی و در نهایت توسعه صادرات است که در صورت تلاش به منظور تحقق این موضوعات، افزایش کمی شرکت‌ها نیز محقق خواهد شد و این موضوع بدون همراهی هوشمندانه دستگاه‌ها، وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط و از همه مهمتر مشارکت فعالانه بخش خصوصی به وقوع نخواهد پیوست.
– اتصال شرکت‌های دانش‌بنیان فعلی به جریان تولید و رسوخ این شرکت‌ها در صنایع بالغ و بخش‌های کلیدی اقتصاد
توجه ویژه به صادرات و بین‌المللی‌سازی شرکت‌های دانش‌بنیان و تسهیل ورود این شرکت‌ها به زنجیره‌های ارزش جهانی صنایع و بخش‌های صنعتی کلیدی و اولویت‌دار.
آنجا که از سبد محصولات فناورانه (متشکل از تعداد زیادی فناوری که عمده ۹۰ درصدی آن را محصولات B2B تشکیل می‌‌دهد)، صرفا چند آپ دارای کاربرد عامیانه و روزانه (B2C) مورد توجه و مثال قرار میگیرد و از اشتغالزایی چندصد‌هزارتایی و رشد نمایی آن گفته می‌‌شود، پوپولیسم فناورانه پدید می‌آید. پوپولیستی افراطی مسیر استارت‌آپ‌‌های در حال شکل‌گیری و نقطه تمرکز شتاب‌دهنده‌‌ها و سایر بازیگران اکوسیستم نوآوری را تعیین می‌‌کند و چه‌بسا به جای ورود به حوزه فناوری‌های استراتژیک‌‌تر بر این حوزه تمرکز کنند.
توجه ویژه به ارتقای کیفی و غنی‌‌سازی محتوایی
آنچه در مورد توسعه اکوسیستم فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در دهه اخیر می‌توان گفت توسعه نامتوازن آن و در بسیاری از موارد عدم توجه به کشش فضای فناوری کشور است، همچنین گسترش ارتباطات و هم‌افزایی بین آنها تا حد قابل توجهی صورت نگرفته است، به منظور تحقق اهداف و رشدنمایی، متوازن‌‌سازی، هم‌افزایی و توسعه بازیگران نرم‌افزاری ناگزیر است.
– گذار از بخشی‌نگری و تمرکز بر صنایع سنتی با ارزش‌افزوده کم به صنایع استراتژیک
از مهم‌ترین اثرات بخشی‌نگری در توسعه فناوری، عدم رشد متوازن آن فناوری در برخی صنایع و رشد کاذب (حاصل از بودجه نفتی) در صنایعی دیگر و همچنین جایگزینی شخص‌‌محوری به جای برنامه‌‌محوری است.
* پژوهشگر و تحلیلگر اقتصادی
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :