سنگ‌اندازی تازه در مسیر شفافیت
به گزارش جهان صنعت نیوز: تلاش برای توقف جریان عرضه خودرو در بورس کالا در حالی شدت گرفته است که کارشناسان بازار عموما بر این باورند که این اقدام می‌تواند کشف قیمت خودرو را به صورت عادلانه و در مسیر صحیح قرار دهد و دست دلالان را از بازار خودرو کوتاه کند. از سوی دیگر نیز دخالت سازمان حمایت در روند عرضه بورسی خودرو در حالی صورت می‌گیرد که به گفته کارشناسان حقوقی، سازمان حمایت و ستاد تنظیم بازار صلاحیت دخالت در سیاست‌های بورس کالا و صدور دستورات برای اجرا را ندارند! بر همین اساس به نظر می‌رسد جریان تازه‌ای از سنگ‌اندازی در مسیر شفافیت معاملات خودرو و کشف قیمت کارشناسی و عادلانه بر اساس عرضه و تقاضای واقعی آغاز شده است تا منافع عده‌ای خاص از آن تامین شود. به ویژه آنکه به تازگی دولت نیز واردات خودرو را مجاز اعلام کرده و این اقدام می‌تواند در سودهای حداکثری دلالان اثرگذار واقع شده و تکانه تازه‌ای در بازار خودرو ایجاد کند.
در نامه حسن‌اله یاری مدیرکل نظارت بر کالاهای فلزی و معدنی سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان به حامد سلطانی‌نژاد مدیرعامل بورس کالای ایران آمده است: «نظر به بند (۱) تصمیمات متخذه در چهاردهمین جلسه ستاد تنظیم بازار کشور در خصوص کالاهای مشمول قیمت‌گذاری پیشینی و با عنایت به اینکه افزایش قیمت انواع خودرو منوط به هماهنگی با ستاد تنظیم بازار است، لذا خواهشمند است در راستای هماهنگی با وزارت متبوع و اقدامات نظارتی، دستور فرمایید از عرضه خودرو در بورس کالا ممانعت نموده و هرگونه اقدامی در این خصوص صرفا با هماهنگی و استعلام از دفتر صنایع خودروی معاونت صنایع حمل‌و‌نقل وزارت صنعت، معدن و تجارت صورت پذیرد.» در حالی سازمان حمایت خواستار توقف عرضه بورسی خودرو شده که کارشناسان بازار خودرو و سرمایه همواره عنوان کرده‌اند، راه رهایی بازار خودرو از چنگال دلالان و واقعی شدن قیمت خودرو، عرضه شفاف در بورس کالا است؛ روندی که طی ماه‌های گذشته با پیشرفت قابل اعتنایی روبه‌رو شده و برخی خودروها را به رینگ معاملاتی بورس کالا فرستاده بود.
اسفندماه سال گذشته احمد رحیمی مدیر عملیات عرضه بورس کالای ایران گفته بود که خودروی شاهین خودروسازی سایپا به عنوان نمونه در بورس کالا بر اساس دستورالعمل‌ها و مصوبات شورای عالی بورس پس از اخذ مدارک و مستندات مربوطه و طی مراحل قانونی پذیرش شده و طبق امیدنامه منتشر شده روی سایت بورس کالای ایران، حداقل ۸۰ درصد از تولید سالیانه خودروی شاهین از طریق بورس کالای ایران عرضه خواهد شد. اردیبهشت جاری نیز محمد حسنی‌سعدی، سخنگوی بورس کالا، اعلام کرد که از میزان ۲۰ هزار خودروی شاهین که در سال جاری تولید می‌شود، ۱۶ هزار دستگاه از آنها در بورس کالا عرضه خواهند شد. به گفته حسنی‌سعدی در همین حال ۱۵ هزار خودروی کارا (محصول بهمن‌موتور) نیز در سال ۱۴۰۱ تولید می‌شود که تعداد هفت هزار و ۵۰۰ دستگاه از آن در بورس کالا عرضه خواهند شد.
حالا اما با توجه به سنگ‌اندازی تازه سازمان حمایت در مسیر عرضه بورسی خودرو مشخص نیست سرنوشت این عرضه‌های وعده داده شده به کجا خواهد انجامید. در سوی دیگر ماجرا نیز حقوقدانان بازار سرمایه بر این نکته تاکید کرده‌اند که مداخله سازمان حمایت در سیاست‌های بورس کالا خارج از چارچوب قانونی است. حمید اسدی حقوقدان بازار سرمایه در توئیتی نسبت به نامه مذکور واکنش نشان داده و با اشاره به متن نامه عنوان کرده است که بر اساس ماده ۲۸ قانون بازار، ستاد تنظیم بازار نمی‌تواند برای بورس کالا مقررات‌گذاری کند. همچنین سازمان حمایت از مصرف‌کننده صلاحیت ابلاغ دستوری به بورس کالا را ندارد.
مزایای عرضه خودرو در بورس کالا
احمد اتحادپور کارشناس بازار سرمایه در گفتوگو با «جهان‌صنعت» عنوان می‌کند: «عرضه خودرو در بورس کالا از آنجا که قیمت این محصول را به سمت واقعی‌تر شدن می‌برد، به حاشیه سود شرکت‌های خودروسازی کمک می‌کند تا از محدوده منفی به سمت مثبت حرکت کند.» او می‌افزاید: «عرضه خودرو در بورس کالا همچنین این مزیت را دارد که دست واسطه‌هایی که در اقتصاد مشغول به سوءاستفاده از این گونه فضاها هستند را کوتاه می‌کند.» اتحادپور ادامه می‌دهد: «اکنون شرکت‌های خودرویی زیان‌ده هستند؛ زمانی که به بررسی دلایل این امر می‌پردازیم متوجه می‌شویم اختلاف قیمت کارخانه با قیمت مصرف‌کننده سبب این امر شده است.» این کارشناس بازار سرمایه تصریح می‌کند: «حتی عرضه خودرو به صورت قرعه‌کشی هم با این هدف صورت می‌گرفت که قیمت‌ها واقعی نباشند.» این کارشناس بازار سرمایه تاکید می‌کند: «از نظر من خیلی بهتر است که خودرو در بستر عرضه و تقاضای بازار به یک قیمت تعادلی و درست برسد؛ اینکه ما الان سه نرخ برای خودرو داشته باشیم تنها به تولید‌کننده آسیبی جدی می‌زند. بر همین اساس امیدوار هستیم قیمت‌ها به سمت واقعی‌تر شدن برود.»
اثر مثبت واقعی شدن قیمت‌ها بر سهام خودرویی‌ها
این کارشناس بازار سرمایه همچنین با تاکید بر کارکرد واقعی شدن قیمت‌ها در بورس کالا عنوان می‌کند: «در صورتی که قیمت‌ها در اثر این روند واقعی‌تر شوند، در بلندمدت تاثیر مثبتی بر سهام شرکت‌های خودروساز خواهد داشت.» اتحادپور عنوان می‌کند: «این اثر مثبت به این دلیل بروز می‌کند که در واقع حاشیه سود شرکت‌ها متفاوت می‌شود و بهبود می‌یابد.» او می‌افزاید: «حصول این نتیجه منوط به آن است که قیمت خودرو به سمت واقعی‌تر شدن برود. به طور مثال LAB را هم در بورس کالا عرضه کردند اما کسانی که کار شوینده انجام می‌دهند گاهی باهم تبانی می‌کنند تا قیمت از سطحی بالاتر نرود. این مثال در مورد خودرو هم مصداق دارد. در صورتی که قیمت‌ها چه در بورس کالا، درب کارخانه و هر جای دیگر به سمت واقعی‌تر شدن حرکت کند، اثر مثبت دارد اما اگر این روند رخ ندهد، نتیجه مثبتی نخواهد داشت.»
اشکالات شیوه عرضه بورسی خودرو
محمد خبری‌زاد دیگر کارشناس بازار سرمایه اما با دیدگاه دیگری به این موضوع می‌نگرد. او بر این باور است که خودرو از همان ابتدا هم کالایی نبوده که قابلیت عرضه در بورس کالا را داشته باشد. خبری‌زاد در گفتوگو با «جهان‌صنعت» می‌افزاید: «خرید ۹۰ درصد محصولات در بورس کالا برای عموم آزاد نیست و تنها شرکت‌هایی می‌توانند از بورس کالا خرید کنند که مصرف‌کننده مواد اولیه عرضه شده در بورس کالا هستند. در همین حال اگر محصولات نهایی در بورس کالا عرضه می‌شود تنها افرادی که خریدار حجم بالایی از محصول باشند می‌توانند خرید کنند. به طور مثال محصولات کشاورزی مثل برنج و یا برخی محصولات دیگری که عرضه می‌شوند را شما نمی‌توانید به عنوان یک خریدار عادی معامله کنید و مثلا ۱۰۰ کیلو بخرید. در واقع تنها افرادی که خودشان خرده و یا عمده‌فروش باشند می‌توانند از این محصولات در بورس کالا خریداری کنند.» خبری‌زاد عنوان می‌کند: «اگر خودرو در بورس کالا عرضه شود افرادی که خرید می‌کنند مجددا اقدام به فروش محصول در بیرون بورس می‌کنند و در نتیجه وضعیت فعلی تکرار می‌شود.» این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به نامه سازمان حمایت به بورس کالا درباره توقف عرضه بورسی خودرو بیان می‌کند: «احتمال می‌رود مسوولان به این نتیجه رسیده باشند که برای سرو‌سامان دادن به بازار خودرو، عرضه خودرو در بورس کالا راه حل مناسبی نیست و می‌خواهند جلوی آن را بگیرند.»
شفافیت قیمت؛ مزیت عرضه خودرو در بورس کالا
خبری‌زاد در ادامه تصریح می‌کند: «هدف از عرضه خودرو در بورس کالا این بود که خودرو پس از عرضه به قیمت تعادلی بازار فروخته شود. این اتفاق در حال حاضر درحاشیه بازار رخ می‌دهد و نمی‌توان گفت بورس کالا الان اقدام به انجام این کار کند.» این کارشناس بازار سرمایه می‌افزاید: «مهم‌ترین مشکل صنعت خودرو عدم تناسب بین عرضه و تقاضاست؛ خودروسازها اکنون با مشکلات زیادی از جمله قیمت‌گذاری دستوری، پایین بودن کیفیت تکنولوژی و به تبع آن پایین بودن تیراژ تولید روبه‌رو هستند که سبب می‌شود حجم عرضه به تقاضا نرسد و وضعیت نابسامان موجود در بازار را شاهد باشیم.» او عنوان می‌کند: «در واقع مشکل کمبود عرضه است و با آمدن خودرو به بورس کالا هم اتفاق خاصی در این مورد رخ نمی‌دهد.» خبری‌زاد تاکید می‌کند: «تنها مزیت حضور خودرو در بورس کالا شفافیت قیمت‌هاست که این مشکل را با راهکار‌هایی به جز ورود در بورس کالا می‌شد حل کرد.
به این معنا که اگر ستاد تنظیم بازار دیگر در قیمت‌گذاری خودرو دخالت نمی‌کرد به شرط آنکه خودروسازها از نظر مقداری افزایش تولید و عرضه داشتند به میزانی که عطش بازار بخوابد، این روند خود‌به‌خود شرایط بازار را اصلاح می‌کرد و این قیمت‌های عجیب و غریبی که شاهد هستیم، وجود نداشت.» او ادامه می‌دهد: «در کنار آن هم آزادسازی واردات خودرو می‌تواند به تعدیل قیمت کمک کند.» خبری‌زاد عنوان می‌کند: «به نظر من یکی دیگر از دلایلی که می‌خواهند جلوی عرضه خودرو در بورس کالا گرفته شود، بحث آزادسازی واردات خودرو است که از روز چهارشنبه شاهد صدور مجوز واردات خودرو برای برخی از شرکت‌ها هستیم.»
لینک کوتاه :