خودروسازی و بازی بزرگ احتمالی

محمد بهشتی‌وند *

تردیدی نیست که اندازه، کیفیت و مطلوبیت و نیز ایمنی خودروهای ایرانی برای مصرف‌کنندگان نسبت به خودروهای ساخت کشورهای آلمان، فرانسه، ژاپن و کره‌جنوبی و آمریکا که سهم اصلی در صادرات خودرو در جهان دارند بسیار پایین‌تر است اما در مقایسه با شمار دیگری از خودروسازان حتی چین در وضعیت مناسبی قرار دارد. دولت‌های ایران برای صیانت از اشتغال موجود در صنعت خودرو و زیر‌مجموعه آن و نیز به دلیل خروج مقدار قابل توجهی ارز از ایران برای واردات خودرو هرگز راه ورود همه سویه خودرو به ایران را نداده‌اند. به این معنی که واردات خودرو به خودروهای بسیار لوکس منحصر شده تا از یک سو دولت‌ها ارزهای خود را با قیمت بالا در بازار بفروشند و از سوی دیگر درآمد مالیاتی واردات خودرو را نیز به خزانه دولت بریزند. در همه سال‌های پس از تصویب قانون خودرو که واردات را ممنوع می‌کرد صدای کسانی که می‌گفتند راه برای ورود خودروسازهای دیگر باز شود تا انحصار دوقطبی بشکند به جایی نرسید. دولت روحانی نیز از بیم و هراس منتقدان جرات طرح واردات خودرو را نداشت و از سال ۱۳۹۷ به این‌سو نیز دلاری برای واردات پیدا نمی‌شد.

دولت سیزدهم اما در این روزها توانسته است صخره‌های کارگذاری‌شده در راه واردات را بردارد و این‌طور که شنیده می‌شود دو رخداد در کیفیت واردات نیز در شرف اتفاق است. نخست برداشتن سقف واردات حتی تا ۵۰۰ هزار دستگاه در سال و دوم برداشتن محدودیت واردات خودروهایی در کلاس خودروسازان داخلی است. در صورتی که میانگین ارزش هر خودروی  وارداتی ۱۰۰۰۰ دلار باشد و ۵۰۰ هزار خودرو وارد شود به معنای این است که امسال پنج میلیارد دلار به واردات خودرو ارز اختصاص داده شود. این در حالی است که شاید واردات یک کارخانه خودروسازی برای تولید سالانه ۱۰۰ هزار دستگاه کمتر از ۲۰ درصد این مبلغ خواهد شد. ورود خودروسازهای سوم و چهارم قدرت رقابت را افزایش داده و کیفیت‌ها نیز روند رو به بالا را تجربه خواهد کرد. در این صورت اشتغال موجود نیز تا اندازه‌ای صیانت خواهد شد و اشتغال تازه صورت می‌پذیرد. ناظران آگاه که داستان را کمی پیچیده‌تر می‌بینند هنوز صدای برخی از مدیران دولت را به یاد دارند که تاکید کردند سهام خودروسازها از دولت به بخش خصوصی منتقل خواهد شد. آیا می‌توان واردات خودرو در اندازه‌های بالا و در کلاس و دامنه قیمتی قابل رقابت با خودروهای داخلی را با خصوصی‌سازی در تناظر قرار دارد. در صورتی که واردات ۵۰۰ هزار دستگاه خودرو ممکن شود سهام شرکت‌های خودروساز مثل برف آب خواهند شد و آن هنگام است که خریداران از راه می‌رسند و این دو کارخانه را با ثمن‌بخس خریداری می‌کنند. توجه داشته باشیم که اگر صنعت خودروسازی ایران از نظر کیفیت و مطلوبیت فاصله و شکاف بزرگی با خودروسازی جهان دارد این درباره صنعت لوازم‌خانگی بیشتر مشهود است و همچنین در صنعت نساجی و صنعت لاستیک و… چهار دهه دور بودن از دنیای تکنولوژی و نیز تحریم صنعت ایران هیچ صنعتی را بدون توجه به رانت‌ها و یارانه‌ها قادر به رقابت با کشورهای دیگر نمی‌کند. همین امروز یارانه گاز و برق ارزان را از سر پتروشیمی بردارید چه اتفاقی می‌افتد. بازی بزرگ احتمالی در خودروسازی له کردن ارزش سهام این دو بنگاه و خرید ارزان آنها نباشد.