چراغ روشن بازار سرمایه
به گزارش جهان صنعت نیوز: بی‌اعتنایی دولت به تولید و تامین انرژی کافی برای بخش‌های خانگی و صنعتی در حالی هر ساله تکرار می‌شود که بازار سرمایه فرصت‌های بسیاری را برای عبور از این چالش فراهم کرده است. این بازار در دو حوزه اوراق بهادار (سهام) و بورس انرژی، از ظرفیت‌های بالایی برای افزایش سطح تولید و عرضه برق و انواع انرژی برخوردار است که البته طی این سال‌ها مغفول واقع شده است.
آغاز تابستان و افزایش دما سطح مصرف انرژی در کشور را بسیار افزایش می‌دهد. این روند افزایشی در کنار استفاده بی‌رویه و خارج از استاندارد، مشکلات بسیاری را در دو بخش خانگی و صنعتی ایجاد کرده است. این وضعیت در حالی رخ می‌دهد که تولید برق در شرایط عادی نیز هم‌راستا با نیاز کشور صورت نمی‌گیرد. بر همین اساس دولت به عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد مشکل در روند تامین انرژی برق شناخته می‌شود. دولت از مسیر قیمت‌گذاری دستوری در حوزه برق، میزان سودآوری حوزه تولید انرژی را به شدت کاهش داده است. بر همین اساس صنایع نیروگاهی عموما جذابیتی برای ورود سرمایه‌های تازه ندارند. این رویکرد در کنار کاهش تولید، به علت کمبود منابع مالی فرسوده شدن واحدهای تولید برق را نیز به دنبال داشته که همین امر به خودی خود روند کاهشی تولید برق را تقویت کرده است. بر همین اساس کشور همواره در ماه‌های گرم سال با مشکل جدی تامین انرژی روبه‌رو است که دو بخش خانگی و صنعتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. کارشناسان معتقدند تا زمانی که قیمت برق واقعی نشود، هرگونه راهکار تنبیهی و تشویقی برای بهبود مصرف برق و خروج از بحران انرژی در فصل‌های گرم سال مفید نخواهد بود. بر این اساس، با حذف قیمت‌گذاری دستوری و واقعی شدن قیمت‌ها، علاوه بر اینکه ساخت نیروگاه و سرمایه‌گذار در این صنعت توجیه‌پذیر می‌شود، مصرف‌کنندگان خانگی هم انگیزه بیشتری برای صرفه‌جویی برق خواهند داشت. در کنار ضرورت خروج انرژی از قیمت‌گذاری دستوری و لزوم عرضه سهام نیروگاه‌ها در بازار سرمایه برای تامین مالی بهتر، کارشناسان تاکید می‌کنند از آنجا که قیمت‌گذاری تعرفه‌ای توجیه اقتصادی ندارد، لازم است در ازای صرفه‌جویی مصرف‌کنندگان، به عنوان مشوق دست‌کم معادل برق صرفه‌جویی شده دارایی دیگری چون نفت، گاز، گاز مایع و… داده شود؛ البته باید تاکید کرد که در بازار سرمایه و بورس انرژی زیرساخت لازم برای انجام این دست از معاملات فراهم است. در چنین شرایطی ضمن تشویق مصرف‌کنندگان به کاهش مصرف روزانه، منبعی برای درآمدزایی از طریق اوراق صرفه‌جویی انرژی ایجاد خواهد کرد.
پرهیز از وارد کردن شوک به صنایع
سال گذشته قطعی برق صنایع بدون اطلاع قبلی منجر به ایجاد برخی تلاطمات در بازار سهام شد و بازدهی سهم شرکت‌های درگیر را تحت تاثیر منفی قرار داد. در همین حال توقف ناگهانی خطوط تولید برنامه‌ریزی شرکت‌ها را با اخلال جدی روبه‌رو کرد که نتایج آن در صورت‌های مالی پایان ماه آنها مشهود بود. بر همین اساس امسال به منظور جلوگیری از ضرر و زیان‌ها، تصمیم گرفته شده است که قطعی برق صنایع با اعلام قبلی صورت گیرد. در همین حال گفته می‌شود بر اساس قانون اگر قطعی برق بدون اطلاع قبلی صورت بگیرد، شرکت‌ها اجازه شکایت خواهند داشت و می‌توانند طلب خسارت کنند. آن‌طور که آرمان خالقی قائم‌مقام دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران روز گذشته در گفت‌و‌گو با سنا اعلام کرده طبق صحبت‌های انجام شده برنامه‌هایی برای قطعی برق واحدهای تولیدی در نظر گرفته شده اما هنوز جدول زمان‌بندی آن در اختیار این نهاد قرار نگرفته است. بر این اساس از چند روز آینده قطعی برق در واحدهای تولیدی آغاز می‌شود و واحدهای صنعتی کوچک و بزرگ تحت‌الشعاع این روند قرار خواهند گرفت. در این میان گفته می‌شود شهرک‌های صنعتی و شرکت‌های بزرگ جزو اهداف اصلی قطعی برق هستند. قطعی زمان‌بندی‌شده‌ای که وزارت نیرو برنامه آن را در اختیار شرکت توزیع نیروی برق قرار داده است. بر این اساس قرار است قطعی برق واحدها یک روز در هفته و برای حدود هشت ساعت باشد.
هدررفت ۵ هزار میلیارد تومانی یارانه انرژی
بنابر آمار منتشر شده در آژانس بین‌المللی انرژی، ایران به طور سالانه حدود ۹۱ میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت می‌کند. توجه به آمار جهانی شدت انرژی مشخص می‌کند که ایران وضعیت بسیار نامطلوبی در حوزه شاخص شدت انرژی دارد. شاخص شدت مصرف انرژی تنها شاخصی است که می‌تواند شرایط نابسامان اسراف انرژی در کشور را به وضوح مشخص کند؛ شاخصی که مشخص می‌کند، برای تولید یک واحد تولید ناخالص داخلی باید چه میزان انرژی مصرف کرد. البته باید در نظر داشت که مقایسه سرانه مصرف برق میان کشورهای متفاوت با توجه به تفاوت در موقعیت جغرافیایی نمی‌تواند تصویر دقیقی از این مساله ایجاد کند. از سوی دیگر برق تنها حامل انرژی تامین برق خانگی در بسیاری از کشورهای جهان تلقی شده و حامل‌های دیگر انرژی نظیر گاز در خانه‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. مطابق آخرین آمار ارائه شده تحت عنوان ترازنامه انرژی، سرانه مصرف برق خانگی در ایران در دی ماه گذشته، معادل ۱۰۵۸ کیلووات ساعت برای هر نفر برآورد می‌شود. این در حالی است که متوسط جهانی این آمار معادل ۱۸۲ کیلووات ساعت است. به عبارت دیگر میزان سرانه مصرف برق خانگی در ایران شش برابر متوسط جهانی و هفت برابر سرانه مصرف برق هر نفر در کشوری نظیر ترکیه است. توجه به دو شاخص شدت انرژی و سرانه مصرف برق خانگی بیانگر آن است که انرژی در کشور ما توسط پرمصرف‌ها بدون هیچ دقتی مصرف شده و همین مساله زمینه ایجاد خسارات گسترده‌ای را به وجود آورده است. در همین راستا مهم‌ترین دلیل مصرف بی‌رویه انرژی، نظام تعرفه‌گذاری غلطی است که زمینه بی‌اهمیتی انرژی را به وجود می‌آورد. با توجه به اینکه قیمت تمام شده برق کشور با قیمت فروش این کالا تفاوت قابل‌توجهی دارد و رقم بسیار کمتری است، لذا مصرف بیشتر این کالا به منزله استفاده بیشتر از یارانه انرژی است، در همین راستا اقلیت پرمصرف کشور، با استفاده بی‌رویه از برق عملا از یارانه انرژی بسیار بیشتری نسبت به سایر مشترکان کم‌مصرف بهره برده و علاوه بر جلوگیری از توسعه صنعت برق زمینه بی‌عدالتی در توزیع ثروت متعلق به همه مردم را به وجود می‌آوردند. سخنگوی صنعت برق گفته است که ۸۰۰ هزار مشترک خانگی صنعت برق با مصرف حداقل دو برابر الگوی منطقه، سالانه بیش از ۱۳ میلیارد کیلووات‌ساعت برق مصرف می‌کنند. بر این اساس با توجه به اینکه هزینه تبدیل انرژی و توزیع برق معادل ۴۰۰ تومان برای هر کیلووات‌ساعت در نظر گرفته می‌شود، بنابراین سالانه معادل ۲/۵ هزار میلیارد تومان به جیب ۸۰۰ هزار مشترک بسیار پرمصرف و عمدتا ثروتمند می‌رود.
ابزارهای مالی صرفه‌جویی و سرمایه‌گذاری انرژی
مصرف بی‌رویه در بخش خانگی و کمبود تولید برق دو عامل مهم چالش کمبود برق در فصل تابستان هستند. در این میان بازار سرمایه ظرفیت‌های متنوعی را برای عبور از این چالش تکراری ارائه داده که البته از سوی تصمیم‌گیران مورد بی‌اعتنایی قرار گرفته است. بازار سرمایه ثابت کرده است که می‌تواند محل مناسبی برای تامین مالی نیروگاه‌ها و واحدهای تولید برق باشد اما دولت با ایجاد نظام قیمت‌گذاری دستوری، راه را برای جذاب‌سازی این صنعت در مسیر ورود سرمایه مسدود کرده است. در همین حال دولت هنوز نتوانسته است از سهام خود در نیروگاه‌ها دل بکند و با واگذاری آن به بخش خصوصی رشد بهره‌وری را برای آنان رقم بزند. بازار سرمایه همچنین در سطح خردتر می‌تواند مشوق‌های بسیاری را برای صرفه‌جویی در حوزه خانگی ارائه دهد. کارشناسان معتقدند یکی از روش‌های بهینه‌سازی مصرف برق می‌تواند استفاده از راهکارهای تشویقی باشد؛ از جمله اوراق گواهی صرفه‌جویی انرژی که در دنیا به عنوان مشوق افزایش بهره‌وری، افزایش بازدهی و کاهش مصرف سوخت به کار گرفته می‌شود و همان‌طور که از اسم آن مشخص است منجر به بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش شدت انرژی می‌شود. در همین خصوص اواخر سال گذشته مدیرعامل بورس انرژی از ادامه پیگیری‌ها در خصوص راه‌اندازی «گواهی صرفه‌جویی انرژی» خبر داده بود. علی نقوی گفته بود با کمک ابزار جدید «گواهی صرفه‌جویی انرژی» به بهینه‌سازی مصرف انرژی کمک می‌شود. گفتنی است در حال حاضر راه‌اندازی بازار بهینه‌سازی مصرف انرژی برعهده بورس انرژی است، آیین‌نامه‌های آن در شورای عالی انرژی تصویب شده و دستورالعمل اجرایی راه‌اندازی این بازار هم در شورای عالی انرژی تصویب شده است. سیاست‌هایی که تاکنون برای کنترل مصرف انرژی در ایران دنبال شده روی بالا بردن تعرفه حامل‌های انرژی و جریمه مصرف‌کنندگان تمرکز داشته است، اما تمرکز ابزار مالی جدید بورس انرژی ایران، یعنی همان گواهی صرفه‌جویی انرژی روی تشویق به مصرف کمتر و خوش‌مصرفی مردم به‌جای جریمه پرمصرفان است. این ابزار، خوش‌مصرفان را در منافع حاصل از مصرف بهینه‌شان شریک می‌کند. به عنوان مثال، گواهی صرفه‌جویی انرژی می‌تواند یک تولیدکننده فولاد را به سرمایه‌گذاری برای بهینه‌سازی تجهیزاتش در راستای مصرف کمتر ترغیب کند تا از منافع اقتصادی حاصل از صرفه‌جویی خود بهره‌مند شود.
کارکرد اوراق گواهی انرژی
این ابزار دو بخش دارد؛ نخستین بخش این ابزار، گواهی سوخت صرفه‌جویی شده است؛ به عبارت دیگر به صرفه‌جویی‌کننده‌ها معادل دارایی اوراق تعلق می‌گیرد و فرد می‌تواند گواهی صرفه‌جویی خود را در بازار عرضه کند. نوع دوم گواهی، گواهی تامین مالی است؛ بر این اساس اگر شرکتی و صنایعی بخواهد نوعی از تکنولوژی را برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی پیاده‌سازی کند، برای تامین مالی این گواهی را در بازار منتشر می‌کند و تا سقف ۷۰ درصد آن دارایی صرفه‌جویی شده را در بازار واگذار و با منابع حاصل از آن تکنولوژی را در شرکت سرمایه‌گذاری می‌کند. حالا استفاده از ابزار گواهی صرفه‌جویی انرژی برای بخش خانوار هم مطرح شده است تا از این طریق امکان فروش برق صرفه‌جویی شده توسط مشترکین خانگی از طریق گواهی‌های صرفه‌جویی انرژی در بورس انرژی ایران فراهم شود. بر همین اساس به تازگی رییس کمیسیون اقتصادی مجلس در نامه‌ای به رییس‌جمهوری خواستار امکان فروش برق صرفه‌جویی شده توسط مشترکین خانگی از طریق گواهی‌های صرفه‌جویی انرژی در بورس شده است. محمدرضا پورابراهیمی در این نامه تاکید کرده است که با توجه به در پیش بودن ایام اوج مصرف برق در کشور، پیشنهاد می‌شود با استفاده از ظرفیت بازار سرمایه، طرح پیشنهادی کمیسیون اقتصادی مورد توجه قرار گیرد و با دستور جنابعالی عملیاتی شود تا بهینه‌سازی مصرف برق و تسهیل تامین برق صنایع در شرایط اوج مصرف به ارمغان آید.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانبانک و بیمهپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :
