دو جنگ در یک زمان

دکتر سیدجلال ابراهیمی *

در شرایط زمانی حاضر دو جنگ تمام‌عیار در جریان است؛ نخست، جنگ روسیه و اوکراین است، یک جنگ تمام‌عیار نظامی بین روسیه تا بن دندان مسلح با نیروهای آموزش‌دیده مانده از شوروی کمونیستی و تجهیز و تسلیح‌شده پس از پروستریکا که مجهز به سلاح‌های مدرن در چارچوب مدرنیزاسیون تکنیکال دیجیتالی با کنترل از راه دور و هواپیماهای بدون سرنشین و تانک‌های هدایت‌شونده و… است. طرف دیگر جنگ اوکراین است؛ کشوری تازه به استقلال رسیده، جداشده از سلطه و نفوذ دیوار آهنین شوروی کمونیستی که مورد حمایت آمریکا و اروپاست. در ظاهر جنگ روسیه و اوکراین و در عمل جنگ در سایه دو قدرت جهانی آمریکا و اروپا و روسیه در اوکراین است.
جنگ دوم جنگ انرژی است؛ اروپایی که به گاز روسیه شدیدا نیازمند است، اما کشورهای اروپایی در یک جبهه دفاعی واحد در عدم استفاده از نفت و گاز روسیه قرار گرفته و مصمم به جایگزینی منابع جدید در قبال انرژی‌های فسیلی روسیه هستند، کالا و مواد اولیه که تهیه آن برای اروپا چندان آسان نخواهد شد و در این زمینه اورزولا فن در لاین، رییس کمیسیون اروپا با اتکا به پشتوانه ناملموس و نامحسوس، به طور قاطع اعلام می‌کند که اتحادیه اروپا توافق کرده است که وابستگی به انرژی روسیه را پایان دهد و او می‌گوید ما به عرضه نفت‌خام روسیه تا ظرف ۶ ماه پایان خواهیم داد و محصولات جدید پالایش‌شده را جایگزین می‌کنیم.
بدین ترتیب اتحادیه اروپا وارد یک جنگ تمام‌عیار اقتصادی با روسیه شده و در حال تجهیز خود به استفاده از منابع جایگزین نفت‌خام و انرژی است. روسیه به لطایف‌الحیل و با یک سیاست کاملا بررسی‌شده اقتصاد سیاسی، ایران را از مسیر ارسال نفت و گاز به اروپا دور نگه داشته است.
خط باکو، جیحان و خزر هر دو دست روسیه است (با همکاری ترکیه) که هر دو لوله از طریق آناتولی شرقی به اروپا متصل است و پس از این ترکیه می‌تواند نقش اساسی در تامین نیاز انرژی اروپا بازی کند.
اروپا دنبال منابع جایگزین برای مصرف ۱۵۵ میلیارد مترمکعب گاز در سال است و اروپا از ۵ مسیر اصلی گاز از روسیه تامین می‌کند. از جمله آنها «ترکیش‌استریم» که حوزه بالکان و اروپای مرکزی را تامین می‌کند و مسیر عبوری از آذربایجان و ترکیه است.
مسیر دوم tanp ترکیه و منطقه گاز رژیم صهیونیستی به جیحان است. لوله جدید گاز طبیعی از عراق به جیحان که پروژه خاص انتقال لوله نفت از ترکیه به اروپاست و خط لوله فعلی عبارت است از باکو-تفلیس-جیحان-جیهان به کریک-قلعه و خط کرکوک-یومورتالیق به جیحان که یک خط و پروژه در دستور کار اجرایی است.
از سوی دیگر کار برای لوله‌گذاری زیردریایی برای میدان گازی ساکاریا به طور شبانه‌روزی ادامه دارد که لوله‌گذاری آن ۱۷۰ کیلومتر پیش‌بینی شده است. در این شرایط با دور گذاشته شدن ایران از حجم عظیم از منابع درآمد نفت گاز مصرفی که از مرز ایران آغاز و تا دورترین نقطه بالکان و دریای سفید و بالتیک و آخرین نقطه مصرفی در اروپای غربی ادامه دارد، ترکیه بازیگر بزرگ انرژی در شرایط کنونی شده است.
آرداچ سرمقاله‌نویس تقویم بر این باور است که آمدن سولتز به ترکیه یک تلاش آشکار برای این مهم است. او اضافه می‌کند که هم اکنون کشتی‌های استراتژیک ترکیه در دریای سیاه مشغول کار برای استخراج گاز هستند که این امر یونان را مجبور به تسلیح جزایر اژه می‌کند. یونانی که به اروپا نزدیک است و یک تحریک دائمی در بین ترکیه و یونان وجود دارد. هشدارهای آکار وزیر دفاع و چاووش‌اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه به یونان خواب ناآرامی برای یونانی‌ها تدارک دیده است.
* مدیر مرکز پژوهش و تحقیقات ایران و ترکیه
s.jalalebrahimi@yahoo.com