آخرین وضعیت مذاکرات هسته‌ای/ ضرورت تغییر نگاه‌ها
سفر انریکه مورا معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از یک سو و سفر امیر قطر که تمایل عجیبی به میانجیگری بین ایران و آمریکا دارد در هفته گذشته به ایران اما این تصور را ایجاد کرد که شاید گشایش در این فرآیند محتمل و نزدیک باشد. به خصوص وقتی که جوزپ بورل از برداشته شدن موانع و امکان ازسرگیری مذاکرات حضوری گفت، این امیدواری‌ها بیشتر شد. بعد از آن اما با توجه به اظهارات کلی مقامات ایرانی درباره این امیدواری نیز تردیدهایی ایجاد شد. دیروز اما وقتی سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان در نشست خبری هفتگی‌اش با خبرنگاران از ارائه ابتکارات ایران در جریان سفر مورا گفت و تاکید کرد که ایران منتظر تصمیم سیاسی اروپا است، معلوم شد که تقریبا هیچ چیزی تغییر نکرده است؛ حداقل در کلام مسوولان ایرانی.
هنوز هم تمایلی به ارائه اطلاعات به مطبوعات و مردم وجود ندارد و کسی نمی‌گوید که پیشنهادات ایران چه بوده و کدام ابتکار به فرض اینکه مورد پذیرش واشنگتن قرار بگیرد، مذاکرات احیای برجام را از وضعیت موجود برون خواهد برد!
در عین حال با توجه به تاکید ایران مبنی بر اینکه واشنگتن باید تصمیم سیاسی خود را بگیرد، می‌توان اینطور برداشت کرد که طرف ایرانی آن پیشنهاد میانه اروپایی‌ها مبنی براینکه سپاه از فهرست گروه‌های تروریستی خارج و در تحریم بماند تا از این طریق اصلی‌ترین گره حال حاضر این مذاکرات باز شود، را نپذیرفته و حرف دیگری زده که حالا هم منتظر پاسخ طرف مقابل است!
اینکه ایران چه گفته و چه راهکار جایگزینی داشته را نمی‌دانیم و قابل حدس هم نیست. از همین رو شاهد کاهش امیدواری‌ها به موثر واقع شدن این رفت‌وآمدها و گره‌گشایی از وضعیت برجام هستیم. شاهد آنکه علی بیگدلی تحلیلگر مسائل بین‌المللی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» از احتمال اصرار ایران به مواضع پیشین می‌گوید. او معتقد است که «پیشنهادات ایران همان چیزهایی بوده که قبلا هم آقایان خطیب‌زاده و امیرعبداللهیان مطرح کرده‌اند.»
پیشنهادات تکراری
به گفته بیگدلی حرف و تاکید ایران این است که «سپاه باید از لیست تروریستی خارج شود» و می‌گوید: «اگر این بار و در جریان گفت‌وگو با مورا به نتیجه مطلوبی رسیده بودند، باید بیانیه‌‌ای صادر می‌کردند چون آداب دیپلماسی این است. وقتی این کار را نکردند یعنی اگرچه آقای جوزپ بورل خوش‌بینی‌هایی داشته، اما به نتایج مطلوب نرسیدند و ایران هم عقب‌نشینی نکرده است.»
وی افزود: «دلیل این پافشاری ایران این است که ایران فکر می‌کند اگر این مذاکرات به نتیجه برسد، باید مساله سپاه حل شود تا برایش در داخل مشکلی ایجاد نشود و به این صورت می‌خواهد سپری بسازد که با اعتراضات برخی طیف‌های داخلی مواجه نشود. این مشکل هم به این راحتی حل نخواهد شد. به خصوص با فشاری که هم کنگره و هم کشورهای منطقه از جمله عربستان و رژیم صهیونیستی وارد می‌کنند. نتیجه این فشارها این است که ایران باید از حضور در کشورهای منطقه خودداری کند. این اصلی‌ترین موضوعی است که مطرح می‌شود و ایران هم حاضر به پذیرش آن نیست.»
بیگدلی که خوش‌بینی به ثمربخش بودن این مذاکرات ندارد، گفت: «به نظر نمی‌رسد که بتوانیم به نتیجه برسیم مگر اینکه ایران نوع نگاه خود را نسبت به فضای بین‌المللی و منطقه‌ای تغییر دهد.»
وی با اشاره به اینکه «آمریکایی‌ها فکر می‌کنند مساله برجام مشکل ایران را با غرب حل نمی‌کند» گفت: «به نظر آنها باید همه مسائل حل شود. اگر خاطرتان باشد چند سال قبل هم بعد از موافقنامه برجام آقای روحانی از برجام دوم و سوم صحبت کرد که با آن مخالفت شد. آنجا هم هدف از برجام دوم رفتن سراغ سه مساله حقوق بشر، کنترل موشکی و منطقه‌ای بود.»
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی همچنین به وضعیت بایدن در آمریکا اشاره کرد و گفت: «اگرچه بایدن به خاطر موقعیت داخلی که سطح محبوبیت او در حال کاهش است و انتخابات کنگره در پیش است و هم به خاطر اینکه جوابی برای شرکای منطقه‌ای داشته باشد، مایل به توافق است اما ایران هم به دلایلی که خودش دارد نمی‌پذیرد، بنابراین مذاکرات با یک سردرگمی مواجه شده است.»
وی افزود: «بعد از سفر آقای مورا به اروپا هیچ اظهار نظر جدیدی نشد و حتی آقای باقری هم اظهارنظر خوشنودی نداشت و معلوم می‌شود که این سفر نتیجه مطلوبی نداشته است.»
بیگدلی خوش‌بینی‌های بورل و خطیب‌زاده را جدی تلقی نکرده و معتقد است که «اینها به این خاطر است که ما می‌خواهیم فضا را حفظ کنیم و نمی‌خواهیم ارتباط خود را با مذاکرات برجام قطع کنیم. غربی‌ها نیز همین طور هستند و نمی‌خواهند مذاکرات برجام را تعطیل کنند و آن را کش می‌دهند. آمد و رفت‌ها برای همین است چون دلشان می‌خواهد که زحمت‌هایی که تا حالا کشیده شده، به نتیجه برسد.»
وی همچنین گفت: «این مساله خارج کردن سپاه از فهرست تروریستی اصلا از جمله مسائل و تحریم‌های ذیل برجام نیست. این کار را مشکل کرده است.
آمریکا می‌گوید اگر قرار باشد ما تحریم‌های سپاه را برداریم باید فرآیند دیگری طی و مذاکرات دیگری ایجاد شود که محصول آن جلوگیری از فعالیت‌های ایران در منطقه باشد و سپاه به خصوص سپاه قدس را محدود کند. این هم برای ایران قابل پذیرش نیست. بنابراین اگر ایران می‌خواهد به نتیجه مطلوبی برسد، باید نوع نگاه و داوری خود را که تا حالا به نتیجه نرسیده است، تغییر دهد و با نگاه جامعی وارد عمل شود. به این خاطر که اصلا ممکن است سال ۲۰۲۴ دوباره ترامپ بیاید یا دیگر جمهوریخواهان و دوباره برجام را لغو کنند لذا اگر قرار باشد که یک برجام موفق داشته باشیم اتکا صرف به برجام کار درستی نیست و باید به سوی حل همه مشکلات خود با غربی‌ها برویم.»
توصیه‌هایی به بایدن
بدبینی بیدگلی و برخی دیگر از تحلیلگران داخلی به ثمربخشی مذاکرات با رویه جاری، درحالی است که هرچه به انتخابات کنگره در آمریکا نزدیک می‌شویم، شرایط در طرف دیگر مناقشه عوض می‌شود؛ شرایطی که اگرچه به باور برخی می‌تواند با روی کار آمدن و قدرت گرفتن جمهوریخواهان به زیان ایران تمام شود، اما این گزینه را نیز روی میز می‌گذارند که دولت باید بخواهد از اندک زمان باقی‌مانده خود حداکثر استفاده را کرده و این پرونده مهم را به سرانجام برساند. خاصه آنکه انگار در درون آمریکا نیز توصیه‌هایی در این راستا به او می‌شود. شاهد گزارش اخیر نشنال‌اینترست که به رییس‌جمهور آمریکا توصیه می‌کند با ایران بیشتر راه بیاید و به توافق برجام برگردد.
این مجله آمریکایی در گزارشی با تاکید بر اهمیت به نتیجه رسیدن مذاکرات وین در راستای احیای توافق هسته‌ای، راهکارهایی را برای دولت بایدن جهت تسریع روند توافق با ایران مطرح کرده و نوشته: «دولت بایدن باید برای پرداختن به محدودیت‌های سیاسی داخلی ترک کردن توافق را سخت‌تر کند. یکپارچگی تجارت و اقتصاد می‌تواند با ذی‌نفع کردن دو طرف در صلح، این روند را تسهیل کند.
واشنگتن باید کسب‌وکارها را به سرمایه‌گذاری در ایران تشویق کند، وابستگی متقابل را توسعه دهد و برای اطمینان‌یابی از پایبندی به توافق، حمایت‌های داخلی قوی ایجاد کند. پیشرفت‌های سریع ایران در علم و تکنولوژی، همچنین وجود جمعیت تحصیلکرده آن سرمایه‌گذاری را برای صنعت تکنولوژی آمریکا سودمند می‌کند. واشنگتن با ایجاد روابط ایرانی- آمریکایی می‌تواند آن اعتماد مورد نیاز را به ایران بدهد که بتواند باور کند این توافق ارزشش را دارد.»
همچنین این مجله در گزارشش آورده است: «علاوه بر این، دولت بایدن باید فضای مذاکراتی را با لغو تحریم‌هایی که پس از خروج دولت دونالد ترامپ از توافق اصلی اعمال شدند، گسترش دهد. این تحریم‌ها در دوره‌ای اعمال شدند که مذاکرات [میان ایران و آمریکا] از سر گرفته شده بود و بنابراین، با شدت بخشیدن به سوء‌تفاهم‌ها، رسیدن به یک توافق را سخت‌تر کرد. تحریم‌هایی که به طور غیرمستقیم بر غذا و دارو اثر می‌گذارند، باید فورا لغو شوند، چون موجب برانگیختن خصومت می‌شوند که هیچ سودی برای امنیت آمریکا ندارد.»
منتظر نتیجه
آنچه نشنال‌اینترست نوشته اما قطعا به معنی آن نیست که صدای حامیان برگشتن به برجام در آمریکا بلندتر از صدای مخالفان برجام است یا اینکه بایدن فی‌الفور به این توصیه‌ها گوش خواهد کرد لذا باید منتظر ماند و دید که پیشنهاد مورد اشاره ایران چه بوده و واشنگتن چه پاسخی می‌دهد. آنطور که بیگدلی می‌گوید صحبت از حرف‌ها و مواضع تکراری است یا اینکه واقعا ابتکار عمل‌های قابل توجهی در نظر گرفته شده است.
لینک کوتاه :