بازگشت نمونه‌های مریخ
به گزارش جهان صنعت نیوز: «ناسا» و آژانس فضایی اروپا (ESA) در حال حاضر عملیات بازگشت نمونه‌های مریخ (Mars Sample Return – MSR) را در دستور کار دارند؛ عملیاتی که نمونه‌های ژئولوژیکی و اتمسفری «استقامت» را جمع‌آوری و برای بازگرداندن به زمین در اوایل دهه ۲۰۳۰ آماده می‌کند. ارسال ذرات و تکه‌های مریخ به زمین کاری دلهره‌آور و چندمیلیارد دلاری است. انتقال موادی که می‌توانند شامل حیات مریخی باشند به مقصد زمین از لحاظ اکولوژیکی و امنیت عمومی ریسک کمی دارد، اما این ریسک صفر نیست.
اضطراب بالا
ایده بازگرداندن کالاها از سیاره سرخ می‌تواند یادآور رمان ۱۹۶۹ «مایکل کرایتون» «نژاد آندرومدا» باشد که در سال ۱۹۷۱ فیلمی علمی- تخیلی بر پایه آن ساخته شد که در آن ارگانیسم‌های بیگانه به طرزی دراماتیک در زمین شیوع پیدا می‌کردند. ناسا اخیرا به نوبه خود برای پیش‌نویس آثار محیط‌زیستی پروژه MSR به جمع‌آوری ملاحظات عمومی روی آورده است. این گزارش طبق برنامه تا انتهای سال میلادی فعلی برای عموم منتشر خواهد شد. برای ناسا، مطالعه علمی سنگ‌ها، خاک‌ها و اتمسفر مریخ می‌تواند به یک پرسش کلیدی پاسخ دهد: آیا تا به حال روی مریخ حیات وجود داشته است؟ طبق توضیح وب‌سایت MSR ناسا «تنها با بازگرداندن نمونه‌ها می‌توانیم با استفاده از پیچیده‌ترین و به‌روزترین آزمایشگاه‌ها به این پرسش پاسخ دهیم و نسل‌های آینده می‌توانند با تکنیک‌هایی که هنوز اختراع نشده‌اند آنها را مطالعه کنند.»
احتمال پایین
در چند دهه گذشته، گروه‌های مختلف متخصصان علمی در ایالات‌متحده و جاهای دیگر دنیا به این پرسش پرداخته‌اند که نمونه‌های مریخ می‌توانند برای زیست‌کره زمین خطرناک باشند یا خیر. طبق گفته وب‌سایت ناسا «گزارش‌های این گروه‌ها احتمال به شدت پایینی یافته‌اند که نمونه‌های جمع‌آوری‌شده از روی نواحی مریخ، نظیر نواحی تحت کاوش «استقامت»، بتوانند حاوی خطر بیولوژیکی برای زیست‌کره ما باشند.» اما مشکل بالقوه آلوده شدن مریخ نیز وجود دارد- انتقال حیات زمین به آن کره و احتمالا آلوده کردن حیات آنجا با زیست‌بوم خودمان.
بار زیستی
در اکتبر ۲۰۲۱، گزارشی از هیات مطالعات فضایی آکادمی ملی علوم، مهندسی و پزشکی ایالات متحده معیارهایی را تعیین کرد که اجازه می‌دهند ماموریت‌های روباتیک به مکان‌های خاصی از مریخ با الزامات محدودکننده «بار زیستی» کمتری انجام شوند. این الزامات به منظور جلوگیری از انتقال غیرعمدی میکروب‌های زمینی به مریخ طراحی شده‌اند. طبق درخواست ناسا، کمیته‌ای برای حفاظت سیاره‌ای مامور نوشتن گزارش «ارزیابی الزامات بار زیستی برای مامورت‌های مریخ» شد. هدف از این گزارش تعیین معیارهایی است که نشان‌دهنده ماموریت‌های روباتیک به نواحی خاصی از مریخ می‌توانند برخی از الزامات سخت‌گیرانه بار زیستی را نادیده بگیرند یا خیر. طبق این گزارش، شرایط نامساعد در اغلب سطوح مریخ، نظیر محیط تشعشع ماورای بنفش، کمیابی آب مایع دائمی و چرخه‌های رطوبت و دما، «بقا، رشد و تکثیر ارگانیسم‌های زمینی روی سطح مریخ را نامحتمل می‌کند.»
با این حال، این گزارش همچنین می‌گوید که ارگانیسم‌های زمینی منتقل‌شده به سطح مریخ می‌توانند زنده بمانند و توسط باد یا ابزار روباتیک به برخی از نواحی زیرسطحی منتقل شوند که در آنجا امکان رشد و تکثیر دارند. این نواحی زیرسطحی شامل غارهایی هستند که در آنها امکان وجود ذخایر یخ و نمک و آب‌نمک وجود دارد. همچنین از لحاظ نظری در مکان‌های عمیق‌تر آبخوان‌های زیرسطحی وجود دارند. طبق گفته نویسندگان این گزارش «این نواحی همچنین می‌توانند جاهایی باشند که احتمال یافته شدن شواهد ارگانیسم‌های مریخی در آنها بسیار بالاست.»
اقدامات احتیاطی
برخی از پژوهشگران و طرفداران کاوش فرض می‌کنند هر میکروب زمینی که با کاوشگرها و فرودگرهای آنها به مریخ سفر می‌کنند، به سرعت در محیط نامساعد سطح سیاره سرخ کشته می‌شوند. اما به گفته «جان رامل»، متخصص رییس سابق گروه حفاظت سیاره‌ای در کمیته پژوهش‌های فضایی، این موضوع لزوما درست نیست. او با اشاره به تجهیزات فرود، نظیر صفحات پشتی که با شدت به سطح سیاره برخورد می‌کنند، می‌گوید «این تجهیزات ارگانیسم‌های زمین را پوشانده و حفاظت می‌کنند و حتی ممکن است آنها را در عمق چند سانتی‌متری سطح مریخ دفن کنند؛ جایی که نمونه‌های مریخ برای بازگشت به زمین جمع‌آوری می‌شوند.» «رامل» به یافته‌های هیات مطالعات فضایی در گزارش‌های ۱۹۹۷ و ۲۰۰۹ اشاره می‌کند: طبق گزارش سال ۱۹۹۷ «با این که شواهد فعلی نشان می‌دهند سطح مریخ برای حیاتی که می‌شناسیم کشنده است، همچنان سناریوهایی منطقی برای وجود حیات میکروبی روی مریخ باقی هستند برای نمونه در اقیانوس‌های هیدروترمال احتمالی یا نواحی زیر سطحی.» همچنین گزارش سال ۲۰۰۹ می‌گوید «ثابت شده است که برخی از گونه‌های روی زمین توانایی بقا در شرایط تشعشع شدید، دمای زیر انجماد، شوری بالا، pH شدیدا بالا یا پایین و چرخه‌های رطوبت و خشکی موجود در مریخ امروزی را دارند.» همچنین طبق گفته‌های «رامل»، گزارش سال ۲۰۰۹ اینطور ارزیابی می‌کند که «نمونه‌های باز گردانده شده از مریخ باید به عنوان مواد خطرناک بالقوه نگهداری و بررسی شوند تا زمانی که خلاف این موضوع اثبات شود.»
دوراهی جدید؟
درست مثل همیشه، مریخ رازآلود ما را با مشکلات گیج‌کننده‌ای مواجه کرده است. «بری دی‌گرگوریو»، رییس کمیته بین‌المللی مقابله با بازگشت نمونه مریخ در پیش روی خود یک دوراهی می‌بیند: «آیا ما باید از ناسا و ESA بخواهیم برنامه خود برای بازگرداندن نمونه‌های خاک و سنگ مریخ به زمین را در اسرع وقت شتاب دهند؟» به گفته او، دلیل چنین کاری فرود موفقیت‌آمیز مریخ‌نورد «ژورونگ» چین به عنوان بخشی از ماموریت «تیان‌ون-۱» در ماه می سال ۲۰۲۱ است. «ژورونگ» اکنون در حال گشت‌وگذار در «یوتوپیا پلانیتیا» مریخ است. «دی‌گرگوریو» می‌گوید «آنها قطعا تلاش می‌کنند تا اولین نمونه‌های مریخ را برای مطالعه در آزمایشگاه امنیت زیستی سطح ۴ خود- درست مثل آزمایشگاه ووهان- به زمین بیاورند.» در واقع طبق گفته‌های «ژانگ رونگ‌چیائو»، طراح اصلی ماموریت «تیان‌ون-۱»، این ماموریت مقدمه‌ای است برای تلاش برای بازگشت نمونه از سیاره سرخ تا سال ۲۰۳۰. موفقیت ماموریت «چانگ-۵» چین برای بازگشت نمونه از ماه را در نظر بگیرید در این ماموریت از یک مدارگرد روباتیک، فرودگر، ماشین صعود و کپسول بازگشت به زمین استفاده شد. این مجموعه سخت‌افزاری به تقلید یک سناریوی «آپولو» مانند، با موفقیت تکه‌هایی از ماه را به زمین بازگرداند. «دی‌گرگوریو» می‌گوید «در این مسابقه فضایی جدید برای باز گرداندن اولین نمونه از مریخ، پرسش این است: باید به چه کسی اطمینان کنیم که اولین نمونه را باز گرداند، ناسا/ESA یا چین؟» واضح است که اگر این نمونه‌ها شامل حیات بیگانه باشند «اولین کشوری که این نمونه‌ها را مطالعه می‌کند مزیت بزرگی نسبت به بقیه دارد تا خواص آن را برای تعیین ریشه‌های خود حیات، کاربردهای پزشکی برای بیماری‌های انسانی و البته کاربرد احتمالی آنها در پژوهش سلاح‌های زیستی بررسی کند.» «من فکر می‌کنم پاندمیک کووید ۱۹ چشم همه را به قدرت میکروب‌های قدرتمند و اینکه چقدر باید با احتیاط با آنها کار کرد، باز کرده است.»
لینک کوتاه :