شکست غیررسمی برجام
این اما تنها نشانه نیست. نشانه جدی‌تر همین گزارش اخیر رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که گزینه صدور قطعنامه علیه ایران را روی میز گذاشته است. برخی در داخل سعی دارند که این گمانه را جدی تلقی کرده و یا از بی‌تاثیر بودن قطعنامه اقتصادی بر مشکلات اقتصادی موجود که اکنون هم در وضعیت حداکثری است، بگویند اما واقعیت این است که صدور قطعنامه خیلی هم دور از انتظار نیست. شاهدش اظهارات اخیر میخائیل اولیانوف نماینده روس‌ها در مذاکرات هسته‌ای وین. او در صفحه توئیترش در واکنش به اظهارات تحلیلگری که گفته بود موضوع ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از روز دوشنبه با آغاز دور جدید نشست شورا بررسی خواهد شد، نوشت: در واقع مساله ایران توسط شورای حکام آژانس، به احتمال زیاد روز چهارشنبه بررسی خواهد شد.
اظهارات اولیانوف در پی این مطرح می‌شود که خبرگزاری رویترز چهارشنبه گذشته گزارش داد، آمریکا، فرانسه، انگلیس و آلمان[تروئیکای اروپا] پیش‌نویس یک قطعنامه برای ارائه به نشست هفته بعد شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تهیه کرده‌اند که از ایران می‌خواهد به سوالات باقی‌مانده آژانس درباره ذرات اورانیوم پیداشده در سه محل توضیح دهد.
رویترز نوشت: در پیش‌نویس این قطعنامه که روز چهارشنبه رویترز آن را رویت کرده، آمده است: «شورای حکام از ایران می‌خواهد فورا برای اجرای تعهدات قانونی‌اش اقدام کرده و بدون اتلاف وقت به پیشنهاد مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای همکاری بیشتر جهت شفاف‌سازی و حل‌وفصل مسائل باقی‌مانده پادمانی عمل کند.»
خبر تهیه این پیش‌نویس نیز در پی این منتشر شد که اخیرا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارشی مدعی شد، ایران همچنان به سوالات در خصوص منشاء ذرات اورانیوم یافت‌شده در سه سایت هسته‌ای اعلام‌نشده پاسخ نداده است.
حالا هم نماینده روسیه در مذاکرات صرفا درباره اینکه شورای حکام دوشنبه به موضوع رسیدگی می‌کند یا چهارشنبه گفته و به اصل موضوع که قطعا برای ایران حائز اهمیت است نپرداخته و این حتما موضوع معناداری است.
تمرکز بر اقتصاد به جای مذاکره
معنادارتر اما موضع کارشناسان و تحلیلگران داخلی است که تا کنون به آینده این مذاکرات خوش‌بین بودند و حالا دیگر بر اهمیت اصلاح اقتصادی و خنثی‌سازی تحریم و… تاکید دارند! یکی از این کارشناسان و تحلیلگران رامین مهمانپرست سخنگوی سابق وزارت خارجه ایران است. او نیز در این اوضاع امید چندانی به احیای برجام ندارد اما تمرکز بر این موضوع را موجب ایجاد جو روانی می‌داند که به زیان ما خواهد بود. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «شرایط کلی نشان‌دهنده این بود که هر دو طرف به انجام توافق تمایل دارند. این وسط اما خواسته‌های خارج از چارچوب‌های برجام از سوی آمریکایی‌ها دنبال شد که برای ایران قابل قبول نبود و نیست. اصرار روی آن موضوعات توافق را پیچیده می‌کند، هرچند که مسوولان کشور ما بارها گفته‌اند که برای رسیدن به توافق آماده هستند و در مقابل برگشت ما به تعهدات، طرف مقابل هم باید به تعهدات خود برگردد.»
وی افزود: «تحلیل طرف غربی اما این است که گذشت زمان و وضعیت اقتصادی کشور ما که ناشی از تحریم است، شرایط را تغییر خواهد داد و برای آنها برگ برنده است لذا سعی دارند با کشتن زمان و بهانه‌های مختلف توافق را دور از دسترس کنند تا ما ناگزیر به پذیرش شرایط آنها شویم. یا سعی می‌کنند فشار بیشتری به مردم ایران آورند و از وضعیت اقتصادی به عنوان یک اهرم در مذاکرات خود استفاده کنند.»
مهمانپرست ادامه داد: «به نظر می‌رسد ما ضمن اینکه روی چارچوب‌های اصولی خود بر توافق ایستاده‌ایم و از آمادگی برای برگشت به شرایط انجام تعهدات دو طرف می‌گوییم، باید برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت خود را برای اصلاح ساختارهای اقتصادی نیز در دستور کار قرار دهیم. شیوه این اصلاح ساختار اقتصادی هم باید به گونه‌ای باشد که کمترین فشار به مردم وارد شود و مردم احساس گشایش در وضعیت اقتصادی خود کنند و همراهی جدی‌تر و پشتیبانی بیشتری از سیاست‌های خارجی کشور داشته باشند.»
این دیپلمات پیشین تصریح کرد: اگر ما از خنثی‌سازی تحریم سخن می‌گوییم باید با تحول بزرگی در داخل کشور هزینه‌ها را کاهش و درآمدها را افزایش دهیم. منتها شکل این کار باید به گونه‌ای باشد که نه تنها فشارهای تورمی را روی مردم زیاد نکند، بلکه قشر آسیب‌پذیر را با گشایش جدی در زندگی رو‌به‌رو کند تا آنها بتوانند این دوره سخت را راحت بگذرانند و همراهی کنند.»
مهمانپرست در پاسخ به اینکه «با این حساب خیلی نباید منتظر احیای برجام بود و روی اصلاح ساختارهای اقتصادی تمرکز کرد؟» گفت: «اصولا در مذاکرات بین‌المللی اینطور است و در رابطه با موضع کشورهای غربی نسبت به ما، شدیدتر است. هر وقت احساس کنند ما نیاز جدی به توافق داریم و ممکن است از موضع ضعف وارد مذاکره شده و درخواست توافق داشته باشیم. یا هر وقت احساس کنند که امید مردم و مسوولان کاهش یافته و همه فکر می‌کنند که با احیای برجام همه مشکلات حل خواهد شد و اگر برجام احیا نشود، مشکلات تشدید خواهد شد؛ این فضای روانی به زیان ما تمام خواهد شد و آنها از این فضا به نفع خود استفاده می‌کنند و به جای اینکه به توافق بپردازند، فشارهای بیشتری را به برنامه‌های خود اضافه می‌کنند. این رفتار آنها در چارچوبی است که آدم احساس می‌کند بیش از آنکه دنبال نتیجه‌گیری از میز مذاکره باشند، دنبال نتیجه‌گیری از وضعیت داخلی ایران هستند.»
قطعنامه اخطاری یا تنبیهی
علی بیگدلی تحلیلگر مسائل بین‌المللی که به اندازه مهمانپرست از سیاست‌ها و رویکردهای طرف ایرانی جانبداری نمی‌کند و در وضعیت فعلی سهمی هم برای سطح انتظارات ایران قائل است نیز امیدی به برجام ندارد. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» با اشاره به اینکه «به نظر می‌رسد هیچ امیدی باقی نمانده است» گفت: «برگرداندن نگاه آمریکایی‌ها از برجام آخرین پیامی بود که به برجام داده شد و با توجه به اینکه سطح انتظارات ما تغییر نکرده به نظر نمی‌رسد که برجام به جایی برسد لذا باید منتظر عواقب و نتایج آن باشیم و برای ما سخت تمام خواهد شد.»
وی افزود: «اگر برجام احیا نشود که تا الان نشانه‌ای از احیای آن نیست، باید منتظر تحریم‌های بیشتر باشیم. اگر هم دست به غنی‌سازی بیشتر بزنیم، ممکن است حوادث دیگری پیش آید.»
بیگدلی سفر گروسی به تل‌آویو را مهم توصیف کرد و گفت: «اینکه چرا و با چه هدفی به تل‌آویو رفته را نمی‌دانیم اما نشان می‌دهد که سیاست یکدست خواهد بود و هماهنگی‌هایی صورت می‌گیرد. در این شرایط امیدواری به احیای برجام استحکامی ندارد.»
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی گفت: «در صورت عدم احیای برجام ما با واکنش‌های بسیاری مواجه می‌شویم. ایران هم اگر بخواهد دست به واکنش بزند باید غنی‌سازی را افزایش دهد و آن هم با واکنش رژیم صهیونسیتی و دیگران همراه خواهد بود. لذا شرایط خیلی سخت است.»بیگدلی درباره نقش آژانس و شورای حکام و صدور قطعنامه احتمالی در این وضعیت نیز گفت: «تصور من این است که شورای حکام قطعنامه تنبیهی علیه ایران صادر نکرده بلکه یک قعطنامه اخطاری علیه ایران بدهد تا موضوع بماند برای سپتامبر که شورای حکام جلسه دیگری دارد. اگر ما به همین روال پیش برویم در آن نشست سپتامبر به احتمال زیاد قطعنامه تنبیهی علیه ایران صادر می‌شود که آن قطعنامه می‌تواند پرونده ما را به شورای امنیت ببرد.»این کارشناس مسائل بین‌المللی در پیش‌بینی نتیجه این مذاکرات گفت: «شاید به طور رسمی اینکه مذاکرات با شکست مواجه شده را اعلام نکنند اما اینکه هم اروپا اخیرا بیانیه داده و آمریکا رفته‌رفته دور می‌شود و ما هم از برجام فاصله می‌گیریم، همه نشانه‌هایی از ناکامی برجام است. بنابراین در نشستی که امروز (دوشنبه) تشکیل خواهد شد احتمالا یک قطعنامه اخطاری علیه ایران صادر شده و به ایران تا سپتامبر فرصت می‌دهند. اگر هم تا آن زمان به نتیجه نرسیم، قطعنامه دیگری صادر می‌کنند.»
دیر یا زود
اینطور که به نظر می‌رسد و از اظهارات تحلیلگران برداشت می‌شود این مذاکرات دیر یا زود شکست می‌خورد و سر خانه اول برمی‌گردیم. حالا در نشست امروز یا چهارشنبه قطعنامه صادر شود یا در سپتامبر فرق زیادی ندارد. آنچه اهمیت دارد افزایش فشارها به ایران است و سنگینی این فشارهای اقتصادی که روی دوش مردم خواهد بود. در این شرایط انتظار می‌رود که مسوولان امر فکری برای کاهش این فشارها و بهبود اوضاع زندگی مردم کنند. یعنی اگر قرار به توافق نیست و مسیر انتخابی آنها احیای برجام نیست، حداقل همان‌طور که می‌گویند اقتصاد را اصلاح کرده، تحریم‌ها را خنثی کنند و باری از دوش مردم بردارند. البته منظور از اصلاح اقتصادی هم قطعا اقداماتی از جنس این جراحی اقتصادی اخیر که وضعیت را عملا بدتر کرده نیست. منظور، اصلاحات و اقداماتی است که نتیجه‌اش در عالم واقع و در زندگی مردم محسوس باشد نه اینکه صرفا در اظهارات و آمار اعلامی آقایان وزرا و… به چشم آید.
لینک کوتاه :